مانیتور ها انسان ها را از پا در می آورند

هشدار در این گزارش نور شدید فلش دوربین مشاهده می شود

تیتر این گزارش هشداری است که بعضی وقت‌ها قبل از پخش برنامه‌های تلویزیونی داده می‌شود. شاید بعد از شنیدن این جمله با خود گفته باشید که چرا این هشدار داده می‌شود، مگر چند فلش ناقابل، چه آزاری به ما می‌رسانند.

دلیل این هشدار، آگاهی دادن به دسته‌ای از بیماران مبتلا به تشنج برای پرهیز از دیدن این صحنه‌هاست، چون بعضی از مبتلایان به صرع به نورهای فلش حساس هستند و همین نورها می‌تواند تشنج را در آنها برانگیزد. البته طرح‌های خاص یا حرکت اشکال خاص هم علاوه بر نور فلش می‌تواند منجر به برانگیخته شدن صرع‌های حساس به نور شود.

نوع محرک دیداری صرع و همچنین شدت تشنج ناشی از تحریک نوری در هر شخص نسبت به شخص دیگر متفاوت است، بنابراین ممکن است شخص حساس به نور، اصلا روی زمین نیفتد و هیچ تظاهر حرکتی تشنج نداشته باشد و صرفا عضله حرکت‌دهنده کره چشم‌اش بپرد یا ممکن است مبتلا به صرع به صورت حرکات شدید و واضح اندام‌ها شود.

بسیاری از کسانی که صرع حساس به نور دارند، قبل از رخ دادن تشنج، پیش‌درآمد تشنج یا aura را تجربه می‌کنند. به این صورت که حس‌های عجیب و غریبی پیدا می‌کنند که به آنها می‌فهماند بزودی دچار تشنج خواهند شد. این پیش‌درآمد می‌تواند به آنها فرصت بدهد که از محرک تشنج اجتناب کنند.

● ویژگی‌های محرک‌های نوری تشنج

این محرک‌های نوری معمولا به صورت دوره‌ای و تکرارشونده هستند و طرح‌های منظم از نظر زمانی یا فضایی ایجاد می‌کنند.

نورهای فلش یا تصاویری که بسرعت تغییر می‌کنند (مثلا نورهای رقصان کلوب‌ها یا نور وسایل نقلیه آمبولانس‌ها یا خودروهای پلیس یا فیلم‌های اکشن یا برنامه‌های خاص تلویزیونی) مثال‌هایی از انواعی از محرک‌ها هستند که فرکانس بالای تکرار نور می‌تواند منجر به تشنج شود.

اما تصاویر ثابت فضایی یا سه‌بعدی مثل خطوط راه‌راه، حتی اگر حرکت نکنند می‌توانند محرک تشنج شوند. گاهی هم محرک دیداری تشنج هم باید طرحی فضایی و هم حالت تکرارشونده داشته باشد، مثلا وقتی خطوط موازی حرکت کنند.

خصوصیات مشترک این محرک‌ها این است که کنتراست بالا و شدت بالایی دارند، مثلا به صورت نور سفید بسیار درخشان در یک زمینه سیاه هستند.

کنتراست (تباین)، به تنهایی بدون همراهی با شدت بالای نور، بسیار بندرت منجر به تشنج می‌شوند. بعضی از بیمارها به رنگ‌های خاصی حساس‌تر هستند.

تواتر یا فرکانس نور فاکتور مهمی است، مثلا یک بیمار ممکن است بلافاصله بعد از دیدن نورهایی با فرکانس هفت، در ثانیه تشنج کند ولی با فرکانس دو بار در ثانیه مشکلی نداشته باشد.

محرک‌های دیداری که همه میدان بینایی را شامل می‌شوند بیشتر از آنهایی که فقط قسمتی از میدان بینایی را مشغول می‌کنند، تشنج‌زا هستند. پس اگر بیمار فقط با یک چشم به محرک‌ها نگاه کند احتمال تشنج‌اش پایین می‌آید، بنابراین پوشانیدن یک چشم هنگام مواجهه غیرمترقبه با محرک‌ها در بیماران مبتلا به صرع حساس به نور می‌تواند یک ابزار ساده حفاظتی باشد.

مصرف الکل، محرومیت از خواب و استرس‌های دیگر می‌توانند احتمال تشنج به دنبال تحریک بینایی را تشدید کنند.

● رسانه‌هایی که ناخواسته منجر به تشنج می‌شوند

بیشترین عامل تشنج حساس به نور، تلویزیون است! بیمارانی که صرع حساس به تشنج دارند نباید تلویزیون را در اتاق تاریک یا از فاصله کم ببینند. آنها همچنین وقتی تصویر تلویزیون تنظیم نیست یا پرش دارد هم باید از دیدن برنامه‌های آن اجتناب کنند.

خوشبختانه تلویزیون‌های مدرن دیجیتال حال حاضر که در آن تصویر بدون پرش یا سرعت بالا پخش می‌شوند، احتمال تشنج‌زایی کمتری دارند.

جالب است بدانید بعضی از بیماران مخصوصا آنهایی که در سنین کودکی هستند، ممکن است به دیدن تصاویری که تشنج برمی‌انگیزند، علاقه پیدا کنند. آنها را باید به صورت فیزیکی از تلویزیون دور نگه داشت. بعضی از بیماران که اختلالات شناختی دارند ممکن است عامدانه با حرکت دادن انگشت‌ها در جلوی چشم‌ها و در برابر نور روشن، تشنج را در خود برانگیزند!

