تاریخچه طاعون گاوی

براساس اطلاعات جمع آوری شده از آرشیوهای مختلف از جمله اسناد موجود درسازمان دامپزشکی کشور و موسسه رازی طاعون گاوی برای اولین بار در سال ۱۹۲۴میلادی برابر با سال ۱۳۰۳ از مرزهای غربی واردایران شده و شیوع یافت واستانهای آذربایجان و مناطق شمالی کشور را در بر گرفت

براساس اطلاعات جمع آوری شده از آرشیوهای مختلف از جمله اسناد موجود درسازمان دامپزشکی کشور و موسسه رازی طاعون گاوی برای اولین بار در سال ۱۹۲۴میلادی برابر با سال ( ۱۳۰۳) از مرزهای غربی واردایران شده و شیوع یافت واستانهای آذربایجان و مناطق شمالی کشور را در بر گرفت. این اپیدمی با بهره گیری از واکسن خاص ونیز کشتار دامهای حساس و به جا گذاشتن خسارات شدید خاموش گردید.در سال ۱۹۳۱ (۱۳۰۷) دومین مورد ثبت شده طاعون گاوی در کشور اتفاق افتاد، این تاریخ۶۱۴۷۲; با تاسیس موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی ،که در آن زمان عمده مسئولیت های آن تشخیص بیماری و تولید واکسن جهت پیشگیری و کنترل طاعون گاوی بوده ، مصادف میباشد .

بیماری در سال ۱۹۴۹ – ۱۹۵۰ ( برابر با ۱۳۲۹ ) از ناحیه شرق کشور و از طریق ورود دامهای آلوده از کشور افغانستان در استانهای خراسان و سیستان و بلوچستان شیوع یافت و خسارات و تلفات قابل توجهی را برجای گذاشت .در فاصله زمانی سالهای ۱۹۵۰- ۱۹۶۰ (۱۳۲۹ تا ۱۳۳۹ ) ظاهرا اثری از شیوع طاعون گاوی در کشورمشاهده نگردید.

در سال ۱۹۶۰(۱۳۳۹) بیماری مجددا از ناحیه شرق کشور واردشده و استانهای خراسان و سیستان وبلوچستان را درگیر نمود این رخداد بیماری مقدمه ای بروقوع اپیدمی شدید همراه با انتشار وسیع و تلفات بسیار قابل توجه بودکه نهایتا طی سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۸ تلفات و خسارات سنگینی به صنعت دامپروری کشور وارد ساخت ،شدت تلفات و خسارات بحدی بود که جهت کنترل بیماری دولت از امکانات ارتش و نیروهای آن کمک گرفت. آخرین رخداد بیماری از ناحیه شرق کشور در سال ۱۹۸۱ ( ۱۳۶۰ ) ، بعداز گذشت حدود ۱۲ سال ،با منشاء دامهای آلوده وارد شده ازکشورهای افغانستان و پاکستان اتفاق افتاد وبا انتشار سریع به برخی استانهامرکزی کشور تلفات و خسارات زیادی را به جا گذاشت . در طی ۲۰ سال گذشته ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۰ وضعیت طاعون گاوی در کشور به شرح زیر است :

- ۱۳۶۰ در خراسان با منشاء افغانستان و پاکستان و شیوع آن در استانهای مرکزی

- ۱۳۶۶ – ۱۳۶۷ در خوزستان و همدان با منشاء ورود ویروس از کشور عراق و ترکیه

- ۱۳۶۸ در گیلان در اثر انتقال دامهای آلوده -۱۳۶۹- ۱۳۷۰ ( ۱۹۹۱ ) در کردستان

- ۱۳۷۱ – ۱۳۷۲ (۱۹۹۴ ) در آذر بایجان غربی،تهران،اراک و برخی استانهای کشور با منشاء ورود دام آلوده از کشور عراق و ترکیه

آخرین کانونهای ثبت شده طاعون گاوی در ایران شامل: جزیره مینو استان خوزستان ناحیه اروند رود ، استان مرکزی قریه داود آباد ، استان فارس بخش کوار ، استان کردستان شهرستان مریوان ، استان آذر بایجان غربی شهرستان سردشت(۱۳۷۲–۱۳۷۳)

● وضعیت بیماری در جهان

تهیه و تولید واکسن زنده مؤثر طاعون گاوی بعداز سال ۱۹۶۵ و بکارگیری وسیع آن در سطح قاره آفریقا و آسیا نشان داد که با بهره گیری از این واکسن وانجام مقررات قرنطینه و کنترل تردد دام می توان بیماری را محدود و آنرا به مرحله کنترل و ریشه کنی سوق داد.بدین لحاظ اولین پروژه کنترل و ریشه کنی طاعون گاوی تحت نام پروژه JP۱۵ در سطح آفریقا مرکزی شرقی و غربی به مرحله اجراء گذاشته شد (۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ ) و در اثر آن خسارات ناشی از بیماری در این منطقه از جهان به حداقل خود رسید .

