بر لبنان چه گذشت

تهاجم گسترده رژیم صهیونیستی به لبنان و ناكامی این رژیم در دستیابی به اهداف مورد نظر خود, شكست گفت وگوهای داخلی, درخواست مخالفان دولت سنیوره برای تشكیل دولت وحدت ملی و تحصن مخالفان در مركز بیروت از مهم ترین تحولات عرصه داخلی لبنان بود

لبنان دوشنبه ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۵ یكی از سرنوشت ساز‌ترین حوادث را تجربه كرد و نقطه عطفی در تاریخ سیاسی جدید این كشور رقم زد. در این روز رفیق حریری و ۲۰ تن دیگر از همراهان وی كشته شدند.

ترور رفیق حریری در واقع نقطه عطفی در تاریخ معاصر لبنان بود. در واقع ترور رفیق حریری نقطه پایانی بر آرامش نسبی ۱۴ساله‌ای بود كه لبنان پس از پایان جنگ داخلی به این سو در حال تجربه آن بود؛ حادثه‌ای كه سرنوشت و‌ آینده لبنان را دستخوش آشوب و بلوا ساخت و حتی بسیاری از ناظران سیاسی بازگشت به عقب و دوران سیاه ۱۹۷۵تا ۱۹۹۰ را برای این كشور دور از انتظار نمی‌دیدند.

گرچه با گذشت دو سال از ترور رفیق حریری هنوز عاملان اصلی ترور وی مشخص نشده‌اند اما از همان ابتدا انگشت اتهام به سوی مقامات ارشد سوریه نشانه رفت و بدنبال آن در پی فشارهای بین‌المللی، ارتش سوریه در سال ۲۰۰۵ به تدریج خاك این كشور را ترك كرد و فرماندهان ارتش سوریه و لبنان با برگزاری مراسمی در مرز مشترك دو كشور به طور رسمی پایان حضور ۲۹ ساله نظامیان سوریه در خاك لبنان را اعلام كردند.

علاوه بر خروج نیروهای سوریه از لبنان، این كشور طی دو سال گذشته با حوادث مختلفی روبرو بوده است.

برگزاری انتخابات پارلمانی، روی كار آمدن احزاب مخالف سوریه، تشكیل كمیته حقیقت یاب درباره ترور رفیق حریری توسط سازمان ملل، ترور دو تن از روزنامه نگاران به نام‌های "سمیر قنطار" و "جرج حاوی" كه از منتقدان سرسخت حضور سوریه در لبنان بودند و كشته شدن "جبران توینی" نماینده پارلمان و سردبیر روزنامه النهار و نیز ترور "پیرجمیل" وزیر صنایع سابق لبنان و فرزند امین جمیل رئیس جمهور اسبق لبنان از تحولات جاری در این كشور بوده است.

در این مدت گفت‌وگوهای داخلی میان گروههای سیاسی لبنان برای تشكیل دولت وحدت ملی و شكست آن، تهاجم گسترده رژیم صهیونیستی به لبنان، درخواست برای تشكیل دولت وحدت ملی توسط مخالفان و برگزاری تحصن و اعتصاب‌های اعتراض آمیز از مهم‌ترین تحولات در عرصه داخلی لبنان بوده است.

در ۱۲ ژوئیه رژیم صهیونیستی به بهانه آزاد كردن دو نظامی خود تهاجم گسترده‌ای را به لبنان آغاز كرد. در این جنگ بر اساس آمار رسمی منتشر شده، از زمان آغاز تهاجم رژیم صهیونیستی به لبنان، یكهزار و ۱۳۰ لبنانی كه بیشتر آنان را غیرنظامیان تشكیل می‌دادند، شهید و سه هزار و ۶۰۰ نفر نیز مجروح شدند. در این جنگ ۲۲۶نفر از نیروهای نظامی ارتش صهیونیستی به هلاكت رسیدند و ۴۹۱ نفر نیز مجروح شدند.

اسرائیل از حمله به لبنان دو هدف عمده را دنبال می‌كرد: یكی متلاشی كردن حزب‌الله لبنان در جنوب و دیگری آزاد كردن دو نظامی خود.

