پیام انتخابات مجلس هشتم چیست

نگاهی به آرای نهایی تهران

سرانجام با اعلام نتایج قطعی انتخابات مجلس هشتم در تهران، پرونده این انتخابات نیز بسته شد، اما پرسش مهم اینجاست که پیام انتخابات مجلس هشتم چیست؟

فارغ از انتقادات و شبهاتی که اصلاح‌طلبان و دیگر گروه‌های منتقد به سلامت و درستی شمارش آرا وارد می‌کنند، اگر فرض را بر صحت و یا دست کم صحت مشابه این انتخابات با انتخابات مجلس هفتم بگذاریم، با مقایسه نتایج این دو انتخابات، می‌توان به روند موجود در جامعه پی برد.

با توجه به آن‌که عملا صف‌آرایی گروه‌های سیاسی به صورت شفاف و کامل در تهران صورت می‌گیرد، مقایسه آرای دو انتخابات مجلس هفتم و هشتم، می‌تواند معیار مناسبی برای قضاوت درباره افول و یا صعود گروه‌های سیاسی در جامعه بدهد.

با نگاهی ساده به نتایج انتخابات مجلس هشتم، می‌توان به تداوم پیروزی‌های پیاپی اصولگرایان در پنج سال اخیر و شکست‌های پی‌درپی اصلاح‌طلبان از انتخابات شورای شهر دوم اشاره کرد که در این انتخابات نیز با جای گرفتن نفر نخست اصلاح‌طلبان در رتبه ۲۹ رقم خورده است.

اما این تحلیل، فاقد عمق و پیچیدگی‌هایی است که بتواند حوادث پنهان انتخابات هشتم و روند موجود در لایه‌های آرا را کشف و بر پایه آن، جهت‌گیری در انتخابات آینده را پیش‌بینی کند.

نگاهی دقیقتر به نتایج انتخابات مجلس هشتم، نشان می‌دهد که به رغم عدم تفاوت جدی واجدان شرایط رأی دادن در دو انتخابات مجلس هفتم و هشتم به علت بالاتر رفتن سه سال در سن رأی‌دهندگان و اختلاف چهار ساله دو انتخابات، میزان مشارکت مردم تهران در انتخابات مجلس هشتم، اندکی کمتر از مجلس هفتم است و از ۱.۹۷ میلیون نفر به ۱.۹۱ میلیون نفر کاهش پیدا کرده است.

همین کاهش اندک در آرای غلامعلی حداد عادل که در هر دو انتخابات به عنوان سرلیست اصولگرایان شرکت داشت، دیده می‌شود و آرای وی با وجود ریاست مجلس و حضور گسترده در صداوسیما از ۸۸۸ هزار رأی به ۸۴۴ هزار رأی کاهش یافته است.

تفاوت دیگر در آرای اصولگرایان، نبود چهره‌های برتر به جز حداد عادل در میان کاندیداهاست، به گونه‌ای که در انتخابات مجلس هفتم، احمد توکلی، امیررضا خادم و سیدمهدی طباطبایی به ترتیب چهره‌های برتر اصولگرایان بودند و از برتری اختلاف چشمگیری با آرای دیگر اعضای لیست که به طور متوسط ۵۲۰ هزار رأی داشتند، برخوردار بودند، اما در انتخابات مجلس هشتم، این تفاوت دیده نمی‌شود و پس از حداد عادل، آقاتهرانی نفر دوم با اختلاف ۳۰۰ هزار رأی و نفرات بعد به طور متوسط با اختلاف ده هزار رأی قرار دارند و عملا متوسط آرای لیست اصولگرایان، حدود ۴۶۰ هزار رأی است که کاهش شصت هزار نفری را نسبت به انتخابات مجلس هفتم نشان می‌دهد.

