زخم کاری در بستر بیماری

تمیز نگه داشتن پوست و استفاده از رژیم غذایی مناسب, از شیوه های پیشگیری از ایجاد زخم بستر است

آنها که از سالمندان و بیماران نگهداری می‌کنند، بخوبی می‌دانند قرار گرفتن فرد سالمند یا بیمار در وضعی ثابت برای مدتی طولانی ممکن است موجب ایجاد زخم بستر شود؛ اتفاقی که یکی از مشکلات شایع دوران بیماری سالمندان به حساب می‌آید و اطرافیان به هر شیوه‌ای متوسل می‌شوند تا از بروز آن پیشگیری کنند. اما چطور می‌توان مراقب چنین زخم‌هایی بود و چه کاری از دست اطرافیان ساخته است؟

فهیمه افشاریان، سرپرستار بخش ICU بیمارستان در گفت‌وگو با جام‌جم، زخم بستر را چنین تعریف می‌کند: زمانی‌که بیمار نتواند وضع خود را تغییر دهد، فشار بیشتری بر قسمت‌هایی از بدن که با سطوح در تماس است، وارد خواهد شد. به چنین آسیب‌هایی که بر اثر نشستن یا خوابیدن طولانی مدت در یک وضع ثابت ایجاد می‌شود، زخم بستر می‌گویند.

وی با اشاره به این‌که زخم بستر یکی از مشکلات شایع سالمندان است، درباره عوارض ناشی از آن می‌گوید: زخم بستر می‌تواند موجب درد، ایجاد بوی نامطبوع، آسیب دیدن کمر و عفونت شده و حتی به دنبال عفونت منتشر شده ممکن است به مرگ نیز منجر بشود. عوامل زمینه‌ساز بروز زخم بستر را می‌توان به گروه‌های مختلفی تقسیم کرد. افشاریان ضمن بیان این مطلب، توضیح می‌دهد: عوامل داخلی با کاهش قدرت پاسخ‌دهی بدن می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به زخم بستر کند که این موارد شامل افزایش سن، سوء تغذیه، کاهش میزان فعالیت، اختلالات عصبی، بی‌اختیاری ادرار و مصرف داروهاست.

این سرپرستار بخش ICU در مورد عوامل بیرونی می‌گوید: فشار، اصطکاک و نیروهای کششی نیز از جمله عواملی است که می‌تواند فرد را در معرض این مشکل قرار دهد.

● چه کسانی در معرض خطرند؟

همان‌طور که گفته شد معمولا مراقبان فرد سالمند یا بیماری که توان حرکت ندارد و دائم روی تخت خوابیده است، نگران ایجاد زخم بستر هستند. اما آیا فقط این گروه از افراد دچار زخم بستر می‌شوند؟

افشاریان به این سوال چنین پاسخ می‌دهد: افرادی که مدت زمانی طولانی در رختخواب، صندلی یا صندلی چرخدار هستند و کسانی که بدون کمک دیگران نمی‌توانند حرکت کنند، ممکن است با این مشکل مواجه شوند.

این سرپرستار می‌افزاید: احتمال بروز زخم بستر برای کسانی که در حالت کما هستند نیز وجود دارد. علاوه بر این، افرادی که کنترل روده یا عملکرد مثانه‌شان با مشکل روبه‌روست یا به دلیل مصرف داروهای خاص، هوشیاری ذهنی کمتری دارند در معرض خطرند.

آن‌طور که افشاریان می‌گوید زخم بستر اغلب در بخش‌های استخوانی بدن ایجاد خواهد شد. به همین دلیل توصیه می‌شود، هنگام بررسی‌ پوست به این قسمت‌ها توجه بیشتری داشته باشید.

● زخم بستر قابل پیشگیری است

متاسفانه اغلب افراد تصور می‌کنند زخم بستر قابل پیشگیری نیست و نمی‌توان کاری در مورد آن انجام داد. در صورتی که متخصصان باور دارند به کمک اقداماتی خاص می‌توان از بروز این مساله پیشگیری کرد.

