جاسوسه ها, نگاهی به تاریخچه استفاده سازمانهای جاسوسی از زنان

امروزه در اكثر سازمانهای اطلاعاتی جهان, زنان نقش بسیاری در پیشبرد فعالیتهای جاسوسی دارند «گئورگی كاپوشین» جاسوس با سابقه كا گ ب كه در سال ۱۹۸۸ به غرب پناهنده شد طی مصاحبه ای در لندن اعلام كرد «سازمان اطلاعاتی كا گ ب با برخورداری از حمایت و همكاری دویست هزار زن كارآئی نسبتاً موفقی در امر كسب اخبار و اطلاعات محرمانه در سراسر جهان دارد » وی می گوید «جاسوسه ها به دلیل انكه كمتر از جاسوسان در مظان اتهام قرار می گیرند موفق تر از آنان هستند

«... با كشتن من هیچ دردی دوا نمی‌شود... با مرگ من فعالیت سازمان سیا در كشور شما متوقف نمی‌شود و بلكه با وسعت بیشتری ادامه خواهد یافت... سازمان سیا نه تنها در كشور شما بلكه در همه جهان چه در ممالك كمونیستی و وابسته به اردوگاه شرق و چه در ممالك سرمایه‌داری وابسته به بلوك غرب فعالیت وسیعی دارد... اگر می‌خواهید از شر این سازمان راحت شوید باید ایالت ویرجینیای آمریكا كه حافظ مقر آن می‌باشد، را نابود كنید...»

عبارات فوق آخرین جملات از دفاعیات «باندا» جاسوسه‌ای كه در سال ۱۹۵۲ از جانب سازمان سیا در كشاكش جنگ خونین دو كره به كشور كمونیستی كره شمالی فرستاده شده بود. وی كه مادرش نیز ۱۰ سال پیش از آن به جرم جاسوسی به نفع آلمان نازی توسط فرانسویان دستگیر و اعدام شده بود، پس از این محاكمه در شهر پیونگ یانگ (پایتخت كره شمالی) به جوخه آتش سپرده شد.

«باندا» یكی از هزاران جاسوسه‌ائی است كه در سازمان‌ سیا و یا سایر سازمانهای اطلاعاتی كشورهای عمده جهان در خدمت اهداف جاسوسی قرار داشته و دارند. «باندا» دختری كه هنگام مرگ خود ۳۵ سال داشت، از زمان اعدام مادرش به دست فرانسوی ها وارد فعالیتهای مخفی و زیر زمینی شد. اما دستگاههای اطلاعاتی غرب نه تنها وی را به سرعت شناسائی كردند بلكه توانستند او را با پول و تأمین رفاه زندگی، در استخدام خود درآورند. او به سرعت بعنوان یك جاسوسه زیرك و توانا در خدمت آمریكا درآمد.

وی به مدت ۲ سال در داخل كره شمالی توانست اطلاعات سیاسی و اقتصادی و نظامی را از طرق مختلف جمع آوری كند و در اختیار آمریكا در جنگ كره قرار دهد. اما وی نه اولین زنی بود كه در خدمت هدفهای توسعه‌طلبانه جاسوسی قرار داشت و نه آخرین آن بلكه استفاده از زنان در امر جاسوسی پیشینه‌ای طولانی دارد. پیشینهٔ ای كه با تاریخ پیدایش پدیده جاسوسی ارتباطی تنگاتنگ دارد.

