فرزندتان را بی اعتماد نکنید

بسیاری از افراد در طول دوره جوانی خود بارها با لحظه های هیجان آور و تنش زا مواجه می شوند ولی این زمان برای همه یکسان نیست, شاید در کودکی, نوجوانی, جوانی, میانسالی و حتی کهنسالی هیجاناتی از این دست کم نبوده است

بسیاری از افراد در طول دوره جوانی خود بارها با لحظه های هیجان آور و تنش زا مواجه می شوند ولی این زمان برای همه یکسان نیست، شاید در کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و حتی کهنسالی هیجاناتی از این دست کم نبوده است.

اما آنچه در نظر ما بهترین زمان برای درک و تحمل هیجانات است، دوران نوجوانی و مخصوصا همین دوره جوانی است. یعنی دوران تجربه یک دوره پرهیجان به نام بلوغ.

این دوره حساس دوره شگفت زدگی نوجوان و همراه با تلاطم و تنش درونی است. در این دوره با تظاهرات روحی و روانی، به موازات تغییرات هورمونی و فیزیکی مواجه می شویم. معمولا نوجوان در این مرحله فکر می کند خودش به تنهایی بهترین ایده، تفکرات و شیوه زندگی را دارد، بنابراین خانواده را مقابل خود قرار داده و به چالش می کشاند، فلسفه زندگی را زیر سؤال می برد و دچار تردید دینی شده و در انجام وظایف مذهبی سست می شود. به اعتقاد برخی روانشناسان دختران در سن ۱۲ سالگی و پسران در سن ۱۴ سالگی به مرحله بلوغ می رسند. در حقیقت دوران بلوغ همانند اسلحه ای است که در دوران کودکی از باروت پر شده و در دوره نوجوانی منفجر می شود.

● آیا فرزندان در آغاز جوانی به ارزش های خانواده پشت پا می زنند؟

دکتر آنتونی تنسون روانشناس مؤسسه رفتار سنجی فلوریدا می گوید: به خصوصیات رفتاری معمول در جوانی باید دقت بسیار داشت، زیرا نوجوانان برای خارج شدن از دوره کودکی و برای اثبات خود به عنوان یک فرد مستقل، قبل از هر چیز به خانواده و آنچه که آنها دوست دارند، پشت پا می زنند.

آنان گاهی با عصیانگری و خشونت علیه اعتقادات و ارزش های خانواده قدعلم کرده و گاه نسبت به آنها انتقاد می کنند. دختر یا پسر نوجوان با بی رحمی درباره والدین خود قضاوت می کند، عیب های آنها را چند برابر جلوه می دهد، محبت خانواده ها را لوس بازی دانسته و مهربانی و احوالپرسی آنها را دخالت بیجا می دانند بویژه زمانی که نوجوانان از پدر و مادر خود ناراحتی دارند.

مثلا ممکن است دختری، مادر خود را به اندازه کافی شیک پوش و خوش لباس نداند یا این که پسر، با صدای بلند حرف زدن پدر خود را دوست نداشته باشد. البته تمام این مسائل، قضاوت هایی است که فرزند از پدر و مادر خود دارد. در واقع می توان گفت بیشتر نوجوانان تمایل دارند پدر و مادر خود را از چشم دیگران بویژه دوستان صمیمی خود ببینند.

وی با بیان این که نوگرایی یکی از ویژگی های اصلی بحران بلوغ است، می گوید؛ «در این حالت، نوجوان دوست دارد خود را در شیوه لباس پوشیدن، در طرز رفتار و استفاده از کلمات و اصطلاحات خاص، متفاوت از بزرگسالان نشان دهد.» از آن گذشته در این نوگرایی ها می توان برخی تغییر رفتارها مثل بی قیدی در لباس پوشیدن را دید.

● شکاف در خانواده

کنترل بیش از حد نوجوانان و اطلاع نداشتن خانواده ها از تحولات دوران بلوغ، عامل اصلی ایجاد شکاف میان خانواده ها و نوجوانان است. البته این شکاف خود پیامدهای مستقیم و غیرمستقیمی در پی دارد که از آن جمله می توان به اضطراب و کشیده شدن نوجوانان به سمت مسائل جانبی و عاطفی خارج از خانه اشاره کرد.

تنسون اختلال های روانی و رفتاری میان نوجوانان را با اهمیت می داند و معتقد است که بزهکاری، پرخاشگری و خشونت و خودکشی از جمله این اختلالات است. وی ادامه می دهد: «بزهکاری نوجوانان هم نوعی خشونت و خلافکاری غیرقانونی میان نوجوانان زیر ۱۸ سال است که هنوز به سن بزرگسالی نرسیده اند. این اختلال در میان پسران بیشتر دیده می شود، فرار از منزل، دزدی، ضرب و شتم، خرابکاری، رفتار وحشیانه، مصرف موادمخدر، قاچاق و قتل را می توان در شمار بزهکاری نام برد.»

به طور کلی والدین باید بدانند نوجوانان در مرحله بلوغ همه رفتارهای آنان از نحوه خوردن گرفته تا نحوه برخورد و حتی حرف زدن را زیر سؤال می برند.

مثلا در برخی شرایط به صورت غیرمستقیم از والدین می خواهند به خاطر نداشتن ظاهری متناسب و اتومبیلی مدل بالا در جلسه مدرسه شرکت نکنند. والدین در این مواقع باید به جای برخوردهای سطحی و ناراحتی، با حرف زدن، به نوجوان اطمینان بدهند که شرایط ویژه او را درک می کنند. همچنین نوجوان در این دوره دچار تردید دینی شده و در انجام تکالیف مذهبی سست می شود.

