آب و توصیه هایی که بر باد دادنی نیست

همانطور که می دانید یکی از محورهای کاری انستیتو پژوهش هایی در زمینه تغذیه, سلامت جامعه و رفتارهای تغذیه ای افراد است

همانطور که‌ می‌دانید یکی از محورهای کاری انستیتو پژوهش‌هایی در زمینه تغذیه، سلامت جامعه و رفتارهای تغذیه‌ای افراد است...

مثلا در سال ۱۳۹۰، انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع‌غذایی کشور به سفارش یک شرکت آب‌معدنی، پژوهشی علمی در خانوارهای تهرانی انجام داد که نتایج آن نشان می‌دهد میانگین مصرف مایعات حدود ۹/۱ لیتر در روز است که نیمی از این مایعات دریافتی آب بوده است. پس از آب، نوشیدنی‌های داغ که ۸۰ درصد آن را چای تشکیل می‌دهد، در جایگاه دوم قرار دارد. ۱۰ درصد مردان و ۲۵ درصد زنان روزانه کمتر از ۲/۱ لیتر مایعات می‌نوشند که این مقدار بسیار کمتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای سلامت بدن است. در زمان انجام این پژوهش، اقلیم و دمای هوای تهران بین ۳۷ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد بوده است. با این اوصاف، مصرف مایعات در ایران واقعا درست نیست و به همین دلیل لزوم تغییر رفتارهای تغذیه‌ای به‌خصوص در مورد آب ضروری است.

آب، یکی از مواد غذایی اصلی برای بدن و سلول‌های آن است. به طور متوسط ۶۰ درصد بدن بزرگسالان از آب تشکیل شده است. مثلا فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم، ۴۲ کیلوگرم یا ۴۲ لیتر آب در بدن دارد. آب در همه اعضای بدن وجود دارد؛ مغز، خون و کلیه‌ها. آب برای بسیاری از عملکردهای طبیعی بدن و زندگی ضروری است، اما میزان مصرف آن در بدن‌های مختلف متفاوت است.

به‌طور کلی مصرف ۶ تا ۸ لیوان آب در روز توصیه می‌شود، اما آب باید به تناسب نیاز بدن مصرف شود. مثلا کسانی که نارسایی کلیه دارند، نباید آب زیادی بخورند. مصرف آب باید براساس نیاز بدن باشد. در برنامه‌هایی که این انستیتو در حال طراحی آن است، دیگر گفته نمی‌شود چه میزان آب مصرف کنید بلکه توضیح می‌دهد هر فردی با توجه به نیاز بدنش آب بخورد. زیرا میزان مناسب برای مصرف آب در هر فرد با توجه به سن، جنسیت، میزان فعالیت و اقلیم متفاوت است.

● آب و کودکان

در این پژوهش‌ها کودکان و وضعیت مصرف آب در آنها بیشتر مورد توجه قرار گرفته زیرا آموزش و تغییر شیوه زندگی در کودکان راحت‌تر از بزرگسالان است. در دنیا نیز به همین منوال است. در برخی کشورها، شرکت‌های تولیدکننده آب برای تشویق کودکان به نوشیدن آب، به بسته‌بندی‌های آنها توجه ویژه‌ای می‌کنند تا شکل بطری و حتی برچسب‌های آن برای کودکان جذاب شود. در برخی مواقع از کاریکاتورها یا شخصیت‌های کارتونی محبوب نیز برای برچسب بطری آب‌های مخصوص کودکان استفاده می‌کنند در حالی که در ایران هنوز این کارها شروع نشده است. مثلا، ما بطری‌های خانواده یا نیم‌لیتری آب داریم، اما بطری‌های کوچک‌تر، جذاب‌تر و قابل‌حمل‌تر برای کودکان نداریم. به طور کلی برای هدف قرار دادن کودکان در برنامه‌های مصرف آب باید از راه آموزش، بسته‌بندی مناسب و تولید آب آشامیدنی یا معدنی سالم وارد شویم.

● آب و اضافه وزن کودکان

به نظر من دلیل عمده چاقی بچه‌ها نوشیدنی‌های شیرینی است که در بازار به وفور یافت می‌شود. البته ناگفته نماند معضل زندگی ماشینی اجتناب‌ناپذیر است. مصرف فست‌فود، کم‌تحرکی، طبخ ناکافی غذا، استرس و مسایل ژنتیکی که در نسل‌های آینده شکل می‌گیرد، باعث چاقی بچه‌های امروزی می‌شود.

در واقع، روش صحیح غذاخوردن را فراموش کرده‌ایم و رکوردی که در زمینه چاقی و اضافه وزن به دست آورده‌ایم، مشابه اروپاست. اروپا بعد از آمریکا دومین قاره از نظر درصد افراد چاق یا با اضافه وزن است.

در کشور ما ۵۵ تا ۶۰ درصد از افراد در وضعیت چاقی یا اضافه وزن قرار دارند. میزان چاقی در ایران از ۱۱ درصد در سال ۸۵ به ۲۳ درصد در سال ۹۲ رسیده که این یک فاجعه است. به غیر از این عوامل، بازی‌های کامپیوتری، کامپیوتر، تلویزیون، کیفیت بد غذا و مصرف کم مایعات باعث اضافه وزن در کودکان می‌شود. این در حالی است که کودکان امروزی به جای خوردن آب، از نوشیدنی‌های ناسالم استفاده می‌کنند. حتی استفاده از ماءالشعیر که می‌گویند از عصاره مالت درست شده و بیشتر اوقات برای افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند، توصیه می‌شود، واقعا برای کلیه مضر است. مثال دیگر نوشابه‌هایی است که با عنوان نوشابه‌های رژیمی و زیرو و بدون قند در بازار وجود دارند. تولیدکنندگان مدعی هستند این نوشابه‌ها ماده قندی ندارند در حالی که شیرینی آن به جای شکر توسط شیرین‌کننده‌های صنعتی مثل اسیدسیتریک یا آسپارتام تامین می‌شود که تمام اینها عامل سرطان هستند.

● ابتکارات تغذیه

تاکنون هیچ‌گونه درمان تغذیه‌ای در بخش ICU بیمارستان‌ها نداشتیم. یعنی همیشه متخصص بیهوشی و ICU از نظر دارویی به بیمار رسیدگی می‌کنند. یکی از مشکلاتی که پیش می‌آید، کمبود مایعات در بیمار است زیرا موادمغذی‌ای که از طریق داروها به دست آورده، از بدنش خارج می‌شود و خیلی زود وزن کم می‌کند. مثلا در ۷ تا ۲۰ روز از ۵ تا ۲۰ کیلوگرم وزن از دست می‌دهد و به این ترتیب بیمار بعد از گذراندن چند روز در ICU دچار سوء‌تغذیه می‌شود. به نظر می‌رسد در این میان جای یک متخصص تغذیه خالی است. به همین دلیل وارد این مقوله شده‌ایم و سعی داریم تغذیه بالینی را در ICU پیاده کنیم. در همین راستا حدود ۵۰ تا ۶۰ کارشناس تغذیه در حال آموزش هستند.

دکتر مجید حاجی فرجی

متخصص تغذیه و رییس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و نایع‌غذایی و استاد دانشکده علوم‌تغذیه و صنایع‌غذایی