شناخت جاسوسی و شناسائی جاسوس‌ها یا جاسوسه‌ها از جمله مهمترین دست‌آوردها در فعالیتهای اطلاعاتی محسوب می‌شود. آشنائی با سازمانهای جاسوسی و پلیسی و مطالعه در تاریخچه و اهداف و عملكرد آنها و همچنین آشنائی با اسرار، شگردها و روشهای جاسوسی آنها برای هر كشور اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا استقلال و ثبات سیاسی هر كشور به مقیاس وسیعی به میزان و كیفیت و كمیت فعالیت این سازمانها بستگی دارد. سازمانهائی كه به صورت دولتهای نامرئی در تمامی تحولات و حوادث و آشوب های سیاسی بزرگ و كوچك جهان دخالت دارند. یك سازمان جاسوسی به همان اندازه كه می‌تواند در تحكیم موقعیت یك كشور و حفظ ثبات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آن ایفا نقش كند و عامل بقا و دوام آن در تمام زمینه‌ها گردد به همان اندازه می‌تواند وسیله مناسبی برای نابود ساختن یك نظام سیاسی و سرنگون ساختن یك حكومت و از هم پاشیدن شیرازه یك كشور گردد. طبعاً هر جاسوس یا جاسوسه‌ و هر سازمان جاسوسی نهایت كوشش خود را برای حفظ اسرار درونی و جلوگیری از افشاء آن بكار می‌بندد و هر بار كه یكی از شیوه‌ها و شگردهای جاسوسی آنها فاش شود فوراً رموز و فنون دیگری جایگزین آن خواهد شد. اصولاً كتمانكاری و پنهان نگاه داشتن اسرار هر سازمان جاسوسی یكی از مهمترین خواص وجودی آنهاست و لذا در هر مقطع زمانی بسیاری از حقائق پشت پرده و فاش نشده درباره هر یك از این سازمانها وجود خواهد داشت.

حوادث و رویدادهای بزرگ و كوچكی كه در سالهای قرن معاصر بوقوع پیوسته است تجربه‌ای برای ارزیابی نقش تعیین كننده سازمانهای اطلاعاتی و جاسوسی بوده و دولتهای صاحب این سازمانها این تجربیات را همواره در جهت رفع نقائص امنیتی كشور خود و توسعه و تقویت دستگاههای اطلاعاتی خویش بكار بسته‌اند. هر حادثه سیاسی در جهان زمینه مساعدی برای بررسی نقاط ضعف و قوت سازمانهای جاسوسی است و در بستر حادثه‌ها و رخدادهای گوناگون جهان است كه شگردها و فنون و رموز جاسوسی خلق می‌گردند و بكار گرفته می‌شوند. مطمئناً استفاده از زنان برای فعالیتهای جاسوسی، یكی از همین شگردها و فنون است. هر چند كه عمر زیادی از این ابتكار می‌گذرد.

سازمان جاسوسی انگلستان موسوم به «اینتلیجنس سرویس» كه بیش از ۴ قرن از عمر آن می‌گذرد، نخستین سازمان جاسوسی است كه برای تسهیل در كشف اسرار سیاسی و یانظامی و یا صنعتی كشورها از وجود جاسوسه‌های انگلیسی استفاده كرده است.

سازمان مزبور زنانی را كه از چهره و اندام موزون و زیبائی برخوردارند به استخدام خود درآورده و آنان را به عنوان مسافرین عادی و با گذرنامه‌ها و مدارك عادی روانه كشورها می‌كند این افراد معمولاً سعی می‌كنند در همسایگی و در نزدیكی مراكزی كه مأموریت جاسوسی در آن را دارند اقامت نمایند.

آنان با رفت و آمدهای زیاد و خودنمائی های تعمدی بتدریج به داخل مركز فوق راه می‌یابند و در نتیجه این رفت و آمدها و معاشرت ها رفته رفته به اسرار مورد نیاز خود دسترسی پیدا می‌كنند. گاهی برقراری اینگونه ارتباطات كه باید حاصل اطمینان متقابل باشد به ماهها و شاید سالها وقت احتیاج دارد و بهر حال تبحر و مهارت جاسوسه در كوتاه كردن طول این مدت نقش اساسی دارد.

یكی از این جاسوسه‌های انگلیسی دختری بود به نام «ژوتردبل» كه از ۲۴ سالگی در سازمان جاسوسی انگلیس استخدام گردید و مورد آموزش ها و تعلیمات ویژه جاسوسی قرار گرفت. وی در سال ۱۹۱۵ و در شرایطی كه یكسال از جنگ جهانی اول می گذشت از سوی سازمان جاسوسی انگلیس عازم قاهره شد. نامبرده مأمور بود در داخل نهضتها و حركتهای اسلامی ضد استعماری در مصر نفوذ یابد. وی در این رابطه خدمات شایانی به انگلیسی‌ها كرد. او همچنین با تن دادن به اعمال منافی عفت موفق شده بود حتی در سفارتخانه‌های خارجی در قاهره نیز نفوذ نماید و اطلاعات گرانبهائی را به مرور زمان كسب كند. نامبرده سپس با مأموریتها و وظائف مشابهی به صحرای باختری آفریقا، عربستان سعودی سودان، هند، عراق، و اردن سفر كرد و اطلاعات محرمانه فراوانی از اوضاع سیاسی این كشورها را در اختیار «اینتلیجنس سرویس» قرار داد. وی در ۱۹۲۶ در حادثه‌ای جان خود را از دست داد. او گاهی در این معاشرتها موفق می‌شد با مست كردن افرادی كه منبع اطلاعاتی مهمی به شمار می‌آمدند، در عالم مستی از آنان اطلاعات كسب كند.