افشاریان با اشاره به این‌که پیش از تمیز کردن یا هرگونه تماس با پوست باید دست‌ها را بخوبی شست، می‌گوید: تمیز نگه‌داشتن پوست یکی از شیوه‌های پیشگیری از ایجاد زخم بستر است که برای این کار می‌توانید با استفاده از یک تمیزکننده مناسب، پوست را تمیز و به آهستگی آن را خشک کنید. البته در این شرایط نباید از صابون که موجب خشکی پوست می‌شود، کمک بگیرید. همچنین یادتان باشد پس از تمیز کردن پوست حتماً باید از یک کرم مرطوب‌کننده مناسب نیز استفاده کنید.

به گفته وی، وقتی پوست خیلی مرطوب باشد آسیب‌پذیری آن بیشتر می‌شود. بنابراین باید از تماس مستقیم پوست با عرق، ادرار، مدفوع یا ترشحات زخم پیشگیری کنید.

افشاریان با تاکید بر ضرورت تغذیه مناسب برای بهبود این بیماران، یادآور می‌شود: نباید فراموش کنیم استفاده از یک رژیم غذایی نامناسب، منجر به تأخیر روند بهبود و افزایش احتمال عفونت می‌شود، در حالی که هنگام وجود زخم، بدن به کالری بیشتری نیاز دارد و باید از مواد غذایی مناسب استفاده کرد.

به گفته این سرپرستار، مصرف غذاهایی مانند بادام زمینی، پنیر، مرغ، گوشت و ماهی برای این افراد مفید خواهد بود. البته علاوه بر یک رژیم غذایی متعادل، شاید لازم باشد از مکمل‌های خاصی نیز استفاده شود.

● در یک وضع نمانید

افرادی که ناچارند مدتی طولانی در بستر بمانند، باید نکاتی را در نظر داشته باشند تا مشکلی برایشان ایجاد نشود. افشاریان به این گروه از افراد، توصیه می‌کند: وضع پوست را حداقل یک‌بار در روز بررسی کنید و حالت قرارگیری بدن را هر دو ساعت تغییر دهید. همچنین به یاد داشته باشید دراز کشیدن با زاویه ۳۰ درجه، بهترین وضع را ایجاد می‌کند. زمانی که به پهلو هستید حواستان باشد که مستقیم روی استخوان ران نخوابید.

به گفته وی، برای جابه‌جایی بهتر است بدن را روی سطح رختخواب یا صندلی نکشید و به کمک دست، آن قسمت را بلند کنید.

این سرپرستار می‌افزاید: زمانی که فرد به پشت خوابیده است، باید به کمک یک بالشتک نرم که زیر پا و در قسمت وسط ساق تا قوزک قرار می‌گیرد، پاشنه پا را بالاتر از سطح بستر نگه دارید. کسانی که ساعت‌های طولانی روی صندلی می‌نشینند و در معرض خطر زخم بستر هستند نیز حتماً باید یک بار در روز پوست خود را به طور دقیق و منظم بررسی کنند و هر ساعت یک‌بار وضعشان را تغییر دهند. به گفته افشاریان برای کاهش فشار بهتر است از کوسن‌های مناسب استفاده کرده و در صورت امکان، هر ۱۵ دقیقه بدن را از روی صندلی بلند کنید. وی به این گروه توصیه می‌کند: خوب است با توجه به توان و قدرتی که دارید برای پنج تا ده ثانیه یا دست‌ها را روی دسته صندلی گذاشته و بدن را از روی صندلی بلند کنید یا آرنج را روی دسته صندلی فشار داده و یک طرف بدن را بلند کنید و مدت کوتاهی در این وضع بمانید.

آن‌طور که متخصصان می‌گویند با مراقبت مناسب و رسیدگی بموقع، می‌توان از ایجاد چنین زخم‌هایی پیشگیری و در صورت وجود نیز آنها را درمان کرد.

نیلوفر اسعدی‌بیگی