ساز و كار «پژوهش» در حوزه دفاع مقدس

اصولاً در كشور ما «تحقیق و پژوهش » در حوزه های مختلف از مظلومیت مضاعف نسبت به فعالیت های تولیدی و روزمره فرهنگی, هنری و ادبی برخوردار است سازمان ها, نهادها, مراكز, ناشران, مؤسسه ها و كارهایی مناسب و در شأن و جایگاه این مقوله دنبال نمی كنند

اصولاً در كشور ما «تحقیق و پژوهش » در حوزه های مختلف از مظلومیت مضاعف نسبت به فعالیت های تولیدی و روزمره فرهنگی، هنری و ادبی برخوردار است. سازمان ها، نهادها، مراكز، ناشران، مؤسسه ها و... كارهایی مناسب و در شأن و جایگاه این مقوله دنبال نمی كنند. اعتبارها در مراكز مربوط متناسب با فعالیت های پژوهشی و بازخوانی عمیق اندوخته ها نیست.

بحث «پژوهش و تحقیق» اعتبار و وجهه مناسب را به دست نیاورده است. آنچه به عنوان «پژوهش و تحقیق» از آن نام برده می شود اغلب سطح آشكار و نمایان پدیده ها و موقعیت هاست و ابعاد و زوایای موضوعات را در خود جای نداده است. در حال حاضر به ندرت می توان آثاری كاملاً منطبق با معیارها و مؤلفه های پژوهشی و قابل اعتماد را نام برد، زیرا اغلب این آثار دارای نقاط ضعف یا نادیده است، به هر حال ضرورت پرداختن به امر پژوهش و تحقیق در تمامی حوزه های اجتماعی، فرهنگی، نظامی، اقتصادی، سیاسی و... از امّهات بلاانكار است و بدون آن هر امر تولیدی و خلاقه ابتر، ناقص و ناكارآمد خواهد بود. به اشاره می گذریم كه در حوزه ادبیات امروز ما، اندیشمندان و صاحبنظران چند اثر مناسب و مطلوب كه دارای رتبه و ویژگی كامل و به سامان باشد سراغ دارند كه با تكیه به آن، غنا و بی نیازی را در آن موضوعها معرفی نمایند؟ گر چه انبوه و كیفیت آثار فرهنگی، ادبی و هنری در كشور ما از قدمت و صلابت لازم برخوردار هستند اما ورود نسل امروز به این حوزه ها با تغییر رویكرد نه چندان به سامان همراه شده و متأسفانه نوع كارهای امروزی نشانگر عدم پرداختن و سرمایه گذاری لازم در این مقوله های تأثیرگذار است. همگان در جوامع مختلف معتقدند : تا در گذشته ها و دستاورد های خود بررسی و ارزیابی لازم صورت ندهند كارهای جدید نمی تواند از پشتوانه لازم در جنبه های مختلف بهره مند شود.

كار خلاقه آن نیست كه بر داشته ها چشم ببندیم یا انكار كنیم و آنگاه چون قلم در دست های ماست آن را به سلیقه و خواست خود به تلاطم و حركت خودمدارانه واداریم، گویا امروز برخی خود را بی نیاز از دانستن اندوخته های گرانسنگ و پیشینه های بی بدیل می دانند و باور كرده اند كه سبك و سیاق نو بدون توجه به گذشته هاست. برای آنان مهم آن است كه كار، شكل نو و غیرتكراری پیدا كند ؛ غافل از آن كه شكل بدیع نیز دارای ویژگی های كاملاً علمی، منطقی و پشتوانه های محكم است . زیرا كه بدون آن، هر كار تولیدی در این وادی، خلاقه، زیبا و تأثیرگذار نخواهد شد.

كارهای انتزاعی و مقطع، پیكره واحدی را نمایش نخواهند داد و تركیب و جامعیت محتوا و شكل را در خود نخواهند داشت. ظرف و مظروف متناسب و هم شأن زیباست. تصویرها و عكس های بریده و قطعه قطعه شده، اصالت خود را در گذر زمان از دست می دهند و ناگزیر استمرار هدف و راه را بریده و بد شكل خواهند كرد.

امروز در حوزه ادبیات دفاع مقدس نیز اوضاع پژوهش های نظامی، سیاسی یا ادبی، فرهنگی دچار نوسان ها و فراز و فرودهای بسیار است. سال های اخیر شاهد نزول كارهای پژوهشی در موضوع سیاسی - نظامی - در كم و كیف - بوده ایم در حالی كه سال های قبل از آن تراكم كارهای كمی و كیفی این موضوع، اشتیاق و باورها را در وسعت كارهای آینده نوید می داد. ادبیات و هنر نیز دارای نوسان های بسیار متغیری بوده است. گرچه در سال های قبل حوزه پژوهشی ادبیات دفاع مقدس مورد بی مهری وافر بود ، اما در این یكی دو سه ساله اخیر با همت و انگیزه های ستودنی برخی عزیزان كارهای امیدواركننده ای عرضه شده و امیدهای فراوانی را برای آینده نوید می دهد.

