تدوین استراتژی جامع برای توسعه علمی كشور

ازآنجا كه مبتكر و طراح جنبش نرم افزاری در كشورما , رهبر معظم انقلاب هستند لازم است چشم انداز و دورنمای استراتژی توسعه علمی و جنبش نرم افزاری , براساس تصویر سازی ایشان در سخنان و دیدارهای خاص و عام , تدوین گردد در این مقاله با استفاده از سخنان رهبر معظم انقلاب , چشم انداز تولید علم و جنبش نرم افزاری تدوین گردیده است

چندی است كه رهبر فرزانه انقلاب بحث جنبش نرم افزاری و تولید علم را بیان فرموده اند و در پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه ، از شورای مدیریت حوزه علمیه قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته اند تا گامی عملی آنهم تا پیش از بیست و پنجمین سالگرد انقلاب جنبشی در جهت پاسخ به سوالات ، مناظرات علمی و نظریه پردازی روشمند صورت گیرد . ایشان در آن نامه به این نكته اشاره كرده اند كه هدف جنبش فقط به قلمرو فكر دینی و علوم انسانی و اجتماعی منحصر نمی شود . بلكه كلیه علوم بشری و رشته های نظریو عمللی حتی علوم پایه و علوم كاربردی را نیز شامل می شود. در راستای تحقق سخنان مقام معظم رهبری , نخبگان دانشگاه و حوزه نسبت به برگزاری همایشها و میزگردها اقدامات جدی داشته اند . تعیین رسالت و چشم انداز برنامه و تنظیم استراتژی جامع یكی از بدیهی ترین و مهمترین نكاتی است كه جهت انسجام بخشیدن به فعالیتهای جنبش و اتخاذ وحدت رویه بین نخبگان و جامعه علمی , ضروری است . ارزشهای بنیادی در این برنامه مهم را می توان با تكیه بر سخنان رهبری تعیین نمود و آن را زیربنای فعالیتهای جنبش تولید علم قرار داد . طبیعی است كه در راستای توسعه علمی كشور نقاط قوت و ضعف در داخل وجود دارد . چنانچه فرصتهای ارزنده و تهدیدهای نگران كننده ای هم در محیط بیرونی , توجه مدیریت این برنامه را به خود جلب خواهد كرد .

●فرآیندهای برنامه ریزی استراتژیك

فرهنگ تدوین استراتژی , آكنده از مدلهای مختلف است . كه هركدام با مبانی و روشهای مختلفی به تدوین استراتژی می پردازند. اكنون به منظور تنظیم استراتژی جامع جهت تولید علم و توسعه علمی كشور , به بعضی از فرآیندها و اجزای مدلهای برنامه ریزی استراتژیك , كه از اهمیت و كاربرد بیشتری برخوردارند , اشاره می كنیم :

۱- رسالت (Mission)

" رسالت " یا ماموریت اصلی هر سازمان اجتماعی عبارت است از نقشی كه آن سازمان در جامعه به عهده گرفته تا از رهگذر آن به مردم خدمت كند و نیازهای جامعه را برآورده سازد . "رسالت" غالبا با استفاده از واقعیتهای موجود و نقطه نظرات افراد سازمان و مدیران ارشد سازمان تعریف می شود .

در بحث تولید علم و توسعه علمی كشور , "رسالت" باید از سوی متخصصان فرهیخته دانشگاهها و نخبگان علمی , با توجه به واقعیتهای موجود تدوین گردد. در این مقاله با استفاده از نظرات نخبگان علمی و متخصصان دانشگاهی " رسالت " را تدوین نموده ایم .

۲- چشم انداز (Vision)

چشم انداز یا دورنما در هر سازمان , عبارت است از توصیف و تبیین شرایط آینده آن سازمان . به سخن دیگر , چشم انداز یك نوع پیش بینی از هر سازمان است , زمانی كه به استراتژیها و اهداف خود رسیده باشد . یك تصویر فرضی ازآینده است . چشم انداز باید دارای ویژگیهای زیر باشد :

ـ واضح و قابل فهم باشد

ـ شوق برانگیز و تحریك كننده باشد

ـ تغییرات آینده را پاسخگو باشد

ازآنجا كه مبتكر و طراح جنبش نرم افزاری در كشورما , رهبر معظم انقلاب هستند. لازم است چشم انداز و دورنمای استراتژی توسعه علمی و جنبش نرم افزاری , براساس تصویر سازی ایشان در سخنان و دیدارهای خاص و عام , تدوین گردد . در این مقاله با استفاده از سخنان رهبر معظم انقلاب , چشم انداز تولید علم و جنبش نرم افزاری تدوین گردیده است .

۳- ارزشها (Values)

آنچه كه سازمان را بقاء می بخشد وپایدار نگه می دارد و استواری و مانگاری آن را تضمین می كند ارزشهای سازمان است . در تدوین ارزشها باید چند ویژگی را رعایت كنیم :

ـ برای همه شفاف و قابل فهم باشد

ـ برای همه محسوس باشد یعنی خیلی مجرد و ذهنی و غیر قابل درك نباشد .

