۱۲دی ۱۳۵۸ توطئه ترور والدهایم در تهران خنثی شد

در روز ۱۲ دی ۱۳۵۸ هجری شمسی همزمان با سفر جان کورت والد هایم, دبیرکل وقت سازمان ملل متحد به ایران که در پی اشغال سفارت آمریکا در تهران برای بررسی بحران ایران و آمریکا صورت گرفته بود, توطئه ترور او با بازداشت گروهی از توطئه گران خنثی شد

در روز ۱۲ دی ۱۳۵۸ هجری شمسی همزمان با سفر جان کورت والد‌هایم، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد به ایران که در پی اشغال سفارت آمریکا در تهران برای بررسی بحران ایران و آمریکا صورت گرفته بود، توطئه ترور او با بازداشت گروهی از توطئه‌گران خنثی شد.

این خبر را برای اولین بار صادق قطب‌زاده، وزیر امور خارجه وقت اعلام کرد. خبری که به سرعت در صدر اخبار خبرگزاری‌های بزرگ جهان قرار گرفت. قطب‌زاده که در پایان جلس? شامگاه ۱۲ دی ماه کمیسیون شورای انقلاب سخن می‌گفت، در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «علیه جان کورت والد‌هایم دبیرکل سازمان ملل متحد توطئه‌ای در شرف تکوین بود که شناسایی و خنثی شد و به همین دلیل کلی? برنامه‌های بعدازظهر امروز دبیرکل سازمان ملل متحد متوقف ماند».

همزمان با سخنان قطب‌زاده، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم با صدور اطلاعیه‌ای ضمن اعلام لغو برنامه‌های کورت والدهایم در ایران، دلیل این امر را کشف توطئه‌ای برای ترور وی اعلام کرد: «آقای کورت والد‌هایم دبیرکل سازمان ملل متحد مطابق قراری که از قبل اعلام شده بود در نظر داشت که به اتفاق آقای قطب‌زاده وزیر امور خارجه و بعضی از همراهان خود بعدازظهر امروز از معلولین انقلاب اسلامی ایران که در حال حاضر میهمان کمیته امداد امام در باشگاه افسران هستند دیدار کند. اما چون بنا به اطلاعی که به دفتر وزیر امور خارجه رسید ظاهرا عده‌ای معدود و سرسپرد? خارجی قصد داشتند با سوءاستفاده از تظاهرات اطراف باشگاه مرتکب توطئه‌ای در این برنامه شوند، آقای والد‌هایم علی‌رغم تمایل شدید خود برای این دیدار بنا به توصی? وزارت امور خارجه از انجام این دیدار انصراف حاصل کرد.»

روزنامه کیهان فردای آن روز در خبری نوشت: «در پی تحقیقات ماموران سپاه پاسداران تا این ساعت ۳۰:۱۰ صبح فاش شده است که عوامل توطئه‌گر که قصد قتل کورت والد‌هایم را داشتند، تصمیم داشتند با یک اقدام مسلحانه علاوه بر کورت والد‌هایم چند تن از شخصیت‌های مملکتی و همچنین گروهی از مردم بی‌دفاع و بی‌سلاح را نیز بکشند. با توجه به اعلامیه‌ای که دو روز قبل از سوی گروه فرقان منتشر شد که ۷ تن از شخصیت‌های مملکتی در لیست ترور این گروه تروریستی قرار گرفته‌اند، چنین به نظر می‌رسد که عامل این توطئه، اعضا و افراد گروه فرقان بوده‌اند.

یکی از اعضای گروه فرقان دو روز قبل طی تماسی با مرکز تلفنخانه کیهان اعلام کرد صادق قطب‌زاده، دکتر چمران، دکتر یزدی، سرلشکر ظهیرنژاد، سرهنگ شکری، سرهنگ کتیبی و تیمسار باقری فرمانده نیروی هوایی در لیست گروه فرقان قرار گرفته‌اند و حکم اعدام آنان از سوی گروه فرقان صادر شده است. مسئولان تلفنخانه در پی اعلام تلفنی شخصی که خود را عضو گروه فرقان معرفی می‌کرد، بلافاصله جریان را به سرویس شهری تحریریه اطلاع دادند و نظر به اینکه خبر مزبور جدی تلقی نمی‌شد از درج آن خودداری شد، تا اینکه موضوع طرح توطئه قتل کورت والد‌هایم و شخصیت‌های مملکتی و افراد بیگناه دیگر اعلام شد.

بر اساس گزارش خبرنگار سرویس شهری کیهان با دقت و تلاشی که ماموران اطلاعاتی و تحقیق سپاه پاسداران انقلاب در مورد کشف هویت عاملین این توطئه انجام داده‌اند، چنین به نظر می‌رسد که به زودی چگونگی ماجرا روشن و از سوی سپاه پاسداران و مسئولان مملکتی اعلام گردد. آخرین گزارش حاکیست که تحقیقات گسترده از دستگیرشدگان پیرامون طرح و نقشه و انگیز? انجام سوءقصد به والد‌هایم ادامه دارد.»

