سرماخوردگی پیشگیری و درمان

سرماخوردگی یكی از انواع بیماری های بخش فوقانی دستگاه تنفس می باشد كه به صورت التهاب و تحریكات ناحیهٔ بینی و گلو مشخص می گردد

سرماخوردگی یكی از انواع بیماری های بخش فوقانی دستگاه تنفس می باشد كه به صورت التهاب و تحریكات ناحیهٔ بینی و گلو مشخص می گردد.هر فرد حداقل چند بار سرماخوردگی را در زندگی خویش تجربه می كند و هر گروه سنی نیز می تواند به این بیماری مبتلا گردد. كودكان پیش دبستانی بین ۶ تا ۱۰ بار در سال به این بیماری دچار می شوند. این عدد به نسبت تماس آنها با افراد بیشتر می تواند افزایش یابد، و به خصوص كودكانی در مهدكودك ها و یا مراكز دیگری كه كودكان به صورت گروهی به سر می برند، بیشتر به چشم می خورد. افراد بالغ كمتر سرما می خورند و ابتلای آنان به سرماخوردگی حدود یك بار در سال است. اگرچه سرماخوردگی ساده به علل و عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی انواعی از علایم شناخته شدهٔ آن با شدت و دوره های مختلف بروز می كند. به هر حال به استثنای كودكان، هر فردی كه دچار سرماخوردگی می شود، به سادگی می تواند علایم آن را بشناسد و خود آن را تشخیص دهد. سرماخوردگی ها خود به خود بهبود می یابند، ولی همین سرماخوردگی ساده قادر است مشكلات خطرناكی را برای برخی از افراد ایجاد نماید. بیماری سرماخوردگی از شش خانوادهٔ ویروسی اصلی با بیش از ۲۰۰ نوع سروتیپ ناشی می شود. رینوویروس ها كه مسؤول بیش از ۳۰ درصد تمام سرماخوردگی ها می باشند، خود بیش از ۱۰۰ نوع سروتیپ دارند. احتمالا یكی از دلایل این كه تا به حال تهیه و تولید یك واكسن مؤثر ضد سرماخوردگی معمولی امكان پذیر نبوده است، مربوط به تعداد زیاد سروتیپ های ویروس ها بوده است. كوروناویروس كه سروتیپ های متعددی دارد، دومین علت اصلی سرماخوردگی است، در حالی كه سایر ویروس ها مانند: آدنوویروس ها، آنفلوانزا، پاراآنفلونزا و ویروس سن سی شیال تنفسی (RSV) مسؤول بقیهٔ موارد بیماری سرماخوردگی می باشند. RSV بیشتر در كودكان كمتر از ۴ سال با برونشیولیت، اسپاسم حنجره، سرفه و التهاب راههای تنفسی همراه است. آنتروویروس ها (كوكساكی A و B و اكوویروس) یكی دیگر از علل سرماخوردگی هستند كه گاهگاهی بیماری را باعث می شوند. فعالیت ویروس ها با تغییر فصل ممكن است تغییر كند: مثلا رینوویروس ها در اوایل پاییز و اواخر بهار فعال بوده و به وفور باعث ابتلا به بیماری می شوند. كوروناویروس ها، RSV و آدنوویروس ها در زمستان و بهار بیشتر وجود دارند. ویروس پاراآنفلونزا تیپ ۱ و ۲ در پاییز و پاراآنفلوانزا تیپ ۳ در انتهای بهار بیشتر فعال هستند. رینیت، آب ریزش، احتقان بینی، عطسه، گلودرد و سرفه در اغلب بیماران اتفاق می افتد و علاوه بر این، علایم دیگر شامل تب، سردرد، دردهای عضلانی و حال عمومی بد نیز گریبانگیر بیمار می شوند. در جدول ۱ فراوانی رخداد هر یك از علایم با علت اصلی آن مورد بررسی قرار گرفته است. احتمالا تنها خبر مثبت راجع به سرماخوردگی این است كه خود به خود بهبود می یابد و علایم آن به طور معمول در حدود ۳ تا ۷ روز طول می كشد. با وجود این برخی از انواع سرماخوردگی ها ممكن است تا ۲ هفته یا بیشتر دوام یابد. گاه علایم بیماری های توأم با سرماخوردگی مسؤول مخارج هنگفت در بودجهٔ عمومی كشور می باشد، به طوری كه مخارج مستقیم آن در آمریكا به حدود ۱۵ میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است، ولی به طور غیر مستقیم نیز حدود ۹ میلیارد دلار هزینه می شود. مخارج مربوط به داروها و یا درمان هایی كه برای تسكین علایم سرماخوردگی به كار می رود، به حساب مخارج مستقیم گذاشته شده است. باید گفت كه هیچ معالجه قطعی برای این بیماری موجود نیست. اكثر انواع سرماخوردگی ها خود به خود و بدون مصرف دارو بهبود می یابند، ولی یك گروه از پزشكان متخصص خانوده گزارش كرده اند كه ۱۵ درصد از بیماران مراجعه كننده به ایشان یك هفته از ماه ژانویه را دچار سرماخوردگی بوده اند. نیمی از بیماران به خاطر درگیر بودن با سایر عوارض مربوط به سرماخوردگی به پزشك مراجعه كرده بودند و حدود ۳۲ درصد از آن ها هم در نتیجهٔ خود درمانی علایم بیماری، دچار مشكل شده بودند. بودجه ای كه به طور غیر مستقیم در نتیجهٔ این بیماری به هدر می رود، مربوط به از دست رفتن وقت كاری و كاهش تولید در كارخانجات مختلف به علت مرخصی كاركنان و كارگران مبتلا به بیماری سرماخوردگی بوده است. آقای Smith و همكاران یك كاهش كلی را در سطح آگاهی و دقت در كارهای فكری در نتیجهٔ سرماخوردگی مشاهده كردند و نشان دادند كه در نتیجهٔ اختلال عمل پسیكوموتور توسط رینوویروس ها و كوروناویروس های عامل سرماخوردگی، زمان واكنش فرد آهسته می شود.

