تربیت دو بال دارد؛ انضباط و محبت

مادری که هنگام مرتب کردن اتاق کودک و جمع‌آوری مدادرنگی‌ها از روی زمین، رنگ قرمز را برمی‌دارد و می‌گوید پسرم/ دخترم اگر گفتی چه خوراکی خوشمزه‌ای داریم که این رنگی است؟ (گوجه‌فرنگی، …

مادری که هنگام مرتب کردن اتاق کودک و جمع‌آوری مدادرنگی‌ها از روی زمین، رنگ قرمز را برمی‌دارد و می‌گوید پسرم/ دخترم اگر گفتی چه خوراکی خوشمزه‌ای داریم که این رنگی است؟ (گوجه‌فرنگی، هندوانه مثل این میوه قرمز هستند) و کودک را تشویق می‌کند به جواب مورد نظر برسد، یک مادر مثبت است. والدینی که به زور می‌خواهند کودک را بنشانند و رنگ‌ها را به او بیاموزند یا هر وقت خودشان از نظر جسمی و روحی خوب بودند و حوصله داشتند، هوس می‌کنند به بچه چیزی یاد بدهند، خصیصه مهمی از والد مثبت را ندارند.

خصوصیت سوم یک والد مثبت، انضباط قاطعانه است. انضباط و محبت دو بال برای رشد سالم این پرنده کوچک (کودک) هستند که هر کدام از اینها بدون دیگری فایده‌ای ندارند؛ چون انضباط شدید کودک را محدود و ترسو می‌کند و اعتمادبه‌نفسش را می‌گیرد. محبت زیادی هم او را سهل‌انگار و بی‌مسوولیت بار می‌آورد و سرانجام در آینده فردی بدون هیچ مهارتی در زندگی و با یک دنیا مشکلات رفتاری خواهد شد و نخواهد توانست در زندگی واقعی پیشرفت کند. انضباط قاطعانه باید مستمر باشد و بچه به روشنی و وضوح بداند چه رفتاری، چه پیامدی دارد. اگر این رویه را به عنوان والد مثبت داشته باشید، کودک خواهد فهمید با هر رفتارش چه عکس‌العملی نشان خواهید داد. این انضباط و قانونمندی چند فایده برای او دارد؛ محیط برایش قابل پیش‌بینی است و مضطرب و نگران نخواهد بود که چه رفتاری خواهید داشت، مثلا می‌فهمد اگر به خواهرش حرف بد بزند، از تماشای برنامه کودک عصر محروم خواهد شد. این یک قاعده است؛ سزای فحش دادن که کار بدی است، محروم شدن از کار مورد علاقه است. اگر والدی هستید که تصمیم‌گیری‌تان برحسب شرایط محیطی یا جسمی‌تان است نه قاطعانه و در همه مکان‌ها و زمان‌ها، باید بدانید از والد مثبت بودن فاصله دارید. یک روز که خسته‌اید، به دلیل فحاشی او را به باد کتک می‌گیرید و روز دیگر که حال و روزتان خوب است، ترجیح می‌دهید این رفتار را نادیده بگیرید یا با یک تذکر کوچک از کنارش بگذرید.

شما با این رفتار به کودکتان آسیب می‌رسانید زیرا نمی‌فهمد پیامد رفتارش چیست چون محیط برایش قابل پیش‌بینی نیست. فایده دوم این انضباط، احساس امنیت است. او باید مسوولیت رفتارش را بپذیرد؛ اگر درحالی آموزش‌ دیده، نتوانسته خشمش را کنترل کند و با خواهرش مودبانه حرف بزند، باید پا روی دلش بگذارد تا این تجربه تلخ درس عبرت ‌شود. فایده دیگر این رفتار، احساس خوشایند کنترل داشتن بر محیط است. او محیط زندگی‌اش را ترسناک نمی‌داند چون خود اوست که تعیین می‌کند چه رفتاری با او شود؛ می‌تواند کارهای خوب انجام دهد و پاداش بگیرد یا رفتارهای بد از او سر بزند و محروم شود. به وضوح می‌توان مشاهده کرد مشکلات رفتاری فرزندان والدینی که این مشخصه را دارند، بسیار کم است.

دکتر میترا حکیم شوشتری

فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران