اقتصاد اسلامی بهترین جایگزین نظام در حال اضمحلال سرمایه داری

استاد دانشگاه الازهر با اشاره به مفاهیم اومانیستی نظام سرمایه داری غرب و پتانسیل سقوط در این نظام, بهترین جایگزین این نظام بحران زده را اقتصاد اسلامی که بر اساس مفاهیم عدالت خواهانه بنا شده است دانست

استاد دانشگاه الازهر با اشاره به مفاهیم اومانیستی نظام سرمایه‌داری غرب و پتانسیل سقوط در این نظام، بهترین جایگزین این نظام بحران زده را اقتصاد اسلامی که بر اساس مفاهیم عدالت‌خواهانه بنا شده است دانست.

حسن شهتاح کارشناس مسایل مالی و استاد تمام دانشگاه الازهر مصر در مقاله‌ای با عنوان " اقتصاد اسلامی، جایگزین بحران مالی جهانی؟ " به بررسی ریشه‌های بحران مالی جهانی و ظلم به اقشار ضعیف اشاره کرده و می‌نویسد، نظام سرمایه‌داری با تحمیل قرض به افراد فقیرها را فقیرتر و ثروتمندان را ثروتمندتر می‌کند.

● نظام سرمایه‌داری غرب عامل شروع بحران

به عقیده شهتاح علایم اقتصاد جهانی نشانه‌های کاملا واضحی از فروپاشی سیستم مالی را نشان می‌دهد که موجب ترس و وحشت بزرگی در بین مردم سرتاسر جهان شد و دولت‌ها را به سرعت بر آن داشت تا با کارشناسان و متخصصان خود درباره‌ راه‌حل‌های خروج بحث کنند و این شد که مؤسسات مالی و کارگزارانشان به فکر تهیه برنامه‌هایی برای خروج از بحران افتادند.

وی می‌افزاید: تعداد زیادی از مردم برای بیرون کشیدن حساب‌های خود به سمت بانک‌ها هجوم بردند و هم زمان تعداد زیادی از بانک‌ها فرآیند وام‌دهی خود را به کمپانی‌های مختلف متوقف کردند.

کاهش گردش پول افراد، کمپانی‌ها و مؤسسات مالی رو به افزایش گذاشت و موجب سقوط شدید فعالیت‌‌های اقتصادی شد که در نتیجه موجب شد که بدهکاران از پس دادن بدهی خود معذور ماندند.

وال‌استریت دچار فراز و نشیب خیره‌کننده‌ای در تمامی سطوح بود که موجب نوسانات رویایی بازارهای بورس در این مدت شد و در نتیجه موجب کاهش تولیدات کارخانه‌ها درپی افت تقاضا شد که علت آن کاهش میزان وام‌دهی مؤسسات مالی بود که با بهره‌های بالا و ضمانت‌های سنگین همراه بود.

این بحران هم‌چنین موجب کاهش شدید در مصرف برخی کالاها از جمله ماشین شد.این کاهش مصرف باعث کاهش ذخایر، تقاضاها و پروژه‌ها شد که در نهایت موجب افزایش نرخ بیکاری درپی اخراج تعداد زیادی از کارمندان شرکت‌های ورشکسته شد.

● انهدام سیستم کنونی اقتصاد جهانی در آینده

این کارشناس اقتصادی با اشاره به صحبت‌های برنده جایزه نوبل می‌نویسد : موریس آلیس متخصص اقتصادی و برنده جایزه نوبل اقتصادی بر این اعتقاد است که سیستم های اقتصاد جهانی بر پایه‌ها، مفاهیم و قواعدی بنا شده است که در آینده موجب انهدام آن خواهد شد مگر این که در آن تغییرات و اصلاحاتی شکل بگیرد.

وی همچنین می‌افزاید: در حقیقت تعداد زیادی از اقتصاددانان معتقدند اقتصاد نئوکاپیتالیسم حاکم بر سیستم‌های مالی جهان اقتصاد را به سمت فنا سوق داده است. از بین‌ عللی که برای بحران اقتصادی ذکر شده است، فساد و انحراف در سیستم‌های اقتصادی و توسعه روز افزون آن مثل بهره‌برداری، دروغ‌گویی، پخش تبعیض در گردش حساب‌ها، تقلب‌ و انحصار است که به این ترتیب طلب‌کاران و ثروت‌مندان ثروت‌مندتر و فقیران با تحمل ستم و بازپرداخت وام‌ها روز به روز ضعیف‌تر می‌شوند و هم‌چنین ثروت تبدیل به یک سلاح برای کنترل بر سیاست‌‌های جهان و پول نیز بت سرمایه‌گذاری اقتصادی می‌شود. نرخ بهره در سپرده‌ها افزایش می‌یابد و نرخ بهره بر وام‌های اعطایی به مؤسسات، اشخاص و کارخانه‌ها افزایش می‌یابد و این بار سنگین بر دوش ضعیفان می‌رود.

این کارشناس اقتصادی به مسیر رشد بدهی‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: بدهی کارت‌های اعتباری هزینه‌های سنگین را بر مشتریان تحمیل می‌کند و زمانی که کسی نتواند بدهی‌های خود را بازپرداخت کند نرخ بهره به طور پیوسته بالا می‌رود و در نهایت املاک مصرف کننده به علت ضمانت قبل آن ضبط خواهد شد. این مسیر، واقعیتی است که برای تعداد زیادی از دارندگان این کارت‌ها رخ می‌دهد و باعث عدم تعادل در بودجه خانگی افراد می‌شود.