انتقال و پیشگیری

در جریان ابتلای فرد به بیماری سرماخوردگی وقایع مختلفی می توانند انتقال ویروسی این بیماری را تسهیل نمایند. دورهٔ كمون این بیماری معمولا از ۴۸ تا ۷۲ ساعت طول می كشد. در طول این زمان شخص هیچ گونه علایمی از خود نشان نمی دهد. در سرماخوردگی هایی كه به طور تجربی در افراد داوطلب ایجاد شده بود، نشان داده شد كه اكثر رینوویروس ها پوشش خود را از دست داده و در عبور از بینی از طریق اتصال به یك مولكول چسبنده به نام (ICAM) وارد سلول می گردند. گشاد شدن عروق و افزایش قابلیت نفوذ عروقی، تولید ترشحات مخاطی را كه محتوی ویروس ها، پروتئین های سرم و دیگر مواد اضافی سلولی است، افزایش می دهد. این تغییرات موقتی بوده و باعث نكروز سلولی و یا آسیب های مخاطی به دنبال بیماری نمی شود. سی تی اسكن از مجاری بینی افراد فوق الذكر، این یافته ها را تأیید نموده است. میانجی های التهابی مانند هیستامین، كینین ها و انترلوكین ها در طول عبور این ویروس ها از بینی و ایجاد عفونت های مسیرهای تنفسی فوقانی آزاد می شوند. پاسخ به این میانجی ها به صورت ایجاد رینیت، آب ریزش از بینی و ترشحات رقیق و آبكی تظاهر می نماید. به دنبال این حالت، یك یا دو روز بعد ترشحات مخاطی حالت چسبنده و غلیظ پیدا می كنند. احتقان بینی، عطسه، گلودرد و سرفه رخ می دهد. ترشحات بینی فرد هنوز حاوی ویروس می باشند و تا مدت یك هفته یا بیشتر پس از علایم سرماخوردگی، در این مجاری هنوز ویروس موجود بوده و سپس نابود می گردد. تماس با ترشحات بینی بیمار از طریق دست دادن یا وسایل یا سطوح آلوده (دستمال كاغذی یا دستگیرهٔ در یا تلفن و … ) و سپس تماس یا مالیدن دست ها به بینی یا چشم قادر است ویروس را در دسترس قرار داده و به بدن فرد دیگر منتقل نماید. جابه جایی ویروس می تواند توسط ترشحات بینی كه از طریق جریان هوا وارد بینی اشخاص دیگر می گردد صورت گیرد، ولی در مورد رینوویروس ها این موضوع كمتر از سایر ویروس ها اهمیت دارد. آسپیرین و استامینوفن باعث طولانی شدن انتشار ویروس می شوند، ولی آیبوپروفن چنین خصوصیتی ندارد. نشان داده اند كه استفاده از آسپیرین و استامینوفن جهت درمان گلودرد، تب، سردرد یا درد عضلانی می تواند آنتی بادی خنثی كنندهٔ سرم۱ را هم سركوب كرده و علایم مربوط به بینی را تشدید نماید، ولی ناپروكسن اثری بر آنتی بادی خنثی كنندهٔ سرم ندارد و انتشار آن را طولانی نمی كند. اهمیت این یافته ها در اثر بخشی دورهٔ سرماخوردگی یا انتقال آن ها مورد آزمایش قرار نگرفته است. با توجه به این كه اكثر سرماخوردگی ها توسط رینوویروس یا كوروناویروس كه دارای سروتیپ های مختلفی هستند تولید می شود، مشكل بتوان یك واكسن مؤثر را تولید نمود.

---