حتی گاهی ممکن است شخصی که هیچ وقت سابقه تشنجی نداشته به دنبال دیدن یک برنامه خاص تلویزیون دچار تشنج شود.بعضی از شبکه‌ها و استودیوهای تلویزیونی بریتانیایی استاندارد خاصی را در پخش تصاویر رعایت می‌کنند تا ناخواسته باعث تشنج نشوند.

فیلم تبلیغی المپیک ۲۰۱۲ لندن یکی از ویدئوهای جنجالی بود که به دنبال پخش آن عده‌ای از مردم تشنج کردند، طوری که کمیته المپیک مجبور شد این ویدئو را از سایتش حذف کند. این ویدئو حتی از یوتیوب هم حذف شد.

لامپ فلورسنتی (مهتابی) که درست کار کند، مشکلی ایجاد نمی‌کند اما لامپ فلورسنتی که مشکل داشته باشد و چشمک بزند می‌تواند باعث تشنج شود.

بازی‌های ویدئویی: نخستین مورد تشنج به دنبال گیم در سال ۱۹۸۱ گزارش شد و از آن زمان تا به حال، موارد متعددی از تشنج به دنبال انجام بازی‌های ویدئویی که حاوی صحنه‌های با نورهای شدید و فرکانس بالا بودند، گزارش شده است، طوری که سازندگان این بازی‌ها مجبور به رعایت یک سری استانداردها شدند. بعضی از کسانی که سابقه قبلی تشنج نداشته‌اند، ممکن است نخستین حمله‌شان را به دنبال یک گیم تجربه کنند.

● طراحی وب و صرع

بارها شده که سایت‌ها و فروم‌هایی دیده‌ایم که در آنها تصاویر بسرعت حرکت می‌کنند و عوض می‌شوند. بنرهای چشمک زن و فونت‌های نامنظم هم در آنها غوغا می‌کنند. این دسته از صفحات وب فقط چشم‌ها را نمی‌آزارند، بلکه گاهی باعث تشنج هم می‌شوند! شوربختانه تعداد این سایت‌ها در وب فارسی بسیار زیاد است.

۲ راهنما برای طراحان وب در این زمینه وجود دارد. در یکی از آنها توصیه شده چنانچه کنتراست تصاویر بالا باشد به هیچ عنوان نباید تصاویر با فرکانس بیشتر از ۳ تغییر کنند. وب‌سایت‌های دولت فدرال آمریکا هم مطابق استاندارد دیگر باید از قوانین خاصی پیروی کنند.

ابزار رایگان خوبی هم در اینترنت وجود دارد که با معرفی فلش‌ها و ویدئوها به آن می‌توان از سالم بودن محتوا اطمینان حاصل کرد!

چطور می‌شود اطمینان حاصل کرد که تشنج شخصی به خاطر تحریک نوری بوده یا این که یک بیمار صرعی به نور حساس است؟

مسلما همه بیماران مصروع به نور حساس نیستند. پس باید به نحوی متوجه حساسیت به نور شویم. ابزاری به نام تحریک‌کننده متناوب نوری وجود دارد. به کمک این ابزار، همزمان با پخش تصاویر، پزشک نوار مغز بیمار را پایش می‌کند تا طرح‌های حاکی از مقدمه ایجاد تشنج را ببیند. در صورت دیدن این طرح‌ها، آزمایش متوقف می‌شود و درمی‌یابیم شخص حساس است.

درمان خاص اختصاصی برای تشنج حساس به نور وجود ندارد، البته شدت آن معمولا با گذشت زمان کاهش می‌یابد. معمولا والپاروات سدیم به این بیماران تجویز می‌شود. بهترین توصیه به این بیماران پرهیز از محرک‌های نوری است.

● مسوولیت‌های جامعه در قبال این بیماران

از زمان محبوبیت دیسکوتک‌ها در دهه ۶۰ میلادی در غرب، جامعه متوجه پدیده تشنج حساس به نور شد. در نتیجه تشکیلات وضع‌کننده قانون، قوانینی در مورد نورهای فلش در اماکن عمومی تصویب کردند و به مرحله اجرا گذاشتند.

● موارد جالب تشنج حساس به نور!

در سال ۱۹۹۷ زمانی که اپیزودی از سریال انیمیشن Pok?mon در ژاپن پخش شد، در صحنه‌ای تصاویری با شدت نوری بالا و فرکانس بالای تغییر تصاویر پخش شد که منجر به ایجاد تشنج در صدها بیمار در سراسر ژاپن شد. میزان حساسیت جامعه به این رخداد شدید شد و یک هیستری جمعی باعث شد که ۱۲ هزار نفر با ادعای تشنج ناشی از این برنامه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه کنند!

اما در سال ۲۰۰۸، گروه ناشناسی از هکرهای بدطینت، به فروم بیماران مبتلا به تشنج حمله کردند، آنها تصویری با فرمت گیف با سرعت پخش بالا در فروم گنجاندند تا بازدیدکنندگان را دچار تشنج کنند. این مورد را نخستین مورد حمله فیزیکی به کاربران از طریق اینترنت در تاریخ اینترنت می‌دانند!

سایت یک پزشک