قابل توجه مادران افسرده

زنانی که می‌خواهند مادر شوند، همواره باید از نظر سلامت جسمی و روانی بررسی شوند؛ به خصوص از نظر افسردگی، چون افسردگی مادر موجب افسردگی کودک می‌شود. ابتلای مادر به برخی بیماری‌های …

زنانی که می‌خواهند مادر شوند، همواره باید از نظر سلامت جسمی و روانی بررسی شوند؛ به خصوص از نظر افسردگی، چون افسردگی مادر موجب افسردگی کودک می‌شود. ابتلای مادر به برخی بیماری‌های دیگر روان‌پزشکی مثل سوء‌مصرف مواد و پرخاشگری نیز در افسردگی کودکان دخیل است. بدرفتاری مادر با کودک نقش مهمی در افسرده شدن بچه‌ها دارد. در مواردی که کودک مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد (مثل مادری که خودش نوجوان است و مراقبت از بچه را بلد نیست یا مادری که مسایل و مشکلاتش زیاد است، بیمار است، مواد مخدر مصرف می‌کند و یا به هر دلیلی فرصت رسیدگی به کودک خود را ندارد)، کودک در ریسک افسردگی قرار می‌گیرد. افسردگی در کودکان بیماری بسیار جدی‌تری نسبت به بالغین است...

این مشکل البته علل فراوانی دارد؛ ولی دو علت مهم آن علل ژنتیکی و خانوادگی هستند. به این معنی که افسردگی والدین روی بچه‌ها تأثیر می‌گذارد، هم از طریق بار ژنتیکی هم از طریق یادگیری. یعنی کودک الگو‌های شناختی والد افسرده را مدل خود می‌کند و با آنها همانندسازی می‌کند. عوامل روان‌شناختی هم بسیار اهمیت دارند. بچه‌هایی که کلا دید منفی نسبت به پیرامون خود دارند، مدام نق می‌زنند و به آینده بدبین هستند، بیشتر در معرض این هستند که با کوچک‌ترین استرسی در زندگی دچار افسردگی شوند. در آخر نیز به عوامل محیطی مانند زندگی در محیط‌های پر از استرس و ناکامی و فقر می‌توان اشاره کرد. خلاصه این‌که چهار گروه از کودکان بیشتر در ریسک افسردگی هستند:

۱) کودکانی که تاریخچه خانوادگی مثبت افسردگی دارند؛ مخصوصا اگر مادرشان افسرده باشد.

۲) کودکانی که تحت فشارهای روانی هستند.

۳) بچه‌هایی که تجربه مرگ عزیزان خود را دارند (از دست دادن والد، خواهر یا برادر و دوستان در دوران کودکی رابطه مستقیم با افسردگی دارد؛ به خصوص اگر تاریخچه مثبت خانوادگی وجود داشته باشد.)

۴) کودکانی که مشکلات یادگیری و توجه و تمرکز دارند.

به هر حال، اگر از افسردگی در کودک خود پیشگیری نکردید لااقل این را بپذیرید که تشخیص و درمان به موقع آن اهمیت دارد، چرا که افسردگی معمولاً یک ‌بیماری تنها نیست و اکثراً با موارد دیگری چون اضطراب و رفتارهای مشکل‌ساز همراه می‌شود؛ به‌خصوص در پسران نوجوان که ریسک خودکشی را هم افزایش می‌دهد و اگر همراه با سوء‌مصرف مواد باشد این ریسک واضحأ افزایش می‌یابد (ریسک اقدام به خودکشی در کودکانی که از اختلال خلقی رنج می‌برند ۵ برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.) افت عملکرد ناشی از بیماری‌ها در کودکان و نوجوانان بیشتر از بزرگسالان است و باعث افت تحصیلی، افت روابط بین فردی و ارتباط مناسب با همسالان می‌شود که اینها همه برای رشد کودک ضروری و حیاتی است.

دکتر فریبا عربگل

فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی