غسل بجای وضو چه زمانی می تون بجای وضو گرفتن غسل کرد

غسل بجای وضو برای خیلی از ما ممکن است این سوال وجود داشته باشد که در چه مواقعی می توان بجای وضو گرفتن, غسل کرد در این مقاله به این سوال پرداخته شده و پاسخ می دهد که همه ی غسل های واجب و مستحب, می توانند جایگزین وضو باشند

نظر عالمان شیعه درمورد غسل جنابت بجای وضو

فقیهان شیعه درباره ی کفایت غسل جنابت از وضو اختلافی ندارند. و بسیاری از آنان در این باره ادعای اجماع نموده اند. افزون بر این، مشهور فقها با غسل جنابت وضو را نامشروع می دانند و کتاب الذکری آن را به اصحاب نسبت داده و کتاب المنتهی از آن به «عندنا» تعبیر کرده است. مرحوم خوئی (قده) نیز وضوی با غسل جنابت را بدعت و حرام دانسته است. در این میان، مرحوم شیخ طوسی (قده) در التهذیب به استحباب وضو همراه با غسل جنابت فتوا داده است. وی در این باره به دو روایت استناد کرده که بر تقیه حمل شده است.

درباره ی کفایت دیگر غسل ها از وضو در میان اصحاب اختلاف است و مشهور نظریه ی عدم کفایت را برگزیده اند. در کتاب المعتبر و الذکری این نظریه را به بیشتر فقها نسبت داده اند، بلکه در این باره شهرتی گسترده وجود دارد و از امالی صدوق (قده)نقل شده است: «اقرار به لزوم وضو در آغاز هر غسل از آیین امامیه است.»

از آن سوی، سید مرتضی و ابن جنید و اردبیلی صاحب المدارک، الذخیره، المفاتیح، الحدائق و الوسائل تمام غسل ها را بی نیاز کننده از وضو می دانند و مرحوم حکیم (قده) آن را بعید ندانسته است. در میان فقهای معاصر این نظریه طرفداران بیشتری پیدا کرده است و بسیاری از علمای زمان ما به این نظریه فتوا داده اند.

غسل استحاضه بجای وضو

مرحوم صاحب جواهر (قده) اخبار دلالت کننده بر وجوب وضو همراه غسل های سه گانه را در استحاضه مؤید نظریه ی عدم کفایت غسل از وضو به شمار آورده است.

درباره ی این سخن صاحب جواهر (قده) می توان گفت که دقت در اخبار درباره ی استحاضه ما را به این مطلب می رساند که دستور به وضو در برخی از آنها تنها برای نمازهایی است که میان آنها با غسل زمانی طولانی فاصله می شود و متصل به آن نیستند و در این زمان خواه ناخواه حدث استحاضه سر می زند، ولی در صورت فاصله نشدن میان نماز با غسل، نیازی به وضو نیست، و روایاتی که به غسل و جمع نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا دستور می دهد، بدون اشاره به وضو با اینکه در مقام بیان وظیفه بالفعل مستحاضه است بر این مطلب دلالت می کند.

در روایت سماعه آمده است:

«المستحاضهٔ اذا ثقب الدم الکرسف اغتسلت لکلّ صلاتین و للفجر غسلاً و ان لم یجز الدم الکرسف فعلیها الغسل لکل یوم مرّهٔ والوضو لکل صلاهٔ...؟ ؛ در زن مستحاضه هنگامی که خون در پنبه فرو رود، برای هر دو نماز و برای نماز صبح هر کدام یک غسل می کند و اگر خون از پنبه نگذرد، در هر روز یک غسل بر عهده اوست و برای هر نماز باید وضو بگیرد... .»

سکوت از وضو در صورت فرو رفتن خون در پنبه و اکتفا به غسل تنها برای هر دو نماز و نماز صبح دلیل بر این است که وضو در صورت نگذشتن خون تنها در نمازهایی واجب است که به غسل متصل نیست و بر فرض تسلیم دلالت اخبار استحاضه بر عدم اجزاء، باید در خصوص غسل استحاضه به عدم اجزاء قائل شد همان گونه که آیهٔ الله خوئی غسل استحاضه ی متوسطه را از آن استثنا کرده است؛ زیرا دلالت نص خاص بر وجوب وضو بر زن برای هر نماز هرچند در روز یک بار غسل کند.

دلایل کفایت غسل بجای وضو

در مقابل ادله ی گذشته روایاتی وجود دارد که بر کفایت غسل از وضو به طول مطلق دلالت می کند:

1. صحیح محمد بن مسلم عن ابوجعفر (ع) قال : «الغسل یجزی عن الوضوء وایّ وضوء اطهر من الغسل؛ غسل از وضو کفایت می کند و کدامین وضو پاک کننده تر از غسل است.»

2.صحیح حکم بن حکیم قال: «سألت اباعبدالله (ع) عن غسل الجنابهٔ - إلی أن قال - قلت: أن الناس یقولون: یتوضأ وضوء الصلاهٔ قبل الغسل، فضحک و قال: و أیّ وضوء انقی من الغسل و أبلغ؛ از امام صادق (ع) درباره ی غسل جنابت سؤال کردم... گفتم: مردم می گویند: پیش از غسل وضوی نماز گرفته می شود. امام (ع) خندید و فرمود: و کدامین وضو تمیز کننده تر و رساتر از غسل است.»

3. مرسل حماد بن عثمان عن رجل عن ابی عبدالله (ع): «فی الرجل یغتسل للجمعهٔ أو غیر ذلک أیجزیه من الوضوء؟ فقال عبدالله (ع): و ایّ وضوء اطهر من الغسل؛ در پاسخ به این پرسش که مردی غسل جمعه یا غسل دیگری انجام می دهد آیا او را از وضو بی نیاز می کند، فرمود: و کدامین وضو پاک کننده تر از غسل است.»

4. مرسله کلینی: «وروی: «أیّ وضوء أطهر من الغسل؛ کدامین وضو پاک کننده تر از غسل است.»

5.. ان محمد بن عبدالرحمن الهمدانی کتب إلی ابی الحسن الثالث (ع) یسئله عن الوضو للصلاهٔ فی غسل الجمعهٔ؟ فکتب: لا وضوء للصلاهٔ فی غسل الجمعهٔ و لاغیره؛ محمدبن عبدالرحمان همدانی به وسیله ی نامه از امام هادی (ع) درباره ی وضوی نماز در غسل جمعه سؤال کرد. امام در پاسخ وی نوشت: وضوی نماز در غسل جمعه و در غسل های دیگر نیست.»

6.. «موثقه ی عمار الساباطی قال: سئل ابوعبدالله (ع) عن الرجل اذا اغتسل من جنابته أو یوم الجمعه أو یوم عید هل علیه الوضوء قبل ذلک أو بعده؟ فقال: لا، لیس علیه قبل و لا بعد، قد أجزأه الغسل المرأهٔ مثل ذلک اذا اغتسلت من حیض او غیر ذلک فلیس علیها الوضوء لاقبل و لابعد قد اجزأها الغسل؛ عمار ساباطی می گوید: از امام صادق (ع) سؤال شد: وقتی که مردی غسل جنابت یا غسل جمعه یا عید انجام می دهد، آیا قبل یا بعد از آن وضو بر عهده اوست؟ امام (ع) فرمود: نه! قبل و بعد از آن وضو بر عهده اش نیست. غسل برای وی کافی است. زن نیز چنین است. هنگامی که غسل حیض یا غسل دیگری انجام می دهد، قبل و بعد از آن وضو بر عهده ی او نیست، غسل برایش کافی است.»

7.موثق سلیمان بن خالد عن ابوجعفر (ع) قال: «الوضو بعد الغسل بدعهٔ؛ وضوی پس از غسل بدعت است.»

این حدیث با سندهای مستفیض روایت شده است.

دیگر آنکه بسیاری از قدمای اصحاب مانند شیخ طوسی و محقق و شهید و علّامه اخبار اجزاء را تنها بر غسل جنایت یا بر موردی حمل کرده اند که غسل جنابت همراه آن باشد و یا اخبار عدم اجزاء را در مقام تعارض بر آنها ترجیح داده اند که همه ی اینها بر عدم اعراض اصحاب از اخبار اجزاء دلالت می کند.

8. مرسل احمد بن یحیی: «ان الوضوء قبل الغسل و بعده بدعهٔ؛ وضوی قبل از غسل و بعد از آن بدعت است.» احتمال دارد ظرف «قبل الغسل» خبر وضو باشد و عبارت «بعده بدعهٔ»، جمله ی مستقلی باشد، چنان که مرحوم شیخ بهایی (قده) و صاحب وسائل فرموده اند. بنابراین، معنای روایت این گونه می شود: «وضو پیش از غسل است و پس از آن بدعت است.»

جمع بندی

همه ی غسل های واجب و مستحب مکلّف را از وضو بی نیاز می کنند، بلکه می توان گفت در همه ی موارد وضو می توان به جای وضو غسل کرد و بنابراین، برای اثبات مشروعیت غسل نیازی به دلیل خاص وجود ندارد و بنابر استحباب نفسی وضو غسل نیز مستحب نفسی است.