سازمان جاسوسی شوروی سابق موسوم به «كا. گ. ب» نیز این شیوه جاسوسی و استفاده از دختران در امر كسب خبر را كه بخصوص از اوائل به قدرت رسیدن برژنف در ۱۹۶۴ میلادی در شوروی معمول گردید، از انگلیسی‌ها فرا گرفته است.

تقلید روسها از انگلیسی‌ها در امر استفاده از زنان زیبا برای اقدامات جاسوسی در پی حادثه‌ای اتخاذ شد كه در ۱۹۶۱ در لندن بر سر یك جاسوس روسی اتفاق افتاد. در این سال جرائد انگلیسی از فعالیتهای جاسوسی «كا. گ. ب» در لندن از زبان یكی از جاسوسان دیپلمات نمای شوروی به نام «ایوانف» پرده برداشتند. ایوانف جوان بخاطر علاقه به یك دختر انگلیسی به او پیشنهاد ازدواج كرده بود و دختر انگلیسی كه «كریستین كیلر» نام داشت و خود یكی از جاسوسه‌‌های «اینتلیجنس سرویس» بود این پیشنهاد را ظاهراً به دلیل دوگانگی ملیت،‌ رد كرد ولی صرفاً برای كسب اطلاعات از تشكیلات جاسوسی روسها ارتباط خود را با ایوانف حفظ كرد. او پیشنهاد ایوانف را بگونه‌ای پاسخ داد كه نامبرده مطمئن گردد وی شدیداً به او علاقمند است و فقط مسأله ملیت مانع ازدواج رسمی آنان است و این مسأله هیچگاه مانع ارتباط دائمی آنان نخواهد شد. بدین ترتیب تماس مستمر«كریستن كیلر» و «ایوانف» با یكدیگر ادامه یافت تا اینكه در تاریخ هشتم ژوئیه ۱۹۶۱ ایوانف ناگهان مشاهده كرد كه جرائد انگلیس وی را بعنوان جاسوس معرفی كرده و تمامی اقدامات و فعالیتهائی را كه وی بخاطر ابراز صداقت خود و در نتیجه اعتماد به «كریستین كیلر» نزد او مطرح ساخته بود، به شكلی مدون انتشار داده‌اند. در پی این واقعه ایوانف بعنوان جاسوس از كشور اخراج شد و بعداً روسها فهمیدند كه سازمان جاسوسی انگلیس پس از شناسائی دقیق ایوانف تعمداً یكی از دختران مأمور خود را بر سر راه او قرار داده تا به تدریج نظرش را جلب كند و با وی ارتباط برقرار كند و از هویت او مطلع گردد. جالب است كه گفته شود این واقعه كه نمایانگر موفقیت سازمان جاسوسی «اینتلیجنس سرویس» بوده است بعدها به صورت یك فیلم سینمائی ساخته شد و در سینماهای لندن به نمایش درآمد.

این حادثه موجب شد كه روسها از وجود زنان در امر پیشبرد فعالیتهای جاسوسی خود استفاده كنند. چند سال پس از ماجرای رسوائی «ایوانف» سازمان جاسوسی «كا.گ.ب» در سال ۱۹۶۴ توانست با استفاده از یك جاسوسه روسی از مهمترین اسناد دیپلماتیك سفارت سوئد در مسكو رونوشت برداری كند بدون آنكه هیچ یك از كارمندان و مقامات سفارتخانه متوجه موضوع شوند. قضیه به این شكل بود كه از مدتها قبل یك زن فاحشه روسیه كه برای «كا. گ. ب» كار می‌كرد با مأمور نگهبان درب ورودی سفارت به تدریج رابطه برقرار كرده بود و روزی كه قرار بود مأموران «كا. گ. ب» برای رونوشت برداری از اسناد محرمانه داخل سفارت عازم محل شوند كلیه كاركنان سفارت به یك جشن میهمانی دعوت شده بودند به همین خاطر زن فاحشه برای مدت كمتر از یك ساعت با نگهبان سفارتخانه در نقطه نامعلومی قرار ملاقات گذاشته و موضوع را مخفیانه به مأموران عملیاتی اداره كل دوم «كا. گ. ب» اطلاع داده بود.