همزمان با اعلام این خبر، خبرگزاری یونایتدپرس از تهران گزارش داد که والد‌هایم دبیرکل سازمان ملل که چاپ عکس‌هایش همراه شاه مخلوع و اشرف در مطبوعات ایران چون شبحی بر اندیشه‌اش سایه انداخته چهارشنبه گذشته وقتی که دانشجویان پیرو خط امام قسم خوردند که کاری به کار او ندارند، بیش از پیش‌هاج و واج شد. او تا دیروز بعدازظهر هنوز نتوانسته بود اجاز? دیدار با امام خمینی را به دست آورد. دانشجویان پیرو خط امام گفته‌اند حتی اگر والد‌هایم هم بخواهد ما به او اجاز? آمدن به سفارت را نخواهیم داد. در عوض آن‌ها، عکس او را در حالی که دست اشرف خواهر شاه مخلوع را می‌بوسید به معرض دید گذاشتند. در این میان مقامات ایرانی گفته‌اند که نقشه‌ای را که عوامل خارجی برای ترور والد‌هایم داشته‌اند خنثی کرده‌اند. یونایتدپرس که این خبر را مخابره کرده بود افزود که بامداد امروز شانس دیدار با والد‌هایم با امام خمینی افزایش یافته است و اگر چنین چیزی درست باشد روح تازه‌ای را به ماموریت او خواهد داد.

مقامات وزارت خارجه ایران گفتند که کشف توطئه ترور والد‌هایم در تهران موجب آن شد که بسیاری از برنامه‌های او لغو شود. از جمله قرار بود که با اعضای شورای انقلاب ملاقات کرده و مصدومین را در محل سابق باشگاه افسران ببیند. در این محل صد‌ها نفر که پاره‌ای از آن‌ها مخالف ورود والد‌هایم به تهران بودند انتظارش را می‌کشیدند. چنین به نظر می‌رسد که والد‌هایم فقط به امید دیدار احتمالی خود با امام حساب می‌کند. سخنگوی والد‌هایم به یونایتدپرس گفت: «بله دیداری در برنامه است و ممکن است صورت گیرد ولی تا این ساعت رسما اعلام نشده است.» به گزارش این خبرگزاری، حتی اگر والد‌هایم با امام هم ملاقات کند احتمالا پس از پایان آن ممکن است خبرش اعلام شود. ظاهرا به دنبال خبر توطئه ترور والد‌هایم که وزارت خارجه داده دیگر برنامه‌‎های دبیرکل قبلا اعلام نخواهد شد. گفته می‌شود که کمترین امیدی هم که والد‌هایم در مورد رهایی گروگان‌ها داشته رو به کاهش نهاده است. قطب‌زاده گفته است دیدار والد‌هایم در مورد رهایی گروگان‌ها هیچ نتیجه‌ای به بار نخواهد آورد. قطب‌زاده گفته است که هیچ تصمیمی هم در مورد دیدارش با گروگان‌ها داده نشده است.