در این جنگ اسرائیل به هیچ یك از دو هدف فوق نرسید. حزب‌الله لبنان كه فاقد تجهیزات و ادوات یك ارتش كلاسیك بود و جنگ نابرابری را در برابر ششمین ارتش دنیا اداره كرد، ۳۴۶۵ فروند موشك را به سوی مناطق صهیونیست‌نشین سرزمین‌های اشغالی شلیك كرد كه علاوه بر ایجاد ناامنی روانی برای صهیونیست‌ها، برتری و ابتكار عمل را در میدان جنگ در دست گرفت.

حتی بسیاری از شخصیت‌های برجسته از مقامات رژیم صهیونیستی از حزب‌الله به برنده میدان جنگ یاد كردند.

"شائول موفاز" وزیر دفاع سابق و وزیر حمل و نقل كنونی اسرائیل به شكست این رژیم در نبرد با حزب الله لبنان اعتراف كرد و گفت:" باید بپذیریم كه در این جنگ شكست خورده‌ایم."

"عمیر پرتس" وزیر دفاع رژیم صهیونیستی نیز گفت:"نتایج ناگوار این جنگ برای اسرائیل، ما را به بازبینی در مسائل داخلی ملزم كرد."

ژنرال "یوسی كوپرواسر" رئیس اطلاعات نظامی اسرائیل در گفت‌وگو با نیوزویك اعتراف كرد:" نصرالله شجاعتش برای مقابله و ایثار، غرور از دست رفته اعراب را احیا كرد."

"یوسی آلفر" یك مقام ارشد موساد نیز درباره نصرالله گفت:" او آدم زیركی است و با اقدامات خود مایه حسادت دوست و دشمنان است."

به دنبال این شكست بود كه "دان حالوتس" رئیس ستاد مشترك ارتش رژیم صهیونیستی از سمت خود استعفا داد.

بلافاصله پس از پایان جنگ اسرائیل در لبنان بحث خلع سلاح حزب‌الله در دستور كار نیروهای موافق به اصطلاح طرح‌های آمریكا و اروپا در لبنان قرار گرفت. در قطعنامه ۱۷۰۱ كه از سوی آمریكا و فرانسه در شورای امنیت ارائه و با اجماع اعضای آن تصویب شد، بندی در خصوص اجرای قطعنامه ۱۵۵۹ در نظر گرفته شده كه یكی از مهم‌ترین مفاد اجرایی آن متعلق به خلع سلاح گروهها شبه نظامی در لبنان است.

كشورهای غربی از حزب‌الله لبنان به گروهی شبه نظامی یاد می‌كنند و به ویژه آمریكا و رژیم صهیونیستی بر خلع سلاح این جنبش پافشاری دارند و برای ایجاد كمربندی امنیتی در اطراف اسرائیل در تلاش هستند. در این میان درباره سلاح حزب الله میان مقامات دولتی لبنان نیز اختلاف نظر وجود دارد و برخی موافق خلع سلاح و برخی دیگر مخالف این اقدام هستند كه البته مقامات لبنانی قبل از جنگ در چارچوب گفتمان ملی به دنبال راهكاری جامع برای این مساله بودند.

بعد از جنگ نیز گفت‌وگوهای داخلی لبنان بر سر تشكیل دولت وحدت ملی ادامه یافت كه به دلیل اختلاف در برخی از مسائل از جمله تشكیل دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری و خلع سلاح حزب الله این مذاكرات به شكست انجامید. بعد از آن نیز دولت سنیوره كمك‌های خود را برای كمك به بازسازی لبنان با تعلل همراه ساخت و در گرایش به سمت سیاست‌های آمریكا و متحدانش بحث مشخص شدن سرنوشت سلاح حزب الله را مطرح كرد و در ادامه این سیاست‌ها موجب شد كه در آخرین جلسه گفت‌وگوهای گروه‌های لبنانی برای تشكیل دولت وحدت ملی، گروه ۱۴ مارس كه اكنون قدرت را در دست دارد، به یكباره و با نادیده گرفتن مذاكرات و رایزنی‌های صورت گرفته، اعلام كند كه یا باید با آنها آنچنان كه می‌خواهند گفت‌وگو شود و یا به نقطه صفر باز خواهند گشت.

