افزایش زباله های تهران در تابستان

بیش تر زباله ها در شهر تهران شامل زباله های خانگی و پسماندهای غذایی است كه حدود دو میلیارد و ۳۴۰ میلیون و ۳۱ هزار كیلوگرم می رسد این مقدار زباله بیش تر در مناطقی با كاربری مسكونی تولید می شود

روزانه در تهران نزدیك به هفت هزار تن زباله تولید می‌شود. طبق آمار مناطق چهار و ۱۸ با زبالهء تولیدی سالانه بیش از دو میلیون و ۷۸۰ هزار كیلوگرم بیش‌ترین زباله را دارند و منطقهء ۹ با بیش از سه میلیون و چهارصد هزار كیلوگرم كم‌ترین حجم زباله در سطح شهر تهران را داراست.

این نتایج یكی از پژوهش‌هایی است كه در سومین همایش ملی مدیریت پسماند ارایه شده است. این تحقیق با عنوان بررسی و تحلیل وابستگی مكانی تولید زباله در شهر تهران سعی دارد به لحاظ نظری توجیه‌كنندهء مقدار و شكل زایدات جامد شهر باشد. این پژوهش كه كاربری‌های شهری را به عنوان متغیر مستقل و زباله تولیدی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته، توسط محمد اسكندری نوده، لیلا صیاد بیدهندی، حسین كلانتری و محمد میره كه عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی هستند، ‌انجام شده است.

بیش‌تر زباله‌ها در شهر تهران شامل زباله‌های خانگی و پسماندهای غذایی است كه حدود دو میلیارد و ۳۴۰ میلیون و ۳۱ هزار كیلوگرم می‌رسد این مقدار زباله بیش‌تر در مناطقی با كاربری مسكونی تولید می‌شود. در این باره میزان پسماندهای خانگی نیز با تغییر فصل تغییر می‌كند; به نحوی كه در تابستان زباله‌ها به بیش‌ترین حد و در زمستان به كم‌ترین حد می‌رسد. به عنوان مثال زبالهء شهری در فصل گرم سال به رقمی حدود ۲۰۲ میلیون ۱۷۶ هزار و ۵۰۳ كیلوگرم كیلوگرم است در حالی‌كه این رقم در فصل سرد سال به ۱۹۶ میلیون و ۸۵۶ هزار و ۱۸۶كیلوگرم كاهش پیدا می‌كند. از سوی دیگر بیش‌ترین حجم زبالهء خانگی در مناطقی كه از نظر جمعیت و وسعت بزرگ‌تر است، تعلق دارد. از سوی دیگر بیش‌ترین حجم زبالهء خانگی در مناطقی كه از نظر جمعیت و وسعت بزرگ‌تر است، تعلق دارد.

رشد روزافزون جمعیت، پیشرفت علوم و تكنولوژی توسعه و شهر نشینی زمینه‌های بیش‌تر مصرف و رشد مواد آلاینده را به دنبال داشته است. افزایش رو به ازدیاد مواد زاید و تبعات ناشی از تخلیه این زباله‌ها در محیط زیست در بیش‌تر كشورهای جهان به ویژه كشورهای در حال توسعه كه با محدودیت شدید مالی و تكنولوژیك و نیروهای متخصص مواجه هستند; چالشی جدی برای دولت‌ها محسوب شده و آن‌ها را با مشكلات بی‌شماری روبه‌رو كرده است.

بررسی علمی معضل زباله و برخورد نادرست با این پدیده در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و از جمله ایران به علت رشد نیافتگی فرهنگی جدی تلقی نمی‌شود و حل آن با توجه به حجم دیگر مشكلات اقتصادی سیاسی و فرهنگی تا حدی ناممكن به نظر می‌رسد. هر چند كه علاقهء عمومی به بهداشت محیط و اقتصادی بودن مسالهء دفع زباله تا حدی باعث شده در شهر‌های بزرگ هزینه‌های هنگفتی خرج دفع زباله‌ها شود.

این محققان در پژوهش خود تاكید كرده‌اند: «افزایش جمعیت تهران و افزایش سرانه‌ها در همهء موارد با افزایش مصرف و در نهایت پسماندهای ناشی از آن باعث شكل‌گیری تركیب جدیدی از پسماندهای شهری است كه با دگرگونی در سیستم بسته‌بندی نوین به ازدیاد ضایعات و زباله‌های جامد و غیرقابل بازیافت منجر شده است.»

تحول در خدمات جمع آوری و دفع مواد زاید وارد مرحلهء جدیدی شده كه با رشد ایستگاه‌های جمع‌آوری در سطح محلات و نواحی، انواع خدمات شهری را به نمایش می‌گذارد. از سوی دیگر باتوجه به مسایل‌اجتماعی، اقتصادی و سطح رفاه در نقاط مختلف شهری می‌توان میزان ارتباط تولید زباله را با این عوامل سنجید.

یكی از اهداف این پژوهش پاسخ به این سوالات است; آیا طبقهء مرفه در مناطق ثروتمندنشین همان قدر زباله تولید می‌كنند كه یك فقیر در مناطق پست شهری؟ و آیا تركیب پسماند آن‌ها شبیه به یكدیگر است؟

● اهمیت مدیریت پسماند در جهان

تحقیقات جهانی دربارهء مسالهء زباله برای اولین بار در دههء ۸۰ قرن بیستم اتفاق افتاد. چنانچه در اولین سال‌های تحقیق، تحقیقات و تبلیغات علمی و فنی دربارهء زباله‌شناسی تا آن‌جا پیش رفت كه اكنون به پسماندهای به ظاهر زاید به چشم مواد اولیه‌ای نگریسته می‌شود كه با اندكی پالایش به چرخهء صنعت و طبیعت باز می‌گردد.

دانشگاه‌های كین، مابورگ، روستوك و... در آلمان از پیشتازان این علم به شمار می‌آیند. در تحقیقات اولیهء این دانشگاه‌ها مشخص شد كه از ۱۰۰۰كیلوگرم زبالهء جامد تحت آزمایش ۴۵۰ لیتر آب و ۲۸۰ كیلو گرم مواد كودی به دست می‌آید كه در كل ۶۳۰ كیلوگرم از این مقدار به طبیعت باز می‌گردد.

در ایران نیز یك برنامهء علمی از سوی دانشگاه روستوك سرپرستی می‌شود كه شروع به دفع هوازی زباله در مركز دفن كهریزك كرده است.

● وضعیت تولید زباله در ایران و جهان

سرانهء تولید زباله در كشورهای كم‌درآمد۴/۰تا _۹/۰كیلوگرم، در كشورهایی با درآمد متوسط۵/۰ تا_ ۱/۱ كیلوگرم و در كشورهای ثروتمند بین ۱/۱ تا پنج كیلوگرم است. در ایران سرانهء تولید زباله ۶۶/۰كیلوگرم برآورد شده است. حدود ۸۴ درصد از كل زایدات شهری در آمریكا دفن می‌شود. هرچند كه از سال ۲۰۰۰ به بعد دفن زباله‌های بیمارستانی در این كشور كاهش یافته، اما همچنان تنها ۱۰ درصد از زباله‌های آمریكا بازیافت می‌شود در حالی‌كه در كشورهای اروپایی این رقم به _۲۵ درصد می‌رسد. در فرانسه وضعیت دفع زباله این‌گونه اعلام شده است: ۵۶ درصد دفن بهداشتی، ۲۷ درصد بازیافت و ۱۷درصد زباله‌سوزی. در آلمان نیز ۲۹ درصد زباله‌سوزی،۶۰ درصد دفن بهداشتی و ۱۱درصد از زباله‌ها به كود آلی تبدیل می‌شوند.

آمار دفع مواد زاید در ایران نشان می‌دهد كه تاكنون به امر بازیافت توجه كم‌تری شده است و بیش‌تر زباله‌ها دفن می‌شود آن هم نه به شكل بهداشتی. در بیش‌تر مناطق ایران زباله‌ها به شكل روباز دفن می‌شوند. یكی از دلایل این مساله را شاید بتوان به قوانین و مقررات ناقص در این زمینه مرتبط دانست.

در بین شهرهای جهان، نیویورك با تولید سالانه ۷۲۰ كیلوگرم سرانه و توكیو با ۶۱۰ كیلوگرم و بیش از آن‌ها بمبئی با ۸۷۵ كیلوگرم بیش‌ترین سرانهء تولید زباله در سال را به خود اختصاص داده‌اند. در ایران نیز تهران، مشهد و اصفهان بیش‌ترین حجم زباله را تولید می‌كنند. در كشورهای متوسطی چون ایران و كشورهایی با درآمد كم، برنامه‌های ساماندهی شده خدمات برای كاهش ضایعات تدوین نشده است.

● بررسی و تحلیل وضعیت تولید زباله_ در شهر تهران

طبق آخرین تقسیم‌بندی‌های شهری، تهران دارای ۲۲ منطقه شهری است كه بزرگ‌ترین مناطق منطقهء چهار و هشت شهری است و منطقهء ۹با داشتن دو ناحیهء كوچك كوچك‌ترین منطقهء تهران است. براساس بررسی‌های انجام شده زبالهء تهران ارتباط مستقیمی با كاربری‌های شهری و مقدار و شكل زباله تولیدی دارد. اگر در یك تقسیم‌بندی كلی كاربری‌های شهری را با نوع زباله‌ها در كاربری‌های مسكونی، بیمارستانی، صنعتی، داروسازی و زباله‌های شهری متفرقه تقسیم كنیم متوجه همبستگی بالایی میان شكل و حجم زبالهء تولیدی با كاربری‌های موجود خواهیم شد. در اصل كاربری‌های شهری سبب افزایش نوع‌خاصی از زباله به شكل و تركیب در ارتباط با نواحی همجوار یا كاربری موجود در منطقه می‌شود.