ـ با رسالت سازمان متناسب و مرتبط باشد .

ـ مبنای رشد و ارتقاء افراد باشد .

ارزشها همان بایدها و نبایدهای سازمان هستند كه هم "رسالت" سازمان بر مبنای آن شكل می گیرد و هم " چشم انداز " در جهت ارزشها تدوین می شود . در واقع به هنگام حدوث شرایط جدید و تغییر مقتضیات زمان , آنچه كه تغییر می كند "رسالت" سازمان است و نه ارزشهای آن . در این مقاله سعی شده است تا ارزشهای استراتژی تولید علم و جنبش نرم افزاری , براساس سخنان رهبر معظم انقلاب تدوین گردد .

۴- تدوین نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدها یا SWOT

مجموعه فعالیتهای هر سازمان در دو محیط داخلی و خارجی شكل می گیرد . عوامل و نیروهایی از هردو محیط داخلی و خارجی بر برنامه ریزیها تاثیر می گذارند. این عوامل عبارتند از :

ـ نقاط قوت یا Strength كه با علامت اختصاری S نشان می دهند . نقاط قوت جزء نیروها و عوامل داخلی هر سازمان هستند كه وجود آنها سبب می شود , آن سازمان از امتیارات مثبت و توانایی زیاد برخوردار گردد .

ـ نقاط ضعف یا Weakness كه با علامت اختصاری W نشان می دهند . نقاط ضعف جزء عوامل داخلی هر سازمان هستند كه وجود آنها سبب می شود سازمان از امتیازات منفی و ناتوانی برخوردار شود .

ـ فرصتها یا Opportunity كه با علامت اختصاری O نشان می دهند. فرصتها بصورت بالقوه در بیرون سازمان وجود دارد و مزایایی است در محیط خارجی كه باید سازمان از این پتانسیل استفاده كند .

ـ تهدیدها یا Threat كه با علامت اختصاری T نشان می دهند .تهدیدها در واقع اشخاص یا اشیاء محیط خارجی هستند كه مانع حركت سازمان می شوند . البته ضرر و زیان تهدیدها بالقوه است و باید سازمان این موانع حركت را برطرف كند تا دچار زیان نشود .

در تدوین یك استراتژی جامع باید علاوه بر تدوین موارد چهارگانه مذكور , مسائلی مانند مشتریان و كاركنان و سهامداران و موكلان و رقبا و تامین كنندگان هم مشخص شوند . البته در خصوص برنامه توسعه علمی , اندكی واژه ها تغییر پیدا می كند . ولی مفاهیم اصلی رعایت شده است . اكنون به تعریف و تصریح چهارگانه می پردازیم

●رسـالـت

گفتیم كه رسالت اهداف اصلی و بنیادی است . در استراتژی توسعه علمی كشور , اهداف اصلی و بنیادی باید توسط متخصصان و نخبگان و صاحب نظران حوزه و دانشگاه و مدیران ارشد تدوین گردد . این اهداف اصلی , مبین علل بوجود آمدن جنبش نرم افزاری است و جایگاه این جنبش را در نظام اجتماعی , سیاسی , اقتصادی و فرهنگی كشور تعیین می كند . با تدوین " رسالت" یا اهداف بنیادی , در واقع اجماع و اتفاق نظر در خصوص سمت و سوی حركت توسعه علمی و جنبش مذكور حاصل می شود . و بین مدیران و تصمیم گیرندگان ارشد " وحدت رویه " بوجود می آید.

در مدلهای مختلف مدیریت استراتژیك , تاكید بر این است كه "رسالت" با توجه به مستندات و واقعیتهای موجود و با تكیه بر نظرات صاحبان سهام و مدیران ارشد تعریف و اعلام گردد . به همین دلیل در اینجا سعی می كنیم با توجه به دیدگاه نخبگان و متخصصان حوزه و دانشگاه و نظرات مقام معظم رهبری " رسالت" را تعریف و تصریح نماییم :

●دیدگاه نخبگان

همانطور كه می دانید نخبگان و پژوهشگران دانشگاهی در موارد مختلفی با رهبر معظم انقلاب دیدار دارند . در تاریخ ۲۱ بهمن ماه سال ۱۳۸۲ در روز عید سعید غدیر, جمعی ازنخبگان جوان دانشگاهی و علمی و افتخار آفرینان عرصه های علمی و پژوهشی داخلی و بین المللی ، با رهبر معظم انقلاب دیدار و گفتگو كردند . در آغاز این دیدار چند نفر از جوانان فرهیخته دانشگاهها و المپیادها دیدگاههای خود را در مورد توسعه علمی و تولید علم در كشور مطرح كردند. كه خلاصه نظرات آنها را در ۱۰ پیشنهاد زیر آورده ایم این پیشنهادات می تواند به منزله اهداف بنیادی و "رسالت " برنامه استراتژیك توسعه علمی كشور تعریف شود :

۱- ارتقاء جایگاه نخبگان در كشور :

آقای دكتر فتح الله كریم زاده دكترای مهندسی مواد ودانشجوی نمونه سال ۸۲ و پژوهشگر برتر سازمان صنایع هوایی با اشاره به وضعیت آموزشی دانشگاهها ، بر لزوم توجه بیش از پیش و جدی به پژوهش و نظام آموزشی كشور تاكید كرد و گفت: توسعه كشور باید بر مبنای دانایی باشد و بر همین اساس ارتقای جایگاه نخبگان دارای اهمیت ویژه ای است.