مساله دیگری كه موجب شكست گفتمان داخلی گروههای لبنانی شد بحث تشكیل دادگاه مربوط به ترور رفیق حریری بود. حزب الله لبنان با اصل تشكیل دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری مخالف نیست بلكه خواستار تعدیلات لازم در اساسنامه تشكیل دادگاه بین المللی برای بررسی ترور حریری است و به دلیل سرسختی نیروهای حاكم در به تصویب رساندن طرح پیش نویس این دادگاه، پنج تن از وزرای شیعه و یك وزیر مسیحی طرفدار امیل لحود رئیس جمهور لبنان از كابینه سنیوره خارج شدند. سرانجام دولت سنیوره بدون در نظر گرفتن خواسته‌های مخالفان، ۲۱ نوامبر۲۰۰۶ با تشكیل نشست‌ خود بدون حضور وزیران شیعه این كشور طرح‌ جنجالی و اختلاف برانگیز طرح تشكیل دادگاه بین المللی برای ترور رفیق حریری را تصویب كرد.

گروه حاكم همچنین در نشست‌های خود طرح به اصطلاح اقتصادی را برای ارایه به همایش اقتصادی پاریس ۳ تصوب كرد. در پی این اقدامات گروه حاكم بود كه مخالفان اعلام داشتند دولت سنیوره مشروعیت خود را از دست داده و مصوبات و تصمیم‌گیری آن فاقد مشروعیت است و قابلیت اجرایی ندارد؛ زیرا بر اساس قانون اساسی لبنان كه مورد تائید و قبول تمامی گروه‌ها و جناح‌های سیاسی این كشور است و در تصمیمات مهم كشوری بر آن تكیه می شود اگر یك طائفه از طوائف لبنان از كابینه خارج و در آن حضور نداشته باشد، دولت حاكم مشروعیت خود را از دست می‌دهد.

مخالفان نیز در پاسخ به فراخوانی سید حسن نصرالله دبیركل حزب الله لبنان و گروههای مخالف دولت سنیوره و در اعتراض به سیاست‌های دولت سنیوره در شهر بیروت تجمع كردند و خواستار استعفای دولت سنیوره شدند و شعار " ما دولت پاك می‌خواهیم" را سر دادند.

از آن پس مخالفان و طرفداران آنان با حضور مستمر در دو میدان"شهدا" و "ریاض الصلح" كه به مركز تجمعات سیاسی معروف است، گردهم آمدند و برخواسته‌های خود برای تشكیل دولت وحدت ملی پافشاری كردند.

مخالفان كه از گروه‌های مختلف از جمله شیعیان، اهل تسنن، مسیحیان، دروزیان و دیگر قومیت‌های لبنانی‌اند، تهدید كرده‌اند در صورتی كه دولت سنیوره و گروه حاكم به خواسته های آنها تن ندهند، بر دامنه اعتصاب‌های و اعتراض‌های خود خواهند افزود.

با وجودی كه گروه ۱۴ مارس تلاش داشت ارتش را به درگیری با نیروهای مخالفان دولت سنیوره بكشاند، این تحصن‌ها با هشدارهای سید حسن نصرالله كه در آن از تظاهركنندگان خواسته بود از هر گونه اقدام خشونت آمیزی پرهیز كنند، در كمال آرامش و بدون درگیری برگزار شد.

تداوم این اختلاف‌ها و كوتاه نیامدن هیچ یك از طرف‌های سیاسی از خواسته‌های خود باعث تشدید اوضاع بحران داخلی لبنان شد و مخالفان تهدید كردند دست به نافرمانی مدنی می‌زنند.

در حال حاضر دو مساله اساسی حل بحران لبنان را با مشكل مواجه كرده است كه هر دو طرف سیاسی در این كشور بر خواسته‌های خود در این زمینه اصرار می ورزند: یكی از آنها تشكیل دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری است و دیگری تشكیل دولت وحدت ملی و اختصاص یك سوم بعلاوه یك پست‌های وزارتی در دولت آتی به مخالفان دولت كنونی است.

مخالفان دولت می‌گویند، با تصویب دادگاه بین‌المللی برای پرونده ترور رفیق حریری مشكلی ندارند اما این دادگاه نباید وسیله‌ای برای سركوب سیاسی برخی گروههای لبنانی تبدیل شود.

آنها همچنین معتقدند این دادگاه باید پس از پایان یافتن كار كمیته تحقیق بین المللی كه بیش از یك سال و نیم از فعالیت آن می‌گذرد، تشكیل شود.

