آنفلوانزای مدل سال

هشدارهای متخصصان درباره بیماری ویروسی فصل سرما

آنفلوانزا از جمله بیماری‌های ویروسی شایع فصل سرما است و سالانه ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بیمار در جهان، جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست می‌دهند.

مطابق با تحقیقات انجام‌شده، شمار مبتلایان آنفلوانزا و مرگ‌ومیر ناشی از آن در کشورهای صنعتی بویژه در دوران سالمندی، بیشتر گزارش شده است. علاوه برموارد نامبرده، باتوجه به اهمیت کاهش سرانه سالیانه بهداشت و موارد بستری شده و در نهایت پیشگیری از شمار تلفات بیماری، نیاز به ارائه خدمات ویژه از جمله تزریق واکسن آنفلوانزا احساس می‌شود.

نخستین اقدام مؤثر برای کنترل آنفلوانزا در سال ۱۹۴۰، با تهیه واکسن ضد آنفلوانزا انجام شد و در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت.

پس از انجام مطالعات و تحقیقات گسترده، این واکسن به تولید انبوه رسید و امروز با رشد و گسترش تکنولوژی مولکولی، محققان در تلاش هستند تا با استفاده از روش تغییرات ژنتیکی ژن‌های آنفلوانزا، نوع جدیدی از این واکسن را تهیه کنند.

● واکسن آنفلوانزا

مطالعات و بررسی‌ها نشان داده است دریافت واکسن آنفلوانزا روشی مؤثر و باصرفه در پیشگیری از ابتلا به این بیماری است و گفته می‌شود با تزریق این واکسن تا ۷۵ درصد از میزان بستری شدن بیماران مبتلا به آنفلوانزا کاسته می‌شود.

● آنفلوانزا چیست؟

آنفلوانزا نوعی بیماری ویروسی است که با علائمی مانند تب، سرفه، لرز، گلودرد، سردرد و درد ماهیچه همراه است و علائم بیماری معمولاً یک تا چهار روز پس از تماس با فرد ناقل، ظاهر می‌شود.

در بیشتر افراد علائم آنفلوانزا از درجه کم تا متوسط متغیر است اما در افراد مسن یا کودکان این علائم شدیدتر بروز کرده و در افراد مسن گاه باعث مرگ‌ومیر می‌شود.

برخلاف بسیاری از انواع ویروس‌ها، درمان‌هایی برای آنفلوانزا وجود دارد، اما باید توجه داشت حداکثر زمان مفید برای انجام اقدامات درمانی ۴۸ ساعت پس از مشاهده علائم بیماری است.

● انواع واکسن آنفلوانزا واکسن تزریقی

این نوع واکسن حاوی ویروس زنده نبوده و باعث بروز آنفلوانزا نمی‌شود. این واکسن در واقع واکسن غیرفعالی است که شامل ویروس‌های کشته‌شده است. استفاده از این واکسن تزریقی برای کودکان بالای شش‌ماه، و افراد سالم و همچنین کسانی که از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، توصیه شده است.

● واکسن اسپری بینی

این واکسن از ویروس‌های زنده و ضعیف‌شده آنفلوانزا تهیه می‌شود و مانند نوع تزریقی باعث بروز آنفلوانزا در فرد نمی‌شود. اگرچه گاهی با آبریزش بینی، خلط یا خستگی همراه است. این واکسن که به نام LAIV یا FLUMIST خوانده می‌شود و مصرف آن برای افراد سالم بین دو تا ۴۹ ساله و همچنین زنانی که باردار نیستند، توصیه می‌شود.

واکسن آنفلوانزا حاوی سه نوع ویروس است. ویروس( A(H۳N۲، ویروس فصلی عادی (A(H۱N۱ (منظور از H۱N۱ ویروس آنفلوانزای خوکی نیست) و ویروس B.

