سیاست نامه

اندر شناختنِ‌ قدرِ نعمتِ‌ ایزد،تعالی، ملوك را شناختن قدر نعمت ایزد تعالی نگاه داشتِ رضای اوست،‌‌عَزَّ اسْمُهُ، و رضای حق، تعالی، اندر احسانی باشد كه با خَلق كرده شود و عدلی …

اندر شناختنِ‌ قدرِ نعمتِ‌ ایزد،تعالی، ملوك را شناختن قدر نعمت ایزد تعالی نگاه داشتِ رضای اوست،‌‌عَزَّ اسْمُهُ، و رضای حق، تعالی، اندر احسانی باشد كه با خَلق كرده شود و عدلی كه میان ایشان گسترده آید. چون دعای خلق به نیكویی پیوسته گردد، آن مُلك پایدار بوَد و هر روز زیادت باشد، و آن مَلِك از دولت و روزگار خویش برخوردار بوَد و بدین جهان نیكو نام بوَد و بدان جهان رستگاری یابد و حسابش آسان تر باشد كه گفته اند بزرگان دین كه:‌«المُلكُ بیقی مَعَ الكُفِر و لا بیَقی مَعَ الظُلمِ »، معنی آن است كه ملك با كفر بپاید و با ستم نپاید.

حكایت اندر این معنی

چنین آمده است اندر اخبار كه یوسف پیغامبر، صلوات الله علیه، چون از دنیا بیرون رفت،می آوردند او را تا اندر حَظیرهٔ ابراهیم، صلوات الله علیه،‌نزدیك پدران او دفن كنند. جبرئیل، علیه السّلام، بیامد،گفت: «هم اینجا بدارید، كه آن جایِ او نیست؛ چه، او را جوابِ‌ مُلك كه رانده است ، به قیامت می باید دادن!» پس چون حال یوسف پیغمبر چنین باشد، بنگر تا كار دیگران چگونه بوَد.

و در خبر از پیغمبر، صلّی الله علیه، چنان است كه: «هر كه را روز قیامت حاضر كنند از كسانی كه ایشان را بر خَلق دستی و فرمانی بوده باشد، دست های او بسته بوَد. اگر عادل بوده باشد، عدلش دست او گشاده كند و به بهشت رساند، و اگر ظالم بوَد جورش همچنان بسته با غُل ها او را به دوزخ افكند».

و هم در خبر است كه: « روز قیامت هر كه او را بر كسی فرمانی بوده باشد در این جهان بر خَلق یا بر مقیمانِ سرای و بر زیردستانِ‌ خویش، او را بدان سؤال كنند شبانی كه گوسفندان نگاه داشته باشد، جواب آن از او بخواهند!».

درباره نویسنده

سیاست نامه از مهم ترین اثار ادبی زبان فارسی در دوره;‌ سلجوقی تألیف ابو علی حسن بن علی بن اسحاق طوسی ملقّب به نظام الملك (۴۰۸-۴۸۵ق) وزیر نامدار ملكشاه سلجوقی است. این كتاب در باب «شیوه مُلك داری و تدبیر امور دینی و دنیای» تألیف و در پنچاه فصل تدوین شده است. مؤلف در ابتدای هر فصل مطالبی مبنی بر نصیحت و اندرز و راهنمایی شاهان می آورد و حكایت هایی به عنوان شاهد ذكر می كند كه اغلب جنبـه تاریخی دارد. اگر چه منظور نویسنده جمع آوری اطلاعات تاریخی نیست، لیكن آنجه درباره; تشكیلات سیاسی و درباره; ایران قبل از مغول ذكر می كند، بسیار مفید است. سیاست نامه به نثری بسیار روان و ساده نوشته شده و اغلب عبارت هایش از لغایت نامأنوس خالی است.

خواجه نظام الملك طوسی