از سوی دیگر، جایگاه اصولگرایان در توزیع آرا نیز با افت محسوسی همراه شده است، به گونه‌ای که نفر آخر فهرست اصولگرایان در انتخابات مجلس هفتم، خانم کدخدا ۲۴ درصد آرا را به دست آورد، اما نفر آخر اصولگرایان در انتخابات مجلس هشتم، خانم صفایی، تنها ۱۸ درصد آرا را به دست آورده که می‌تواند در به دور دوم کشیده شدن انتخابات، به شدت کارساز باشد، چراکه با وجود ابطال ۱۷۰ هزار رأی از سوی وزارت کشور در مجلس هشتم، یازده نماینده در دور دوم برگزیده می‌شوند، اما در مجلس هفتم، تنها یک نماینده در دور دوم انتخاب شد.

از سوی دیگر، فاصله بسیار نزدیک و آرای نسبتا پایین کاندیدای نخست مورد حمایت دولت و شاخص‌ترین اصولگرای منتقد دولت که هر دو مورد لطف ویژه قرار داشتند، یعنی آقاتهرانی (صاحب آنتن اختصاصی سحرهای ماه رمضان) و توکلی، نشان می‌دهد که جایگاه هر دو طیف حامی و منتقد دولت در میان اصولگرایان تضعیف شده است.

در آرای اصلاح‌طلبان نیز تغییرات چشمگیری رخ داده است. با توجه به آن‌که شرایط ردصلاحیت این طیف مشابه انتخابات مجلس هفتم بود و در میزان مشارکت مردم نیز افزایش رخ نداده، آرای اصلاح‌طلبان به طور متوسط دو برابر شده است.

آرای مجید انصاری، کاندیدای شاخص اصلاح‌طلبان، در هر دو انتخابات از ۱۷۳ هزار رأی به ۳۴۶ هزار رأی رسیده است. آرای سهیلا جلودارزاده نیز ۷۸ درصد نسبت به مجلس هفتم افزایش یافته و رشد آرای اصلاح‌طلبان به گونه‌ای بوده است که فاصله سیصد هزار نفری بین نفر آخر اصولگرایان با نفر نخست اصلاح‌طلبان کاملا از بین رفته و نفر نخست اصلاح‌طلبان از دو نفر آخر اصولگرایان پیشی گرفته است که با توجه به ردصلاحیت و انصراف چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبان و سطح پایین مشارکت (حدود ۳۰ درصدی) در انتخابات تهران، پیام هشداردهنده‌ای برای اصولگرایان به شمار می‌رود.

بنابراین می‌توان گفت، به رغم امکانات بیشتر اصولگرایان نسبت به انتخابات مجلس هفتم، با توجه به در اختیار قرار داشتن دولت و لطف بیشتر رسانه ملی به این گروه، موقعیت اصولگرایان هرچند در رتبه‌های آرا و کسب کرسی‌ها تفاوت چندانی با مجلس هفتم ندارد، از نظر ترکیب و تفاوت آرا دچار تغییرات چشمگیری شده است، به گونه‌ای که در صورت عدم ابطال ۱۷۰ هزار رأی از سوی وزارت کشور، عملا تنها یازده نفر از فهرست اصولگرایان در دور نخست به مجلس راه پیدا می‌کردند و سرنوشت نوزده نماینده به دور دوم کشیده می‌شد.

اصلاح‌طلبان نیز با وجود رشد محسوس در انتخابات، همچنان از تشتت، سردرگمی، روشن نبودن مرزبندی در میان خود رنج می‌برند.

پیام دیگر انتخابات مجلس هفتم آن است که رأی‌دهندگان در طیف اصولگرایی، تفاوت چندانی بین حامیان و منتقدان دولت قایل نیستند و انتظار کارآمدی از این گروه را دارند و در صورتی که این کارآمدی به دست نیاید، روند کاهش حامیان این طیف که در انتخابات مجلس هشتم نسبت به مجلس هفتم ۱۰ درصد کاهش یافته است، در آینده تشدید خواهد شد.