کورت والد‌هایم در کتاب خاطرات خود دربار? سفر به ایران و توطئه ترور خود می‌نویسد: «برنامه من در ایران شامل دیدار از قربانیان شکنجه شده ساواک در باشگاه سابق افسران و دیدار از بهشت زهرا بود، قبرستانی که شهدای انقلاب ایران در آن به خاک سپرده شده بودند. اما قبل از اجرای آن قطب‌زاده برآشفته و نگران در هتل تلفنی به من خبر داد که از منابع آگاه اطلاع به دست آورده است که «جاسوسان اجنبی» قصد قتل مرا دارند و از من خواست که از دیدار بهشت زهرا خودداری کنم. من پیشنهاد او را رد کردم، چرا که امیدوار بودم که دیدار من از قربانیان ساواک در مردم اثر خوبی به جای می‌گذارد و می‌تواند در مذاکرات ما درباره گروگان‌ها تاثیر مثبت داشته باشد. روز بعد قطب‌زاده دوباره تلفن زد و آشفته‌تر از روز قبل خواهش کرد که به قبرستان نروم و اضافه کرد که سازمان اطلاعات ایران اخباری در اختیار دارد که عده‌ای قصد ترور مرا دارند؛ این دومین اعلام خطر بود. این بار نیز جواب من منفی بود و به او گفتم: ملاقات من در بهشت زهرا می‌تواند زمینه خوبی برای مذاکرات ما به وجود آورد. در ثانی من به تهران نیامده‌ام که تمامی روز را در هتل بسر ببرم. قطب‌زاده قانع شد ولی خاطرنشان ساخت که برای حفظ جان من مسؤولیتی را به عهده نمی‌گیرد و خواست که حداقل با هلی‌کوپتر به آنجا بروم. با این پیشنهاد او موافقت کردم و متقابلا پیشنهاد کردم که زود‌تر از موعد مقرر قبل از آنکه جمعیتی جمع شود پرواز کنم. قطب‌زاده جواب داد: ضرورتی ندارد. ما عدم دیدار شما را از بهشت زهرا در رسانه‌های خود اطلاع داده‌ایم و به این جهت بهتر است در وقت تعیین شده در آنجا باشید؛ کسی از آمدن شما اطلاعی ندارد و جریان به آرامی برگزار خواهد شد. وقتی هلی‌کوپتر ما به قبرستان نزدیک شد؛ جمعیت زیادی را که حدود چندین هزار تن بودند، دیدم. آیا از ملاقات ما خبر داشتند؟ آیا تکذیب دیدار ما دیر منتشر شده بود و آیا پرواز هلی‌کوپتر جمعیت را به آنجا کشانده بود؟ این‌ها سوالاتی بود که در آن لحظه از خود کردم. تصمیم گرفتن در آن لحظه دیگر دیر بود. از هلی‌کوپتر پیاده و سوار اتومبیلی شدیم که ما را چند صد متر آنطرف‌تر به مزار شهدای انقلاب ببرد. در آن موقع جمعیت بطرف ما هجوم آورد. عده‌ای بر طاق ماشین سوار شدند؛ عده‌ای با مشت‌های گره کرده و چهره‌های خشمگین به شیشه ماشین می‌زدند. خواستم پیاده شوم و جمعیت را آرام کنم اما مامور محافظم مانع شد».

همزمان با این تحولات یک مقام ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گفت‌وگویی اختصاصی با کیهان اعلام کرد: «در رابطه با توطئه سوءقصد به جان والد‌هایم چند نفر دستگیر شده‌اند و گروه تحقیق سپاه برای کسب اینکه این عده عضو کدام یک از گروه‌ها هستند، تحقیقات وسیعی را از آنان آغاز کرده‌اند.» این مقام سپاه پاسداران همچنین فاش کرد که «عاملین توطئه، طرح قتل کورت والد‌هایم را در محل باشگاه افسران که در حال حاضر محل تجمع معلولین و مجروحان حوادث انقلاب ایران هستند، ریخته بودند.» وی افزود: «در لحظاتی که قرار بود کورت والد‌هایم به طرف باشگاه افسران حرکت کند، ماموران اطلاعاتی سپاه موفق به کشف این توطئه شدند و بلافاصله جریان را به وزیر امور خارجه و مسوولان اطلاع دادند و از عزیمت کورت والد‌هایم به محل باشگاه جلوگیری کردند.» این مقام سپاه پاسداران در پایان افزود: «نظر به حفظ مسائل امنیتی برای کشف هویت گروهی که قصد انجام چنین توطئه‌ای را داشتند، بیش‌از این نمی‌توان توضیحی در این مورد داد و تحقیقات ماموران سپاه پاسداران از افراد دستگیر شده ادامه داد که نتایج این تحقیقات متعاقبا اعلام خواهد شد».

بازداشت‌شدگان پس از پایان تحقیقات از سوی سپاه به نیروهای انتظامی وابسته به وزارت امور خارجه تحویل داده شدند و وزارت خارجه هم متهمین را به دادسرای انقلاب اسلامی تسلیم کرد. هرچند گفته می‌شد احتمال دارد افراد بازداشت‌شده در باشگاه افسران وابسته به گروه فرقان باشند اما اواخر دی‌ماه همان سال بعد از اعلام خبر دستگیری اکبر گودرزی رهبر فرقان و یارانش، مشخص شد که آنان تنها چهره‌های مذهبی و روحانیون را هدف حملات خویش قرار داده‌اند. پس از آن نیز هیچگاه مشخص نشد توطئه ترور والد‌هایم توسط چه گروهی برنامه‌ریزی شده بود. کورت والد‌هایم هم هرچند موفقیتی در جهت آزادسازی گروگان‌ها به دست نیاورد، اما بعد از پایان سفرش به ایران کمیسیونی برای بررسی جنایات رژیم سابق تشکیل داد و در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز با اشاره به وقایعی که در جریان حضورش در تهران اتفاق افتاد، تاکید کرد: «سفرم به ایران خطرناک ولی سودمند بود».

منابع:

آرشیو روزنامه کیهان، دی‌ ماه ۱۳۵۸

در قصر شیشه‌ای سیاست جهان، خاطرات جان کورت والدهایم، ترجم? ایرج‌هاشمی‌زاده

تاریخ ایرانی