زباله‌های بیمارستانی نیز با آمار ۲۶ میلیون و_ ۱۶۰ هزار و ۲۵۰ كیلوگرم در شهر تهران از سهم بزرگی در تولید سالانهء زباله برخوردار است. این زباله‌ها با توجه به توزیع و پراكندگی بیمارستان‌ها و مراكز بهداشتی در شهر تهران و مطابق با الگوی كاربری درمانی در شهر قابل مطالعه است. این زباله‌ها در دو بخش غذایی و عفونی تقسیم می‌شوند. منطقهء شش با داشتن ۷۶۲ هزار و ۱۴۳ كیلوگرم زباله بیمارستانی بیش‌ترین سهم را دارد. در این منطقه حجم زیادی از مراكز بهداشتی درمانی مستقر است.كم‌ترین زبالهء بیمارستانی نیز در منطقهء ۱۹ تهران تولید می‌شود كه این رقم اثبات‌كنندهء این فرضیه است كه نوع، شكل و حجم زبالهء ارتباط مستقیمی با كاربری‌های همجوار منطقه دارد. بعد از زباله‌های بیمارستانی بیش‌ترین حجم زباله‌های تهران را زباله‌های صنعتی تشكیل می‌دهند با رقمی حدود ۱۸ میلیون و ۷۲۴ هزار و ۶۴۰ كیلوگرم در سال. این زباله‌ها در مراكز سنگین، صنایع سبك و كارگاهی، صنایع خودروسازی، شیمیایی و... تولید می‌شوند. مناطق۱۵،۴،۹،۱۸،۲۱،۲۲ كه در جنوب وجنوب غرب و شرق تهران قرار دارد به دلیل همجواری با مراكز صنعتی از بیش‌ترین حجم زباله‌‌های صنعتی برخوردارند. در مناطق۱۸،۹،۲۱ كه محل استقرار صنعت خودروسازی است بیش‌تر زباله‌های خاص پلاستیكی و فلزی تولید می‌شود و در منطقهء چهار به دلیل وجود صنایع كوچك كارگاهی پلاسكو بیش‌تر زایدات پلاستیكی یك بار مصرف مشاهده می‌شود.

زباله‌های شهری متفرقه نیز كه در بردارندهء انواع زبالهء‌تر و خشك چون پلاستیك، لاستیك، سنگ و نخاله زباله‌های ساختمانی گرد و غبار، برگ درختان و زایدات باغبانی است حدود ۱۶۴ میلیون و ۴۷۸ هزار و ۸۲۲ كیلوگرم برآورد شده كه توزیع و پراكندگی آن‌ها به دلیل كاربری‌های مختلف در منطقه متفاوت است.

در مناطق شرق و جنوب شرقی تهران به دلیل كاربری نظامی زباله‌های ساختمانی و ضایعات صنایع نظامی خاك و نخاله بیش از دیگر مناطق است.در مناطق۴،۱۵،۲،۲۲،۱۹ نیز زائدات مربوط به عملیات باغبانی بیش‌تر دیده می‌‌شود.

پژوهشگران در این تحقیق به همبستگی كامل میان كاربری‌های شهری و زبالهء تولیدی در شهر دست یافته‌اند، بنابراین می‌توان گفت كه همجواری مناطق و یا تاثیر كاربری‌های شهری چون كاربری صنعتی، كارگاهی، بهداشتی - درمانی و مسكونی علت اصلی اختلاف در توزیع تراكم و همچنین تحویل شكل زباله در مناطق شهری تهران است. از نظر جغرافیایی توجه به منشا مكانی فضایی زباله سبب درك صحیح مدیران شهری از ماهیت زبالهء تولیدی در مناطق مختلف شهر شده و در ارتباط با خدمات و تجهیزات‌تخصصی در هر منطقه با توجه به حجم زباله می‌تواند كارآتر عمل كند. باتوجه به وابستگی بحث زباله با كاربری‌های شهری قبل از انجام هرگونه اعمال مدیریتی باید وضعیت عملیات كاربری‌های موثر شهری در تولید زباله مطالعه شود زیرا حجم و بعد هر كاربری در تولید زباله و تخصیص خدمات شهری در آن به عنوان یك شاخص مهم محسوب می‌شود. همچنین مكان‌یابی ایستگاه‌های انتقال زباله و مخازن نگهداری زایدات در شهر باید با كاربری هر منطقه منطبق باشد و از بروز ضایعات زیست محیطی بكاهد. استفاده از دانش فنی و تجارب كشورهای باتجربه در امحای مواد زاید ضروری است چرا كه استفاده از دستاوردهای علمی با توجه به شرایط فرهنگی و حتی جغرافیایی تهران در كاهش زبالهء ارسالی به مراكز دفن موثر خواهد بود.