ویروس‌های موجود در واکسن آنفلوانزا تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی مانند مقاومت بدنی افراد (در سطح جهانی) و همچنین تخمین‌های دانشمندان درباره نوع و خصوصیات ویروس‌ها، متغیر است. پس از گذشت دو هفته از دریافت واکسن، آنتی‌بادی محافظ بدن در برابر عفونت ویروسی تولید می‌شود.

دکتر مصاحب متخصص کودکان در این زمینه می‌گوید: ویروس‌ها همیشه در حال تغییر شکل هستند یعنی ویروس‌های آنفلوانزای شایع سال قبل با ویروس‌های آنفلوانزای سال بعد تفاوت دارند. واکسن آنفلوانزا نیز از ویروس‌های آنفلوانزای شایع سال پیش تهیه می‌شود و از این رو بر ویروس‌های گذشته تأثیرگذار است و اگر ویروس کشنده جدیدی پدیدار شود، واکسن‌های تولیدشده قبلی روی آن تأثیر ندارد. به همین دلیل تاریخ اعتبار واکسن آنفلوانزا تنها یک سال است در حالی که برخی از انواع واکسن‌ها سه تا چهار سال تاریخ مصرف دارند.

● زمان مناسب تزریق واکسن

به گفته دکتر مصاحب بهترین زمان برای دریافت واکسن آنفلوانزا نیمه دوم شهریور یا نخستین روزهای فصل پائیز است. اگرچه می‌توان این واکسن را تا بهمن و اسفندماه نیز دریافت کرد، اما دریافت زودتر آن در مقابله با آنفلوانزا تأثیرگذارتر است، زیرا دو هفته طول می‌کشد تا واکسن اثر کند.

افرادی که باید این واکسن را دریافت کنند؟

متخصصان دریافت واکسن آنفلوانزا را به افراد مستعد ابتلای بیماری و کودکان و سالمندان توصیه می‌کنند.

بطور کلی این افراد شامل: کودکان بالای شش ماه تا ۱۹ ساله، زنان باردار یا زنانی که احتمال بارداری آنها در فصل آنفلوانزا وجود دارد. افراد ۵۰ سال به بالا، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم، دیابت، بیماری قلبی، بیماری کبدی و کلیوی یا بیماری‌هایی مانند ایدز که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند، کارکنان مراکز بهداشتی و افرادی که با کودکان کمتر از شش ماه در ارتباطند (زیرا امکان واکسینه کردن این کودکان وجود ندارد).

افرادی که نباید از این واکسن استفاده کنند

تزریق خودسرانه واکسن آنفلوانزا باعث بروز مشکلات و عوارض متعددی خواهد شد.

افراد مبتلا به آلرژی مواد غذایی مانند تخم مرغ، افرادی که به ترکیبات موجود در واکسن واکنش نشان می‌دهند، افرادی که تا شش هفته پس از دریافت واکسن به سندرم (GBS) سندرم گلین – باره مبتلا می‌شوند، کودکان کمتر از شش ماه، افرادی که دمای بدن آنها بالا است. به گفته دکتر مصاحب در افرادی که برای اولین بار از واکسن استفاده می‌کنند، این واکسن باید در دومرحله و با فاصله یک ماه تزریق شود. اماکسانی که قبلاً واکسن آنفلوانزا را دریافت کرده‌اند، باید سالانه یکبار واکسن را تزریق کنند. همچنین میزان مورد نیاز برای کودکان زیر سه سال نصف دوز یعنی ۲۵/۰میلی لیتر از واکسن آنفلوانزای غیر فعال و برای کودکان بالای سه سال و بزرگسالان ۵/۰میلی لیتر است.

میزان تأثیر این واکسن در پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا به عوامل متعددی مانند سن، وضعیت جسمانی و میزان شباهت بین ویروس یا ویروس‌های کشته شده موجود در واکسن با ویروس‌های منتشر شده بستگی دارد.

بنا به گفته متخصصان، واکسن آنفلوانزا دارای چهار نسل است که هر چه نسل پیشرفته‌تر باشد، کیفیت آن بیشتر و عوارض جانبی آن کمتر خواهد بود.