▪ سپس سه برنامه ریشه کنی منطقه ای طاعون گاوی تحت نام:

۱) پروژه ریشه کنی طاعون در غرب آسیا

(WAREC ) ( West Asia Rinderpest Eradication Compaign )

۲)پروژه سارک در جنوب آسیا

(SAREC ) ( South Asia Rinderpest Eradication Compaign )

۳)پروژه ریشه کنی طاعون گاوی در افریقا

(PAREC) (Pan African Rinderpest Eradication Compaign)

با حضور فعال کشورهای عضو در هر منطقه تحت ارشاد و راهنمائیOIE/FAO شروع به فعالیت نمودند.اگر چه بعد از اجراء موفقیت هایی داشتند و لیکن به اهداف نهائی پروژه که ریشه کنی بیماری در هر منطقه بود نائل نگردید.این پروژه ها عملا تا سال ۱۹۹۲–۱۹۹۳ در مناطق فوق الذکر فعالیت داشتند و در زمان تشکیل آنها کشورها عملا عضو هیچ کدام از پروژه ها ی مذکور نبودند ( بدلیل جنگ و تحریم های مربوط به آن ) و از امکانات این پروژه ها کمکی دریافت نداشتند.

درسال ۱۹۹۲ در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل و براساس بند ۲۵۰۱ منشور سازمان ملل برنامه جهانی ریشه کنی طاعون گاوی را با هدف رفع تهدیداین بیماری علیه امنیت غذا در جهان ، کاهش فقر و گرسنگی ، اشتغال زائی وافزایش درآمد ملی و روستائی و حفظ ذخائر ژنتیکی دام ، مورد تصویب قرار داد.

این برنامه در پنجاه ویکمین نشست سالانه مجمع عمومی دفتر مبارزه با بیماریهای واگیر دام OIE) ( که با حضور رؤسای دامپزشکی کشورهای عضو در پاریس تشکیل گردیدمطرح شده و برنامه ریشه کنی طاعون گاوی تدوین شده توسطOIE مورد تصویب قرار گرفت و سال ۲۰۱۰ سال پایانی واعلام پاک شدن جهان از طاعون گاوی نامیده شد، با شعار :

دنیای بدون طاعون گاوی(The World without Rinderpest )

با این مصوبه عملا پروژه های سه گانه PARC-SAREC-WAREC درهم ادغام و زیر چتر برنامه GLOBAL RINDERPEST ERADICATION PROGRAME (GREP)قرار گرفت و سرویس بهداشت دام FAO مامور و مسئول پیگیری پروژه جهانی ریشه کنی طاعون گاوی شد و از سال ۱۹۹۴ عملا این پروژه شروع به فعالیت نموده است .موفقیت این پروژه بستگی به همکاری جدی کشورهای عضوو اقدام لازم برابر با ضوابط و مقررات تدوین شده از جمله خط سیر تعیین شده OIE PATHWAY) OIE ( دارد که براساس بخشهای مختلف آن پایه مراحل مقدماتی و پایانی پاک شدن از طاعون گاوی ـ قطع واکسیناسیون ، انجام آزمایشات سرولوژیکی و کلینیکی به منظور تهیه اسناد و مدارک عدم وجود ویروس در چرخش طاعون گاوی و نهایتا اعلام پاک بودن هر کشور از عفونت طاعون گاوی خواهد بود .

لذا با توجه به اینکه عملا آخرین مورد تائید شده طاعون گاوی در ایران در سال ۱۳۷۳ ( مقارن ۱۹۹۴) میباشد و بعد از آن بیماری طاعون گاوی در ایران مشاهده نشده و به اثبات نرسیده است ، لذا برنامه ملی کنترل طاعون گاوی در ایران به مرحله اول ریشه کنی یعنی قطع واکسیناسیون و اعلام پاک بودن از بیماری طاعون گاوی سوق داده میشود .

املیلا سعیدی کیاسری