سر به زیر, سر به راه

نگاهی به بازیگری لیلا حاتمی به بهانه اکران «سر به مهر»

این روزها فیلم «سر به مهر» با بازی متفاوت و درخشان لیلا حاتمی در سینماهای تهران و شهرستان‌ها به اکران درآمده است.

حاتمی در این فیلم که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر هم تحسین مخاطبان و منتقدان را درپی داشت نقشی متمایز از کارنامه خود را ایفا می‌کند و بهانه‌ای شد تا مروری بر بازی‌های او داشته باشیم.

لی‌ استراسبرگ، در توصیف مریل استریپ او را بازیگری دانسته که احتیاجی به دانستن فن این کار ندارد و حالا لیلا حاتمی را می‌توان مصداقی از این توصیف دانست که در هر نقش و کاراکتری که قرار می‌گیرد، هویت او را در پس این نقش‌ها به‌عنوان لیلا حاتمی می‌توان باور کرد. او در نقش غرق نمی‌شود، بلکه آن را در تصاحب خود درآورده و مال خود می‌کند. بازی سهل و ممتنع او موجب شده در عین تفاوت اجرا در نقش‌هایی مختلف بازهم همان لیلا حاتمی همیشه باشد. به همین چند فیلم اخیر وی مثل جدایی نادر از سیمین، سعادت‌آباد و چیزهای هست که نمی‌دانی، پله آخر و سر به مهر که نگاه کنید ردپای خود او را در پس این نقش‌ها می‌توانید تشخیص دهید. انگار این کاریزمای شخصیتی اوست که هر نقشی را به کاراکتری تاثیرگذار بدل کرده که در ذهن مخاطب تثبیت می‌کند. بازیگری که نه به واسطه زیبایی چهره آنچنان که برخی همقطارانش را به واگن سینما کشانده که به دلیل توانایی‌هایش در بازیگری به نامی آشنا و ماندگار در هنر هفتم رسانده است. او بیش از آن‌که مشهور باشد محبوب است، محبوبیتی که هم ریشه در جنس و توان بازیگری‌اش دارد و هم در منش و اخلاق حرفه‌ای‌اش. بازیگری که فاقد حاشیه و اخبار زرد در رسانه‌ها بوده و همواره با یک متانت فاخر هنری شناخته می‌شود. لیلا دارای دو فرزند به نام‌های مانی و عسل است. شاید یکی از ویژگی‌های بارز او صیانت از این دو نقش مختلف یعنی مادر و بازیگر بودن است که در امتداد زن‌بودنش به مثلثی طلایی می‌ماند که لیلا حاتمی را در اوج نگه داشته است. چه بسیار بازیگران زنی که مادر بودن خود را به تاخیر انداخته یا به آن تن نمی‌دهند به این بهانه که مادر بودن را مغایر و مانعی در مسیر بازیگر ماندن خود می‌دانند، اما حاتمی بهترین جلوه‌گری‌های سینمای‌اش را درست در زمانی که فرزندانش در مرحله رشد بودند به اثبات رساند.

ضمن این‌که او خود از معدود بازیگران زنی است که سابقه بازیش به دوران کودکی برمی‌گردد.

سالی که گذشت را بدون شک باید سال لیلا حاتمی دانست، هم به دلیل حضور پررنگش در سینما و هم افتخارات و جوایزی که در جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرد که آخرین آنها جایزه گوی بلورین بهترین بازیگر زن از جشنواره کارلو‌وی واری در جمهوری چک بود. لیلا حاتمی نه‌تنها برای مخاطبان و طرفدارانش که برای همکارانش نیز مایه فخر و مباهات است. بهرام رادان بعد از پخش نوار ویدئویی از لیلا حاتمی که در برنامه «گرند ژورنال» در یکی از شبکه‌های معتبر تلویزیونی فرانسه درباره فیلم جدایی نادر از سیمین صحبت می‌کرد، درباره او نوشت: «بعضی وقت‌ها در هر حرفه‌ای کسانی پیدا می‌شوند که باعث سربلندی همکارانشان هستند. یعنی رفتار، منش و تخصص آنها به گونه‌ای است که ‌شأن و شخصیت آن حرفه را بالا می‌برد. لیلا حاتمی و خانواده‌اش نمونه این مهم هستند، به گونه‌ای که به یادآوردنشان در هر محفلی اعم از هنری و غیر‌هنری باعث به وجود آمدن حس افتخار در ما به‌عنوان همکارانشان می‌شود.»

تصویر لیلا حاتمی را این روزها روی بیلبوردهای تبلیغاتی در سطح شهر می‌بینم با تیتری زیبا به نام سر به مهر. شاید کمتر بازیگر حرفه‌ای به اندازه او حاضر است در فیلم یک کارگردان اولی حضور یابد و این ریسک را بپذیرد. اگرچه هادی مقدم‌دوست دارای سابقه خوبی در مقام فیلمنامه‌نویس بود، اما فیلمسازی تجربه متفاوتی است و بازیگر باید بتواند خطر جلوی دوربین یک کارگردان فیلم اولی و قضاوت مخاطب را به جان بخرد. البته این از هوشمندی مقدم‌دوست هم بود که با انتخاب بازیگری مثل لیلا حاتمی، نقشی متفاوت، سخت و پیچیده را به او سپرد. نقش زنی که دارای شخصیتی درونگرا بوده، اما باید در یک موقعیت اجتماعی خود را به نمایش می‌گذاشت. کشمکش‌های درونی او برای عرصه و دفاع از باورهایش و دوگانگی بین سنت و مدرنیسم به‌عنوان یک تجربه درونی و انتزاعی به تجربه و مهارت زیادی در بازیگری نیازمند است که از پس کسی چون لیلا حاتمی بر‌می‌آید. معصومیت کودکانه چهره او نیز به این اتفاق کمک کرد.

سر به زیری لیلا حاتمی با روح فیلم سر به مهر چنان عجین شد که گویی او خود نقش بود. بی‌تردید حاتمی بازیگری است که هر روز و با هر فیلم تازه، تصویری نوین از خود به‌نمایش درمی‌آورد.