تمرین به خاطر سپردن

ناتوانی در حافظه کودکان یکی از دلایل ناکامی تحصیلی است

برخی از والدین از پائین بودن نمرات درسی فرزندان خود شکایت دارند، با توجه به این‌که فرزندانشان از نظر هوشی، بینایی و شنیداری هیچ مشکلی ندارند و حتی ممکن است جزو کودکان باهوش باشند. شاید یکی از دلایل ناتوانی این کودکان در دریافت نمره‌ای قابل قبول، مطابق با ضریب هوشی‌شان ناتوانی در حافظه آنان باشد. اما می‌توان با انجام برخی تمرینات ساده حافظه این کودکان را تقویت کرد. اما قبل از انجام هر تمرین باید ظرفیت حافظه در هر کودک مشخص شود.

● فراخنای حافظه دیداری

۳ کارت از اشکال هندسی یا تصاویر یا کلمات یا اعداد آشنا را به صورت جداگانه به کودک می‌دهیم و به ازای هر شکل یا کلمه یک ثانیه وقت به کودک می‌دهیم.

پس از مشاهده از کودک می‌خواهیم هر چیزی را که دیده است، بیان کند. اگر بعد از حذف کارت‌ها، سه کارت را به خاطر آورد، مراحل بالا را با اضافه کردن یک کارت دیگر تکرار می‌کنیم. در غیر این صورت حافظه کودک به سه واحد نرسیده است و باید تمرینات را با دو واحد (اشکال، تصاویر، کلمات و یا اعداد) شروع کنیم.

● فراخنای حافظه شنیداری

سه عدد یا کلمه آشنا را به صورت واضح و با فاصله یک ثانیه از یکدیگر برای کودک می‌خوانیم و از کودک می‌خواهیم خوب گوش دهد و پس از شنیدن همه اعداد یا کلمات، آنها را تکرار کند.

● تقویت ظرفیت حافظه دیداری کودکان

تمرینات ارائه شده نه تنها برای کودکان با ناتوانی‌های یادگیری، بلکه برای تمام کودکان با مشکلات حافظه و حتی برای بزرگسالان قابل استفاده است.

۱) با استفاده از چند شیء مانند (ماشین‌های بازی کودکان) از کودک می‌خواهیم پس از مشاهده دقیق، اشیای دیده شده را نام ببرد. با توجه به ظرفیت حافظه تعداد وسایل را تعیین می‌کنیم. به‌تدریج با پیشرفت و تثبیت در هر مرحله بر تعداد وسایل یا اشیا می‌افزاییم.

۲) تمرینات بالا را با استفاده از تصاویر می‌توان انجام داد.

۳) با مکعب‌های رنگی شکل‌های ساده‌ای به عنوان الگو می‌سازیم و از کودک می‌خواهیم پس از مشاهده مانند ما بسازد و در مراحل بعدی پس از ساختن شکل مورد نظر، روی آن را می‌پوشانیم و از کودک می‌خواهیم مانند ما بسازد. در مراحل بعدی از الگوهای پیچیده‌تر استفاده می‌کنیم.

۴) با نشان دادن تصاویر ساده‌ای از مزرعه و باغ وحش به مدت چند ثانیه، از کودک می‌خواهیم تا به سؤالات ما درباره آن تصاویر پاسخ دهد. در مراحل بعدی از تصاویر پیچیده‌تر استفاده می‌کنیم.

۵) استفاده از اشکال کامل و ناقص: از کودک می‌خواهیم به مدت چند ثانیه شکل کامل را مشاهده کند، سپس شکل ناقصی را در اختیارش قرار می‌دهیم و از او می‌خواهیم مانند شکل کامل آن را تکمیل نماید، در مراحل اولیه با حضور شکل کامل و سپس با حذف آن در مراحل بعدی از اشکال پیچیده‌تر استفاده می‌کنیم و قسمت‌های ناقص را هم بیشتر می‌کنیم.

۶) چند تصویر ساده را در مقابل کودک می‌چینیم. پس از مشاهده به مدت چند ثانیه، ترتیب تصاویر را بر هم می‌زنیم و از کودک می‌خواهیم تصاویر را به همان ترتیبی که دیده است، بچیند. این تمرین را با اشیا هم می‌توان انجام داد.

۷) به خاطر آوردن وسایل داخل یک فروشگاه، ویترین مغازه، کمد شخصی کودک و... پس از چند ثانیه مشاهده می‌تواند باعث تقویت دقت و حافظه کودک شود.

۸) پس از بازگشت از یک میهمانی، سؤالاتی درباره افراد شرکت‌کننده در آن میهمانی، نوع لباس، رنگ لباس و... از کودک بپرسیم و یا حتی در مورد غذایی که در آن میهمانی صرف شده است.

