حقایقی درباره چشم‌های نوزادان

تکامل دید نوزاد و کودک امری بسیار پیچیده و پیشرفته است که با تکامل چشم‌ها و مراکز اختصاصی مغزی و تحت فرمان ژنتیکی انجام می‌شود.
چند روز پس از تولد، نوزاد در مقابل نور شدید باید …

تکامل دید نوزاد و کودک امری بسیار پیچیده و پیشرفته است که با تکامل چشم‌ها و مراکز اختصاصی مغزی و تحت فرمان ژنتیکی انجام می‌شود.

چند روز پس از تولد، نوزاد در مقابل نور شدید باید چشمک بزند. مردمک‌ نوزاد در تولد در مقابل نور باز و بسته می‌شود ولی این فعل و انفعال به علت تنگی شدید مردمک ممکن است مورد توجه والدین واقع نگردد. در ۶ هفتگی، نوزاد باید به نگاه والدین توجه کند و دید خودش را متوجه آنها نماید. در ۲ یا ۳ماهگی باید اشیای رنگی را مورد توجه قرار دهد و آنها را لمس کند. حرکات غیرمتقارن دو چشم و احساس لوچ بودن چشم‌ها در نوزاد تا ۴ماهگی غیرطبیعی نیست ولی پس از ۴ماهگی اگر چشم انحراف داشته باشد، قطعا طبیعی نبوده و باید به چشم‌پزشک متخصص ارجاع شود. عدم توجه به والدین در چند هفتگی و مالش شدید چشم‌ها با دست علایم عدم دید طبیعی در نوزاد است و باید به آن توجه خاص کرده و به چشم‌پزشک مراجعه کرد. حرکات چرخشی چشم‌ها (نیستاگموس) که در ۲ماهگی آغاز می‌شود نیز طبیعی نیست و باید به چشم‌پزشک مراجعه کرد. در تولد، رنگ قرنیه، عدسی چشم و محیط درونی چشم شفاف است و هرگونه کدورت و سفیدی در این مسیر غیرطبیعی بوده و لازم است نوزاد معاینه دقیق شود. رنگ عنبیه نوزادان اکثرا در اثر تشکیل نشدن سلول‌های رنگینه‌ای سطحی عنبیه کم‌رنگ و اکثرا آبی رنگ است که به مرور با تشکیل سلول‌های رنگینه‌ای پررنگ می‌شود. در تولد قطر چشم نوزاد (از جلو به عقب) کوتاه‌تر از قطر چشم بزرگسالان است. ۱۷۰۳ میلی‌متر در مقابل ۲۳میلی‌متر بزرگسالان که باعث دوربینی شدید نوزادان می‌شود.

این دوربینی به مرور با بزرگ شدن قطر چشم در کودکی کاهش یافته و ناپدید می‌شود که می‌تواند حتی به نزدیک‌بینی (میوپی) تبدیل شود مسیر خروج اشک از چشم که از کانال‌هایی به داخل بینی راه دارد، در تولد تکامل یافته ولی ممکن است این مسیر خوب باز نباشد و اشک در چشم باقی بماند ولی به علت ترشح نشدن اشک در چند هفته اول تولد ممکن است به این امر توجه نشود و در ماه‌های بعد از تولد متوجه آن شویم. والدین می‌توانند با مالش این مسیر خروجی اشک که از فضای بین چشم و بینی از بالا به پایین به طرف بینی پیش می‌رود، با مالیدن انگشت یا که از بالا به پایین به باز شدن و به جریان افتادن این مسیر خروجی اشک کمک کنند. یک نوزاد نارس با وزن کم (حدود ۱۵۰۰گرم و سن کمتر از ۷ماه جنینی) حتما باید به وسیله چشم‌پزشک متخصص بررسی شود، به دلیل اینکه تکامل شبکیه تا تولد کامل نیست و تولد زودرس باعث تشکیل بافت‌ها و عروق غیرطبیعی در سطح شبکیه می‌شود که نهایتا می‌تواند به خون‌ریزی و کنده شدن شبکیه منجر شود.

توسط درمان لیزری می‌توانیم از این‌گونه عوارض جلوگیری نماییم. والدین باید به هر عارضه و هر نوع امر غیرطبیعی در چشم‌های نوزاد و فرزند خود توجهی خاص و دقیق داشته باشند، چرا که اکثر این عوامل در صورت تشخیص به موقع قابل پیشگیری و حتی درمان است.

دکتر هرمز شمس

استاد چشم‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران