کمان

بی‌گمان نخستین اقوام کشاورز با کمان شکار می‌کردند؛ پیکان‌های متعددی از آغاز دورهٔ نوسنگی یافت شده است و حتی در محل‌های نزدیک به دریاچه‌ها، کمان‌هائی کشف شده و قطعاتی از …

بی‌گمان نخستین اقوام کشاورز با کمان شکار می‌کردند؛ پیکان‌های متعددی از آغاز دورهٔ نوسنگی یافت شده است و حتی در محل‌های نزدیک به دریاچه‌ها، کمان‌هائی کشف شده و قطعاتی از تورهای ماهیگیری با همان شرایط کمان‌ها در آنجاها به دست آمده است.

کمان پولادی

این جنگ افزار، کمانی است که فنر آن از چوب نیست بلکه فلزی است و از یک یا (بعدها) چند نوار فولادی منطبق بر هم ساخته شده است. تیرانداز دیگر نمی‌تواند زه را با دست بکشد و برای کشیدن طناب در قفلی فنری نیازمند ابزاری خاص است وانگهی برد این سلاح بیشتر و هدف‌گیری آن دقیقتر است. برخی اصل آنرا از چین پنداشته‌اند در یک کتاب خطی اواخر قرن دهم تصویری وجود دارد که عده‌ای از لشکریان را نشان می‌دهد که بسوی حصار شهر صور با وسیله‌ای کاملاً شبیه کمان پولادی تیراندازی می‌کنند ـ نوک کمان پولادی، یک رکاب وجود داشت، مرد جنگی پای راست خود را درین رکاب می‌نهاد و در حالی‌که آنرا به پائین فشار می‌داد زه آنرا در قلابی که از کمربندش آویزان بود می‌گرفت؛ سپس به تندی پای خود را راست می‌کرد و زه کمان را در شکاف تیر می‌گذاشت. ماشهٔ این اسلحه تنهایک اهرم کوچک بود. این نوع کمان پولادی در مینیاتورهای تا سدهٔ سیزدهم بکرات تصویر شده است [۲۴].

کمان‌پیادگان

کمان‌های پیادگان بزرگتر از کمان‌های سوارگان بود و هنگام تیراندازی روی یک زانو می‌نشستند و گزنفون هم ذکر کرده که کمان‌های ایرانیان بلنده بوده است. تا حدی که از تصاویر بر می‌آید کمان و تیردان شاه با کمان و تیردان دیگران تفاوتی نداشته است.

کمان سوارگان

به‌هنگام سواری تیراندازان سواره برای تیر و کمان خود کماندان مخصوص داشته‌اند که هم کمان و هم تیرها در آن جا می‌گرفته است. این کمان سواره از حیث وزن ظاهراً سبکتر بود، و سکاها که قبایل آریائی بودند و محل اصلی آنها در جنوب روسیه و زمین‌های مشرف بر دریای خزر می‌بوده در ساختن این نوع کمان مهارت داشتند. شاه مادی بنام سارکسیس جوانان مادی را نزد سکاها می‌فرستاد تا در تیراندازی مهارت یابند و در هر صورت مادها و پارس‌ها با اسلحه سکاها آشنائی داشتند.

کمان و کمان‌کشی

درباره تاریخچه این سلاح می‌توان گفت که بشر اولیه جهت دستیابی به شکارهای گریزپا و همچنین دفاع از خود در مقابل جانوران درنده برحسب نیاز تیر و کمان را اختراع کرد و این زمان به هشت تا ده هزار سال قبل باز می‌گردد.

کمان

در گذشته کمان را در اندازه‌های مختلف و از چوب یک پارچه و محکم می‌ساختند و دو سر آنرا بازه بهم متصل و محکم می‌کردند ـ امروزه جنس کمان از فلزات سخت یا ترکیب فایبر گلاس یا آلومینیم، چوب و پلاستیک است.

کمان برای مران ۵/۱۴ تا ۱۹ کیلوگرم و برای زنان ۱۲ تا ۵/۱۵ کیلوگرم وزن دارد. اندازه کمان برای شرکت کنندگان (زن یا مرد) در مسابقات تیراندازی بستگی به بدن آنها بلند یا کوتاه است.

زه یا بند کمان، ریسمانی است که از روده تاب داده جانوران و محکم شده بدو سرکمان است.

چله

جائی که شکاف انتهائی تیره برزه قرار می‌گیرد و کمی بالاتر از وسط دستگیره کمان است که چلهٔ کمان گفته می‌شود [۲۵].

کمان استفاده از انرژی اجسام ارتجاعی با پدید آوردن و کاربرد کمان آغاز می‌شود. با بهره‌وری از انرژی‌ی اندوخته شده در کمان برچهنده، انسان توانست جسمی را به‌صورت تیر پرتاب کند. از انرژی کششی در ساختن ابزارهای دیگر از قدیم سود می‌بردند.

کمان‌های دوره مادی و ساسانی و هخامنشی و اشکانی از دیدگاه شکل ظاهری و مشخصات مکانیکی با کمان‌های ملت‌های دیگر چون آشوریان تفاوت زیاد داشته است.

روشن است که طرح فرم کمان و گزینش مصالح و چگونگی ساختمان آن دخالت اساسی در کارآئی این ابزار داشته است و ایرانیان با اگاهی به این مطالب در ساختن کمان‌هائی که عمل تیراندازی را به بهترین روی انجام دهد، نکات فنی ویژه‌ای را رعایت می‌کرده‌اند.

شهرت ایرانیان باستان در کمانداری و تیراندازی نشانگر توفیق آنان در طرح کمان‌های عالی، از نظر مکانیکی، بشمار می‌رود.

کمان افقی

این کمان افقی را به‌وسیله یک چرخ دنده پرتاب می‌شد که از فاصله صد متری از زره سربازان دشمن بگذرد. کمان‌های بلند به مقابله با کمان‌های افقی پرداختند. این نوعکمان برد بیشتری داشت (تا ۲۵۰ متر) و حتی می‌توانست دقیقه‌ای ۱۶ تیر را رها کند در مقایسه با دو یا سه تیر از کمان افقی چنین سلاحی به سربازان امکان داد تا بهتر بتوانند باشوالیه‌ها بجنگند. چنانچه اسب شوالیه به زمین می‌افتاد. زره‌اش به آسانی در آسیب تیرها قرار داشت.

۲۴. تاریخ صنعت و اختراع ـ ترجمه عبدالله ارگانی

۲۵. تاریخچه و مقررات ورزش‌ها ـ هوشنگ فتحی