در طول این یكساعت نگهبانی از درب ورودی سفارت به سگهای بزرگ و درنده و تربیت شده كه متعلق به سفارتخانه بود سپرده شد. مأموران كا. گ. ب كه به این ترتیب در لحظه عملیات تنها با مقاومت سگها مواجه بودند، با كمال آرامی و خونسردی به آنها نزدیك شده و گوشت زیادی را كه از قبل به همین خاطر تهیه كرده بودند به سگها دادند و آنها را به تدریج رام كردند. سپس ۱۲ مأمور (در حالیكه چند تن دیگر از مأمورین مشغول سرگرم كردن سگها بودند) وارد سفارتخانه شدند و در ظرف كمتر از یك ربع ساعت اقداماتی را كه باید انجام دهند با موفقیت به پایان رساندند.

روسها تا قبل از فروپاشی شوروی كه سازمان جاسوسی كا. گ. ب، برقرار بود، اعتقاد داشتند كه هر زن باهوش را می‌توان با آموزشهای لازم ولو در مدت طولانی به یك جاسوسه درجه یك بدل ساخت تا در خارج از كشور به مأموریت بپردازد. بر این اعتقاد جاسوسه‌ها باید به زبان و اوضاع كشور مورد نظر چنان آشنا شوند كه نتوان آنان را از مردم اصلی آن كشور بازشناخت. جاسوسه‌ها درسهای ویژه جاسوسی را در آموزشگاههای متعدد و در نقاط مختلف شوروی می‌آموختند معروفترین آموزشگاههای جاسوسی برای تربیت مأمورین ویژه زن جهت خدمت در كشورهای انگلیسی زبان در شهری به نام «گاژینا» قرار داشت. جاسوسه‌ها در جریان آموزش به لهجه‌های محلی مردم كشورهای خارجی آشنا می‌شدند، به طوری كه بتوانند مانند همه مردم این كشورها سخن بگویند و معاشرت نمایند. آنها همواره از نظر شكل و لباس ظاهری از مردم معمولی آن كشورها تقلید می‌كردند و رفتار محلی مردم را در پیش می‌گرفتند و عادت خود می‌ساختند و مانند آنها زندگی می‌كردند در اتحاد جماهیر شوروی ۸ مدرسه جاسوسی و ۴ اردوگاه «كا. گ. ب» وجود داشت كه از مرز مغولستان تا كرانه دریای بالتیك و دریای سیاه پراكنده بود. در این مراكز، جاسوسان و جاسوسه‌ها انواع روشهای جاسوسی را برای خدمت در حوزه‌های مأموریت خود فرا می‌گرفتند.

استفاده از وجود زنان در امر فعالیتهای جاسوسی كه بخصوص از نیمه دوم قرن بیستم میلادی رایج شد، اكنون در تمامی سازمانهای جاسوسی كاربرد مؤثر دارد. با این تفاوت كه بعضی از جاسوسان مانند «باندا» در سنین جوانی، جان خود را در این راه از دست دادند و بعضی دیگر مانند «گلدامایر» صهیونیست، عالی‌ترین مدارج ترقی را نیز طی كردند. گلدامایر كه از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۴ به مدت ۵ سال نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بود، در سنین جوانی یكی از جاسوسه‌های یهودی بود كه برای تشكیلات مخفی گروههای تروریستی یهودی در فلسطین جاسوسی می‌كرد.

منابع

ـ جاسوسان نوین، جیمز آدامز، دانشكده اطلاعات.

ـ بررسی ساختار و عملكرد سازمانهای اطلاعاتی، ۱۳۸۰، انتشارات وزارت امور خارجه.

ـ سازمانهای جاسوسی دنیا، ۱۳۶۴، انتشارات محراب قلم، احمد ساجدی.

ـ ۳۰ سال با «سیا» ویلیام كلبی، مترجم: دكتر ارسلان ثابت سعیدی، انتشارات نگرش.

ـ شناسائی و شكار جاسوس، محسن اشرفی، انتشارات اطلاعات.

منبع: نشریه الکترونیک دوران

---