ماه در انتظار فاتحان واقعی

در اینجا دوست دارم بیشتر از آنکه درباره «نیل آرمسترانگ» بنویسم، درباره پیامدهای کاری که او بیش از ۴۰سال پیش موفق به انجام آن شد، در جهان فضانوردی امروز صحبت کنم. من در جاهای مختلفی می‌خوانم که از «آرمسترانگ» به‌عنوان فاتح ماه یاد می‌کنند، اما من چندان با این عنوان برای او موافق نیستم.

در اینجا دوست دارم بیشتر از آنکه درباره «نیل آرمسترانگ» بنویسم، درباره پیامدهای کاری که او بیش از ۴۰سال پیش موفق به انجام آن شد، در جهان فضانوردی امروز صحبت کنم. من در جاهای مختلفی می‌خوانم که از «آرمسترانگ» به‌عنوان فاتح ماه یاد می‌کنند، اما من چندان با این عنوان برای او موافق نیستم. چندی پیش با دکتر «بهرخ خوشنویس» استاد ایرانی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی که در زمینه ساختمان‌سازی در ماه، مشغول به فعالیت است، گفت‌وگو کردم. در خلال این گفت‌وگو، وی به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: «فضانوردانی همچون آرمسترانگ که در اواخر دهه ۱۹۶۰، به ماه سفر کردند، مانند نخستین افرادی بودند که برای شناسایی و کاوش‌های اولیه نفت، به آلاسکا رفته بودند.

ولی آنها هیچ‌گاه در آلاسکا، یک قطره نفت هم استخراج نکردند.» بنابراین «آرمسترانگ» و همراهانش نیز در آن زمان با حداکثر امکاناتی که در اختیار داشتند، توانستند به‌عنوان نخستین انسان‌ها روی ماه گام بردارند ولی نباید این رویداد را به عنوان فتح ماه قلمداد کرد و افراد حاضر در ماموریت‌های آپولو را فاتحان ماه نامید زیرا آنها به جز جمع‌آوری مقداری سنگ و خاک و فروکردن یک پرچم در خاک ماه، کار دیگری انجام نداده‌اند که بتوان از آن به‌عنوان فتح ماه یاد کرد. به اعتقاد من، ماه زمانی فتح می‌شود که شاهد آغاز زندگی نخستین گروه از انسان‌ها در آن برای بهره‌برداری از منابع و امکانات آنجا باشیم. مطمئن باشید آنچه در گذشته و زمان حال از آن به‌عنوان فضانوردی یاد می‌شود، آیندگان در دهه‌های بعد، از آن به‌عنوان نخستین تلاش‌ها برای فتح فضا یاد خواهند کرد. ولی چیزی که باعث می‌شود در فضانوردی، نخستین‌ها، همیشه تافته‌ای جدابافته از دیگران قلمداد شوند، این است که آنها همواره در خط مقدم اکتشافات بشری در فضای ماورای جو بوده و هستند.

آنها ریسک و خطرپذیری کاری را قبول می‌کنند که پیش از آن، هیچ‌کس چنین کاری نکرده بود و به نوعی همانند یک خط‌شکن در جبهه‌های جنگ محسوب می‌شوند که راه را برای پیشروی دیگران باز می‌کنند، شاید هم خودشان هیچ‌گاه این شانس را پیدا نکنند که شاهد آن پیشروی باشند. «نیل آرمسترانگ» که هم‌اکنون قریب یک‌سال از درگذشت او می‌گذرد، یکی از همین نخستین‌ها و خط‌شکن‌های تاریخ فضانوردی جهان است. خطری که او و همراهانش در سال ۱۹۶۹، برای قدم گذاشتن در ماه پذیرفتند، راه را برای سفرها و اکتشافات بعدی در تنها همدم سیاره زمین هموار کرد. بی‌شک ساکنان آینده ماه و گردشگرانی که تعطیلات آخر هفته خود را در ماه می‌گذرانند، ردپای نخستین گام «آرمسترانگ» در ماه، یکی از سوژه‌ها و جاذبه‌های دیدنی ماه خواهد بود و فاتحان آینده این کره سرد و خاکی، دلاوری او و سایر همرزمان او را از یاد نخواهند برد.

محمدرضا رضایی