نیروهای ۱۴مارس مدعی‌اند: مخالفان در صدد هستند با كسب این تعداد از كرسی‌های وزارتی در آینده از حق وتو برای مخالفت با طر‌ح‌های دولت برخوردار شوند.(توسعه دولت كنونی به ۳۰ كرسی به طوری كه نیروهای دولت كنونی بتوانند ، ۱۹ كرسی و نیروهای مخالف دولت نیز ۱۱ كرسی را در دست داشته باشند.)

در این بین رایزنی‌های منطقه‌ای نیز ادامه داشت، عمروموسی دبیركل اتحادیه عرب و مصطفی عثمان اسماعیل فرستاده ویژه رئیس جمهوری سودان نیز در این مدت با انجام سفرهای متعدد به بیروت تلاش كردند با ارائه طرح‌هایی برای حل بحران لبنان اقدام نمایند و دیدگاههای سران دو گروه را به هم نزدیك كنند اما هیچیك موفق به انجام این كار نشدند.

در همین ارتباط ،ایران و عربستان نیز تلاش دارند از راههای دیپلماتیك به بحران داخلی لبنان پایان داده شود و گفت‌وگوهای "عبدالعزیز خوجه" سفیر عربستان در لبنان با "محمد رضا شیبانی" سفیر ایران در لبنان و نیز دیدار و گفت‌وگوهای دكتر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ایران و همتای سعودی وی "بندر بن سلطان" در پایتخت‌های دو كشور در این راستا بوده است. این رایزنی‌ها با سفر اخیر "سلیم الحص" نخست وزیر سابق لبنان و نیز از چهره‌های سیاسی و مستقل لبنان به عربستان، سوریه و سپس به ایران با هدف دستیابی به راه حلی برای برون رفت از بحران جاری در این كشور صورت گرفته است.

نشست اخیر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران و عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان در ریاض نیز، امید لبنانی‌ها را به حل بحران سیاسی كشورشان زنده كرده است. گرچه رسانه‌ها به جزئیات بیشتری از محتوای دیدار عبدالله و احمدی نژاد اشاره نكردند ولی در عین حال گزارش دادند كه آنها درباره راهكاری برای حل بحران لبنان به توافق رسیده‌اند.

این در حالی است كه نبیه بری رئیس مجلس لبنان و سعدالحریری رئیس فراكسیون اكثریت پارلمان لبنان برای دومین بار طی ۲۴ ساعت گذشته برای بررسی راههای حل بحران سیاسی این كشور با یكدیگر دیدار و گفتگو كردند. دو طرف این دیدارها را مثبت ارزیابی كردند و بر تداوم این رایزنی‌ها برای رسیدن به راه حلی برای برون رفت از بحران داخلی لبنان تاكید كردند.

این اولین دیدار میان بری و حریری از زمان آغاز بحران سیاسی لبنان در اواسط نوامبر گذشته در پی استعفای ۶ وزیر از دولت فواد سنیوره به شمار می‌رود.

این دیدار در پی اظهارات اخیر سید حسن نصرالله دبیركل حزب الله لبنان صورت گرفت كه در آن بر حل بحران سیاسی جاری در این كشور از راه گفت‌وگو تاكید كرده بود.

دبیركل حزب الله اظهار داشت: مخالفان دولت لبنان خواهان حل و فصل بحران سیاسی و وحدت ملی هستند.

سید حسن نصرالله افزود: «ما خواهان حل و فصل بحران لبنان هستیم و از مذاكرات، حمایت می‌كنیم.»

نبیه بری و سعدالحریری در نخستین دیدار خود، شب پنجشنبه با هم دیدار كرده بودند. محافل سیاسی لبنان معتقدند، طرحی فراگیر شامل تصویب همزمان طرح تشكیل دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری و تشكیل دولت وحدت ملی كه نزدیك به دیدگاههای دو طرف باشد تنها راه حلی است كه می‌تواند به بحران جاری در این كشور پایان بدهد. در صورت پذیرش این دو موضوع از سوی مخالفان و گروه حاكم، امید می‌رود كه بحران كنونی لبنان كاهش یابد و دو طرف به توافقات مورد نظر كه تامین كننده خواسته‌های دو طرف باشد، دست یابند.