۲- تشكیل سازمان نخبگان علمی كشور :

دكتر مهدی كاشانی راد ، دانشجوی نمونه كشور در سالجاری و مولف كتاب برگزیده سال ۷۹ در سخنان خود ، پرورش وتربیت نخبگان جوان را از دستاوردهای انقلاب خواند و پیشنهاد كرد برای شناسایی و استفاده صحیح از تمام استعدادهای برجسته، سازمان نخبگان علمی كشور تشكیل شود. دكتركاشانی راد به رسانه ها توصیه كرد بگونه ای فرهنگ سازی كنند كه نخبگان علمی ، الگوی جوانان كشور شوند.

۳- توزیع عادلانه اعتبارات پژوهشی در همه نقاط ایران :

خانم آرزو شیخ اكبری رتبه اول جشنواره خوارزمی امسال و دانش آموز سال چهارم دبیرستان نیز در سخنان خود با اشاره به حضور نخبگان جوان در سراسر كشور از جمله مناطق محروم، توزیع عادلانه امكانات و اعتبارات علمی - تحقیقاتی را خواستار شد.

۴- بسیج علمی :

آقای دكترمهرداد هنرور نفر اول جشنواره خوارزمی در سال ۸۱ و نفر اول جشنواره رازی در سال ۸۰ ، بسیج علمی را تنها راه رسیدن به یك توسعه پایدار و بالنده دانست وخاطرنشان كرد: شناسایی ، حفظ و حمایت از نخبگان و سوق دادن آنان بسوی یك هدف مشخص ومتمركز با بسیج علمی امكان پذیر است .

۵- مشاركت نخبگان در تصمیم گیریهای كلان آموزشی :

دكتر حمیدرضا قیصری، دانشجوی نمونه سالجاری و دانشجوی نمونه بسیجی در سال ۸۰ ، با اشاره به تاكیدات رهبر معظم انقلاب در مورد جنبش نرم افزاری گفت: اهمیت دادن به علم و عالم از جمله عوامل اصلی تحقق این هدف والاست . دكتر قیصری ، مشاركت دادن نخبگان علمی درتصمیم گیریهای كلان امور آموزشی و علمی و توجه كامل به ارزشهای اصیل اسلامی را خواستار شد.

در دیدار دیگری كه بیش از هزار تن از اعضای تشكلها ، كانونها ، نشریات و هیاتهای مذهبی دانشجویی ، بهمراه جمعی از نخبگان دانشجو عصر امروز با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار كردند آقای قدرت الله نصیری ، رتبه اول كنكور كارشناسی ارشد و دارنده مدال طلای المپیاد جهانی شیمی و بیوشیمی در سخنانی برنامه ریزی صحیح و عینی برای ارتقای سطح علمی و فرهنگی دانشگاه ها را زمینه ساز احیای تمدن بزرگ اسلامی - ایرانی برشمرد . آقای نصیری از مراكز تصمیم گیری خواست به دید گاه های نخبگان دانشجویی توجه بیشتری كنند و زمینه شكل گیری نهضت نرم افزاری را فراهم سازند .

۶- ایجاد روحیه كار گروهی در میان پژوهشگران :

آقای دكتر غلامحسین سدیفیان دانشجوی نمونه كشوری در مقطع دكترا در سال ۸۲ یكی از موانع و مشكلات بخش پژوهش را فقدان روحیه كار گروهی درمیان محققین دانست و گفت: برغم آنكه امكانات پژوهشی خوبی در برخی مراكز فراهم شده است ولی بدلیل نبود فرهنگ كار گروهی از پژوهشگران بخصوص پژوهشگران جوان استفاده بهینه نمی شود.

۷- لزوم بانك اطلاعاتی :

آقای قدرت الله نصیری دانشجوی نمونه كشوری ، دارنده طلای جهانی المپیاد دانشجویی بیوشیمی بر لزوم وجود یك بانك اطلاعاتی جامع از نخبگان كشور و وجود یك متولی مشخص برای نخبگان تاكید كرد و گفت: بمنظور رسیدن به جایگاه واقعی علمی كشور در جهان باید ضمن فرهنگ سازی برای بها دادن به نخبگان از ظرفیت ها و تواناییهای علمی كشور استفاده صحیح بشود.

نویسنده : محمد حسین ایراندوست

منبع:www.danaee.com

---