این مسئله کاملا طبیعی است و والدین باید به جای مقابله، به بازسازی اعتقادی و دینی نوجوان کمک کنند، چرا که در غیر این صورت نوجوان حالت تدافعی پیدامی کند و تا مدت ها اعمال مذهبی را به صورت ظاهری انجام می دهد.

البته خانواده ها در این مواقع بسیار نگران و ناراحت می شوند و با رفتارهای غیرمنطقی و مخرب به فرزند خود فشار وارد و حتی او را به زور وادار به انجام برخی تکالیف می کنند. در صورتی که والدین هنگام مواجهه با این تغییرات باید به نوجوانان اجازه دهند از دوره شک و تردید عبور کرده و به یقین برسد.

● عقایدتان را تحمیل نکنید

متخصصان در این زمینه به والدین توصیه می کنند در صورت مواجهه با رفتارهای نابهنجار و تند نوجوانان در این مرحله، به جای تحمیل عقاید و افکار خود و وارد کردن هرگونه فشار و ترس، سعی کنند با مراجعه به افراد متخصص، با صبوری و مطالعه از بروز مشکلات عمیق تر جلوگیری کنند.

در واقع نوجوانان در این مرحله به ارتباط با جنس مخالف تمایل پیدا می کنند، این موضوع با ورود وسایل ارتباطی جدید و هجوم اطلاعات و پیام های گوناگون به شکل های مختلف، چند برابر می شود. در حال حاضر دانش آموزان دبستانی هم به رغم آگاهی پایین، به راحتی به بیشتر اطلاعات دنیای جدید دسترسی دارند، بنابراین تمایل به جنس مخالف پیش از دوران. بلوغ هم وجود دارد اما در مرحله بلوغ رنگ جنسی به خود می گیرد.

بر همین اساس، سیستم آموزشی باید به صورت کاملا تعدیل شده، پیش از دوران بلوغ، دانش آموزان را از مسائل مختلف آگاه کند. البته نقش والدین در این باره بسیار مهم است. بیشتر آنها در صورت مواجه شدن با این مسئله، تند و احساساتی برخورد می کنند و حتی در برخی مواقع نوجوان را از امتیازات طبیعی محروم می کنند.

این نوع برخورد موجب می شود نوجوان در آینده مشکلات ارتباطی زیادی پیدا کرده و حتی نتواند به راحتی با همسر خود ارتباط برقرار کند. والدین باید پیش از دوران بلوغ به تربیت فرزند خود بپردازند. گاهی اوقات خانواده ها با رفتارهای غلط، نوجوانان را به سمت رفتارهای آسیب زا سوق می دهند. به طور مثال، اگر پدری با دخترش رابطه خوبی برقرار نکند موجب می شود تا او به صورت غیرمستقیم دچار کمبود و کاهش اعتماد به نفس شود.

به طور کلی نوجوانان در مرحله بلوغ به «تجربه کردن» تمایل پیدا می کنند و معمولا نوجوانان در جمع های دوستانه با همسالان درباره مسائل مختلف از جمله کشیدن سیگار و غیره صحبت می کنند و شجاعت خود را به رخ یکدیگر می کشند اگر نوجوان جرأت «نه گفتن» نداشته باشد در مقابل همه اظهارنظرها واکنش «مثبت» نشان می دهد و برای ابراز شجاعتش دست به هر کاری می زند. والدین باید در این باره اطلاعات خود را نسبت به مسائل مختلف به روز کرده و به صورت غیرمستقیم در قالب صحبت کردن، دادن کتاب به عنوان هدیه، تماشای فیلم و حتی در جمع دوستان او را از خطرات مختلف آگاه کنند.

● مقایسه اشتباه نکنید

نوجوانان در این مرحله بشدت به گروه همسالان گرایش پیدا می کنند تا حدی که در جمع های خانوادگی کمتر حضور دارند. والدین برای مواجه نشدن با چنین مشکلی باید فرزندان خود را از سنین کودکی به برخی آداب خانوادگی همچون دیدار با اقوام نزدیک مقید کنند. البته دوستان صمیمی نوجوان را از دور شناسایی کرده و هرگز منتخبین او را تخریب نکنند. چرا که با این حرکت به سرکشی و اعتماد نکردن او به خانواده دامن می زنند.

تنسون دراین باره می گوید: به والدین توصیه می کنم هیچ گاه دوره خود را با فرزندشان مقایسه نکنند. آنها متعلق به دوره قبل با شرایط ویژه آن زمان هستند و فرزندشان متعلق به دوره جدید با ویژگی های خاص این دوران است.

و البته والدین نسبت به احساسات و عواطف نوجوانان بی تفاوت نباشند هر چند که در بیشتر خانواده ها به نوجوانان به عنوان یک کودک نگاه می شود و بیشتر به فکر برآورده کردن نیازهای بیرونی آنان هستند تا نیازهای درونی و روانی او. همین مسئله موجب می شود نسبت به احساسات و عواطف آنها بی تفاوت باشند و زمینه بروز افسردگی را ایجاد کنند در واقع ما باید شجاعانه بپذیریم که در برخی موارد و شرایط خود قادر به حل مشکلات زندگی نیستیم و باید از یک فرد متخصص و کارشناس متبحر در این باره کمک بگیریم.

علیرضا سزاوار