این وضعیت در حوزه هنر كاملاً جای تأسف دارد تا جایی كه شاید بندرت بتوان كاری را در حوزه پژوهش و بررسی هنری دفاع مقدس برشمرد و آن را قابل اعتنا دانست. این آسیب شناسی ها و عوامل فراز و فرود این حوزه از كارهای دفاع مقدس را چه سازمان یا نهادی متولی آن است؟ آیا صاحبنظران و دلسوزان این عرصه می توانند به آماری دقیق و قابل تكیه دست یابند؟ آیا مراكزی وظیفه اجرای این امور یا حمایت از این گونه فعالیت ها را برای خود قائل هستند؟ اعتبار و سرمایه گذاری لازم و كافی در چه برنامه های سالیانه یا چشم انداز بیست ساله دیده شده است و تولیت آن چگونه و با چه اسباب و لوازمی همراه است؟ مكانیسم این ساز و كار كجا دیده شده است تا این انگیزه های منقطع و تعهدهای فردی به حركتی سازنده و هدفمند تبدیل شود؟

بگذریم كه باید ابتدا به این نكته توجه كنیم كه در حوزه های متنوع دفاع مقدس بیش و پیش از هر كار تولیدی و خلاقه، بحث پژوهش، بررسی و ارزیابی آسیب ها، تهدیدها، فرصت ها و ... شاخص ترین نشانه عملكردها و تجربیات پیشین برای تدوین و اجرای برنامه های امروزی و هدفمند برای آینده است. امروزه مطمئن هستیم كه آنچه نظام ما را در جهان سرافراز كرده است، عزت و اعتبار دوران دفاع مقدس است.

جنبه های مختلف سیاسی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ... دوران دفاع مقدس نگینی درخشان در جغرافی، تاریخ، سیاست و فرهنگ ماست ؛ كه پرچم عزتمندی را برافراشته است. به بیراهه نرویم و با تحلیل های نه چندان منطقی به ردیف كردن عوامل و انگیزه های دیگر نپردازیم.

نشانه های ارزشی و حماسی آن دوران چیزی نیست كه بتوان بر آن پرده های فراموشی و نسیان زد تا عمق مسائل فرهنگی و اجتماعی آن نادیده گرفته شود. آن كه باور ندارد می تواند سری به حوادث اخیر لبنان بزند و دفاع مقدس ۳۳ روزه اسلامی و حزب الله را بررسی كند تا مشاهده كند نام لبنان و آوازه سرافرازی او كه در تمامی صفحات رسانه ای جهان نورافشانی می كند از چه منشأ و سرچشمه ای آغاز شده و راه را در آینده جهان باز خواهد كرد.

امروز تحلیلگران جهان در پس پرده مقاومت لبنان، جنبه های ارزشی و حماسی را در مؤلفه های باور و اعتقادات اسلامی نیروهای بی نظیر حزب الله بررسی و كنكاش می كنند. آنان به عظمت این رویكرد و عملكرد واقفند، اما ما با ذكر و مرور خاطرات و پیروزیها دل خوش داشته ایم بدون آن كه آن را به صورت تئوریزه و مباحث نظری و منطبق بر تجربه های علمی و عملی استوار كنیم و آن را به عنوان مباحث علمی دانشگاهی و حوزوی تدوین و ارائه كنیم.

آن قدر جامعیت و تنوع در زوایای دفاع مقدس وجود دارد كه هیچ شناگری خود را به ساحل آن نخواهد رساند. توانستن منشأ خواستن داشته است و خواستن منشأ انگیزه، تأمل و اندیشه را در خود دارد. باورها و اعتقادات صحیح در كنار تدبیر و عمل شایسته چنان خواهد شد كه گروهی با نام حزب الله در مقابل شیطان های بزرگ و كوچك امروزی و مسلط بر دنیای پرفریب باید در جنبه های پیدا و پنهان دفاع مقدس با طرح سؤالات و ابهامات متنوع اندیشه كرد و تأمل نمود. دانش امروز ما شاید كافی نباشد اما همین دانش و تحلیل موجود خواهد توانست حوزه های ناگشوده را بر روی ما بگشاید و توسعه علم و عمل را باعث شود.

قابلیت ها و استعداد ما در حوزه های « پژوهش و تحقیق» كم نیستند ، آنان را باور كنیم و فرصت اندیشه سازی را برای آنان فراهم آوریم. ما نباید بار گرانی را بر دوش نسل های آینده قرار دهیم تا در كویر منابع دست و پا زند و از داشته ها به برداشت های خود برسند. اگر امروز منابع و مراجع موردنیاز فردا را فراهم آوریم مسلماً كار خلاقه و مطلوب زودتر حاصل می شود و حاكمیت اسلام و روح مقاومت و عزّت اسلامی را در پهنه این جهان تشنه با ابزار و امكانات موردنیاز فراهم می آوریم.

ریشه محكم و تنه تناور درخت امروز ما می تواند سایبان گسترده تر و محصول عظیم تر و طراوت و تازگی بیشتر را همراه داشته باشد.

بدانیم كه سازوكار این روند و ضرورت آن با شعار و اقدامهای زودگذر فراهم نمی شود. همت صاحب نظران، اعتبار كافی، جایگاه و شأن لازم، تصدی و تولیت شایسته، تواضع توأم با مدیریت مناسب، انعطاف و مدارا، صبر و شكیبایی و سرانجام اعتقاد به این راه از لوازم ضروری رسیدن به این هدف مقدس است و عناوین و اقدامهای عجولانه راه به جایی نخواهد برد. تنها شایستگان و دلسوزان مجرب و صاحب اندیشه بر این مدار به كمال می رسند و غیراهل، از بین برنده زمان و زمام خواهند شد.

محمدقاسم فروعی جهرمی