۹) تصاویری ناقص را (به صورت قرینه) در اختیار کودک قرار دهید تا کودک پس از مشاهده دقیق نیمه ناقص را بدون دیدن نیمه کامل، تکمیل کند. (تصاویر باید بسیار ساده باشد)

۱۰) پس از انجام تمرین شش می‌توانیم تصاویر یا اشیای چیده شده را یکی یکی حذف نماییم، در حالی که کودک تصویر و یا وسیله حذف شده را نمی‌بیند پس از حذف وسیله یا تصویر از کودک می‌خواهیم نام آن را بیان کند و این تمرین را تا حذف کامل تصاویر و یا وسایل ادامه می‌دهیم.

۱۱) با در اختیار گذاردن تصاویر و یا وسایل استفاده شده در تمرین قبل، از کودک می‌خواهیم آنها را مانند وقتی که اولین‌بار دیده است، بچیند و در مراحل بعدی به ترتیب حذف شدن آنها را بچیند و در مراحل پیشرفته‌تر بدون حضور تصاویر و یا اشکال فقط نام آنها و جای آنها و ترتیب حذف شدن آنها را بگوید.

۱۲) پس از پیشرفت و تثبیت حافظه اشیا و تصاویر وارد کار با اعداد و حروف و سپس کلمات می‌شویم. تمام تمرینات قبل را با اعداد و یا حروف و در نهایت به‌کارگیری کلمات ادامه می‌دهیم.

۱۳) استفاده از کلمات هم‌خانواده و صحبت در مورد شباهت‌های املایی آنها بسیار مؤثر و مفید خواهد بود. دانش‌آموز خواهد آموخت که کلمات از یک خانواده، به یک شکل نوشته می‌شوند.

۱۴) نوشتن کلمات به خاطر سپرده شده با روش‌های گفته شده و نوشتن آنها روی سینی شن و یا نوشتن با انگشت روی میز و یا با آبرنگ، نوشتن با انگشت در هوا با چشم باز و بسته همگی باعث تقویت حافظه در مراحل پیشرفته‌تر خواهد شد.

لازم به ذکر است انجام تمام این تمرینات مستلزم مداومت، تکرار و تمرین و انجام تمرینات از ساده به مشکل و با روش صحیح است و تا زمانی که ظرفیت حافظه در هر مرحله تثبیت نشده، وارد مرحله بعدی نشویم.

تمامی این تمرینات را تا رسیدن به حد مطلوب حافظه یعنی (۲+۷) واحد می‌توان ادامه داد.

همه این تمرینات به نوعی در تداعی ذهنی، تقویت توجه، تمرکز و دقت کودکان شما مفید و مؤثر خواهد بود.

● تقویت ظرفیت حافظه شنیداری کودکان

پس از مشخص شدن میزان ظرفیت حافظه شنیداری، تمرینات را شروع می‌کنیم.

۱) سه کلمه یا عدد را در حالی که با تصاویر همراه است به کودک می‌گوییم و از او می‌خواهیم با دقت گوش دهد و همان تصاویر یا اعداد بازگو شده را از میان تصاویر و اعدادی که پیش‌رو دارد، بیابد.

۲) متناسب با تصاویر ارائه شده به کودک، جملاتی کوتاه و قابل فهم بیان می‌کنیم و از کودک می‌خواهیم تصویر متناسب با هر جمله شنیده شده را بیابد.

۳) سه کلمه و یا سه عدد را که دو تا از آنها مثل هم هستند به کودک می‌گوییم و از او می‌خواهیم به ما بگوید کدام دو کلمه مثل هم بیان شد. (انار - مادر - انار) و در مراحل بعدی از کودک می‌خواهیم کلمه یا عدد متفاوت را بیان کند. با پیشرفت کودک بر تعداد کلمات و یا اعداد می‌افزاییم.

۴) استفاده از کلمات هم‌آغاز و هم‌پایان (آهو - درخت - آب)، (توت - سوت - توپ)، از کودک می‌خواهیم سه کلمه شنیده شده را بیان کند، سپس دو کلمه را که هم‌آغاز هستند و یا هم‌پایان هستند، بیان کند.

برای کلمات هم‌آغاز بهتر است از کلماتی که با مصوت‌های (آ - اَ - اِ - اُ - او - ایـ) شروع شده‌اند، استفاده شود. با پیشرفت کودک بر تعداد کلمات افزوده می‌شود.

۵) یادگیری اشعار ساده، مثل‌ها - چیستان‌ها - بازی‌های انگشتی (کلاغ‌پر) همگی در تقویت حافظه و دقت شنیداری مفید و مؤثرند.

پس از انجام این مرحله می‌توان سایر موارد قسمت قبلی را از شماره هفت به بعد به این مراحل اضافه کرد.