● اثرات جانبی واکسن تزریقی

دریافت واکسن به روش تزریقی گاهی با درد و تورم در ناحیه دست همراه است.

در برخی از افراد نیز علائم مشابه سرماخوردگی مانند عطسه، گرفتگی سطحی صدا، سر درد، آبریزش بینی، گلو درد، سرفه و درد گرفتن بدن طی یک یا دو روز پس از دریافت واکسن مشاهده می‌شود. همچنین در برخی از موارد تب خفیف نیز گزارش شده است.

● اثرات جانبی Flumist

اثرات جانبی این روش در کودکان، آبریزش بینی، سردرد، حالت تهوع، درد ماهیچه‌ها و تب است در حالی که این علائم در بزرگسالان آبریزش بینی، سردرد، گلودرد و سرفه گزارش شده است. این اثرات جانبی معمولاً تنها یک روز طول می‌کشد اما گاهی با سینه پهلو، عفونت گوش، عفونت سینوسی و سایر مشکلات تنفسی نیز همراه می‌شود. برای کودکان استفاده از کمپرس آب گرم روی محل تزریق به منظور کاهش درد و تورم و همچنین استفاده از قرص استامینوفن یا بروفن برای تخفیف درد و پائین آمدن تب توصیه می‌شود.

پس از تهیه واکسن و قبل از تزریق آن باید واکسن تحت شرایط خاص حمل شود. دکتر مصاحب در این زمینه می‌گوید: پس از تهیه واکسن تا قبل از تزریق باید آن را حتماً درون یخ یا کیسه یخ نگهداری کرد حتی اگر این زمان کوتاه باشد زیرا این واکسن در حرارت ۲۵ درجه یا بالاتر تأثیر خود را از ست داده و کیفیت آن کاهش پیدا می‌کند. دمای مناسب برای نگهداری واکسن بین چهار تا هشت درجه سانتیگراد است و واکسن نباید یخ بزند.

همانطور که گفته شد این واکسن تنها در برابر تعدادی از ویروس‌ها مقابله می‌کند و از این رو احتمال بیمار شدن بطور کامل از بین نمی‌رود و تنها تا ۸۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد. افرادی که واکسن را دریافت کرده‌اند نیز به آنفلوانزای ضعیف مبتلا می‌شوند.

● آنفلوانزای خوکی

آنفلوانزای خوکی نوع شایع آنفلوانزا در سال جاری است که اگرچه واکسن آن در برخی کشورها ساخته شده اما هنوز مورد استفاده همگان قرار نگرفته است.

دکتر مصطفی عمیدی متخصص بیماری‌های عفونی درباره این بیماری می‌گوید: این بیماری ویروسی که به نام H۱N۱یا آنفلوانزای نوع A معروف است، در گذشته از خوک به خوک و بعد از خوک به انسان منتقل شده است اما اکنون تنها فقط از انسان به انسان منتقل می‌شود.

به‌گفته دکتر مصاحب این بیماری برای همه کشنده نیست و از هر ۲۰۰ یا ۳۰۰ نفر تنها یک نفر براثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهد که این احتمال در بچه‌های کم سن و سال یا افراد سن بالا و افراد بیمار بیشتر است. دکتر عمیدی در ارتباط با راه‌های انتقال بیماری می‌گوید: قطرات سرفه یا عطسه فرد بیمار از راه‌های انتقال بیماری هستند و برای پیشگیری از ابتلا باید فاصله جانبی تا ۵/۱ متر از فرد بیمار رعایت شده و از روبوسی و دست دادن با او پرهیز شود و از آنجایی که مدت عمر این ویروس در فضای آزاد بین دو تا هشت ساعت است باید پس از دست زدن به وسایل عمومی مانند در، پنجره، دستگیره، صندلی و... که باعث انتقال بیماری می‌شوند دست‌ها را با آب و صابون شست‌وشو داد.

علاوه بر این استفاده از وسایل مخصوص به خود، استراحت هنگام بیماری و گرفتن جلوی دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه از راه‌های پیشگیری از ابتلا هستند.