وی در ادامه با تصریح به این نکته می‌نویسد، در واقع، بانک‌ها قرض‌های اضافی را بر وام‌گیرندگان تحمیل می‌کند به طوری که با این افزایش فرد در باز پس دادن وام اولیه نیز دچار مشکل می‌شود. این دقیقا مانند ربا در دوره جاهلیت قبل از اسلام است. علاوه بر این، شرکت‌های کارگزاری بورس با فریفتن افراد و محتاج‌ نشان دادن آنان به وام با تقاضای حق بالا، واسطه‌گری می‌کنند چون خطرات بالقوه وجود دارد و این باعث تحمیل بار مسئولیت آن‌ها بر افراد فقیر و عواقب ناشی از آن می‌شود.

به گفته شهتاح در واقع برخی از اقتصاددانان بر این باورند که بدون توسعه واقعی و کارهای عاقلانه و حکیمانه معنای واقعی تولید به دست نمی‌آید مگر این که نرخ بهره صفر باشد.این نظریه توسط آدام اسمیت پدر اقتصاد مدرن مطرح شده است.

به علاوه اقتصاددانان ویژگی جایگزین این سیستم بحران زده را، شرایطی با شراکت در سود و زیان می‌دانند چون این شرایط می‌تواند ثبات و امنیت را به ارمغان آورد. براساس این نتایج منافع نظام پولی و ثروت در دست افراد معدودی در گردش می‌افتد.

هم‌چنین معاملات امروز در سیستم‌های مالی جهانی عمدتا صوری و غیرواقعی است و بدون تبادل واقعی کالا و خدمات انجام می‌شود که بسیاری از این معاملات در اعتبارات از بانک‌ها در قالب وام هستند و وقتی این روندهای زیان بار توسعه پیدا می‌کند، در مجموع منجر به بروز بحران اقتصادی می‌شود.

● اقتصاد اسلامی بهترین جایگزین برای اقتصاد کنونی

این کارشناس مسائل مالی_اسلامی با تصریح به نابودی نظام سرمایده داری غرب می‌نویسد: جریان مالی کنونی در جهان باعث انفجار اسطوره سرمایه‌داری شده است و این اولین قدم را برای جایگزینی یک سیستم مالی که سیستم مالی ـ اسلامی است هموار کرده است. با این حال، به جای واکنش صرف به بحران، محققان اسلامی باید به بررسی اصول مفاهیم نظام مالی و اقتصادی اسلامی و ارائه برنامه‌های کاربردی و مرجع به مخاطبان گسترده‌ بپردازند.

وی با برشمردن اصول اقتصاد اسلامی می‌افزاید: اقتصاد اسلامی و سیستم مالی براساس مجموعه‌ای از ارزش‌ها شکل گرفته است که از جمله آنها می‌توان به اخلاق، صداقت، اعتبار، شفافیت، شواهد روشن، تسهیل، همکاری، همبستگی و کمال اشاره کرد. این اخلاقیات و ارزش‌ها زیربنای این اقتصاد هستند چرا که ثبات و امنیت برای تمام افراد دخیل در معاملات از طریق آنها حاصل می‌شود.

شهتاح در ادامه تصریح می‌کندشریعت اسلام معاملاتی را که در آن دروغ، قمار، تقلب، ریسک، عدم آگاهی، انحصار، حرص و آز،‌ غرض‌ورزی و گرفتن پول به صورت ناحق باشد را غیرمجاز شمرده است. به علاوه اقتصاد اسلامی مشارکت در سود و زیان و تبادلات واقعی پول و دارایی را اهمیت داده و در واقع تعامل واقعی بین ثروتمند، کارفرما، کارمند و کارشناسان مالی را مدنظر قرار داده است و در این سیستم هیچ سود و ضرری ثابت نیست و سود و ضرر به طور مساوی بین افراد پخش می‌شود. براساس دستورات اسلام،‌قراردادهای اسلامی به روش‌هایی از جمله مضاربه، مشارکت، مرابحه، سلم، استصناع و اجاره انجام می‌شود.

کارشناسان معتقدند که سیستم مالی جاری نمی‌تواند ضامن رشد واقعی باشد و ایجاد پول بدون ارزش واقعی باعث تورم و رشد قیمت و انحطاط اخلاقی برای مثال در مؤسسات مالی شرق آسیا می‌شود.

شهتاح با اشاره به آیه‌ای از قرآن تاکید می‌کند در واقع اقتصاد اسلامی سیستمی آسان‌تر برای بازپرداخت قرض به مقروض است به طوری که خداوند در قرآن در آیه ۲۸۰ سوره بقره می‌فرماید: "و اگر (بدهکارتان) تنگدست باشد، پس تا (زمان) گشایش مهلتی (به او دهید) ... "

شریعت اسلام به سیستم مالی نیز براساس مشارکت دوطرفه در سود و زیان توجه کرده است و تعامل بین سرمایه و کار را لازم شمرده است و دوطرف را به راه راست، صادقانه، روشن و شفاف دعوت و محدودیت‌های ذکر شده را حرام می‌داند.

این کارشناس اقتصادی در پایان نتیجه‌گیری می‌کند، تنها راه خروج از بحران اقتصادی غرب ارجاع به اصول و مقررات اقتصاد اسلامی است.