رابطه محکم نماز شب و افزایش روزی

انسان در این دنیا همواره با حوادث تلخ وشیرینی دست و پنجه نرم می کند که هریک به نوبه خود می تواند فراز و نشیب های فراوانی را در جاده زندگی پیش روی او قرار دهد

آفتاب: انسان در این دنیا همواره با حوادث تلخ وشیرینی دست و پنجه نرم می‌کند که هریک به نوبه خود می‌تواند فراز و نشیب‌های فراوانی را در جاده زندگی پیش روی او قرار دهد. در این میان آنچه نمی‌توان نادیده گرفت آن است که آدمی‌ با توجّه به ساختاری که دارد در برخورد با این حوادث به تنهایی نمی‌تواند آرامش و ثبات روحی خود را حفظ نماید و لذا ما می‌بینیم که بسیاری از انسان‌ها در پیچ و خم زندگی، خود را آسیب‌پذیر نشان داده و پس از مدتی ضربه‌های بسیار سنگین و طاقت فرسایی را از نظر روانی متحمل می‌شوند که این امر به قدری واضح و روشن است که هر گاه به نوای دل آنها گوش جان فرا دهیم، خستگی روحی و فرسودگی باطنی را به خوبی در وجودشان احساس خواهیم کرد.خالق بی همتا که بر اوضاع جهان هستی و موجودات آن تسلّط و اشراف کامل دارد از این موضوع با خبر بوده و به منظور حل مشکل، نسخه‌ای شفابخش را به او تجویز نموده تا در سایه عمل به آن بتواند به طور معجزه آسا دردهای روحی و باطنی خود را درمان کند و از این طریق یک زندگی شیرین و لذّت بخشی را در این دنیا تجربه نماید.آن نسخه شفابخش که همچون آبی بر آتش، می‌تواند شعله‌های آتش درون را خاموش نماید، عمل بسیار ارزشمند تهجّد و شب زنده داری است.یگانه معبود حقیقی عالم در کلام زیبا و نورانی خویش خطاب به رسول گرامی‌اسلام می‌فرماید: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی‏ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» ۱. و پاسی از شب را بیدار باش و تهجّد و عبادت کن و این وظیفه‏ای افزون برای توست، باشد که پروردگارت تو را به مقامی محمود و پسندیده برانگیزد.آنچه در توضیح سخن گهربار خالق متعال می‌توان گفت آن است که: اگر چه خطاب این آیه متوجّه پیامبر گرامی‌اسلام(صلی الله علیه وآله) است اما این امر بدین معنا نیست که نماز شب یک عمل اختصاصی برای شخص پیامبر عزیز اسلام است، به گونه‌ای که سایرین نسبت به این عمل نورانی دستور و سفارشی نداشته باشند، زیرا مطابق آیات دیگر قرآن کریم و نیز روایات معتبر، شب‌زنده داری و خواندن نماز شب یکی از صفات نیکو و مثبت مومنین حقیقی به حساب آمده است که این خود بیانگر ترغیب و تشویق عمومی‌است تا همگان با ذوق و شوق نسبت به این کردار شایسته اهتمام ورزیده و از تعلّل و سستی در این باره به طور جدّ پرهیز کنند.به عنوان نمونه در سوره مبارکه فرقان وقتی سخن از بندگان خاص خداوند به میان می‌آید خالق متعال شب زنده داری و نماز شب را یکی از ویژگی‌های آنها برشمرده و در این باره می‌فرماید: «وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً» ۲. آنها کسانی هستند که شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام می‏کنند.

از میان روایات نیز می‌توان به این روایت اشاره نمود که در آن پیامبر گرامی‌اسلام (صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: «خیرکم من اطاب الکلام و اطعم الطعام و صلی باللیل و الناس نیام» ۳. بهترین شما کسانی هستند که در سخن گفتن مودبند، گرسنگان را سیر می‏کنند و در شب در آن هنگام که مردم خوابند نماز می‏خوانند.یا در روایت دیگری امام صادق (علیه السلام) در یک کلام زیبا و دلنشین می‌فرماید: «ثلاثة هن فخر المومن و زینة فی الدنیا و الآخرة، الصلاة فی آخر اللیل و یأسه مما فی ایدی الناس و ولایة الامام من آل محمد» ۴. سه چیز است که افتخار مومن و زینت او در دنیا و آخرت است: نماز در آخر شب و بی‌اعتنایی به آنچه در دست مردم است و ولایت امام از اهل بیت پیامبر «صلی الله علیه وآله» .بنابراین شب‌زنده‌داری و نماز شب یکی از برترین اعمال نیک و شایسته است که همگان نسبت به آن ترغیب و تشویق شده اند، حال که چنین است همه باید بکوشیم که سفارش الهی را نصب‌العین خود نموده و با تأسی به انبیای الهی و بالأخص رسول گرامی‌اسلام (صلی الله علیه وآله) و خاندان پاک و مطهّر ایشان کمر همّت را محکم کنیم، و با پشت پا زدن به سستی و تنبلی، سحرگاهان دل و جان از بستر گرم و نرم بریده و به جای سر به بالش گذاشتن، سر بر مهر بندگی نهاده و پاسی از شب را به محفل اُنس و دلدادگی به خالق هستی _ که معشوق حقیقی ما به شمار می‌آید- اختصاص دهیم.

● نماز شب روزی را زیاد می‌کند

نکته بسیار مهم پیرامون نماز شب و شب زنده داری، توجّه به آثار و برکات بسیار سودمندی است که بر این عمل ارزشمند مترتب می‌شود که هر یک به نوبه خود می‌تواند ارزشی فوق حدّ تصوّر را برای ما به همراه داشته باشد که ما در ادامه به ذکر یکی از آنها می‌پردازیم به امید آنکه با قلم ناتوان خویش بتوانیم قطره‌ای از دریای آثار و فواید بیشمار نماز شب را در قالب سخن به تصویر بکشیم. بر اساس روایات معتبر یکی از مهم‌ترین آثار سودمند نماز شب گشایش و وسعتی است که در زمینه رزق و روزی برای انسان حاصل می‌شود و ما در اینجا به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم.در روایتی ششمین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت امام صادق (علیه السلام) در این باره فرموده است: «صَلَاةُ اللَّیْلِ تَجْلِبُ الرِّزْق» ۵. ‏نماز شب روزی را جلب می‌کند. در روایتی دیگر از آن حضرت چنین می‌خوانیم که حضرت فرمود: تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِی الدَّیْن ۶‏. نماز شب روزی انسان را زیاد و قرض را ادا می‌کند. پرسش مهمی‌که پیرامون کلام زیبای امام صادق (علیه السلام) مطرح می‌شود این است که چگونه نماز شب باعث گشایش و وسعت رزق و روزی می‌شود؟! چه ارتباطی میان نماز شب و گشایش روزی وجود دارد بگونه‌ای که می‌توان بوسیله آن دری تازه و نو از رزق و روزی را به روی خود گشوده و از انواع نعمت‌های الهی بهره‌مند شد؟!آنچه در پاسخ به این پرسش مهمّ و اساسی می‌توان گفت آن است که: مطابق روایات فراوانی که در زمینه رزق و روزی وجود دارد، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه نزول برکات مادی و معنوی از ناحیه حضرت حق، ارتکاب گناه و اقدام به کارهای ناشایست است.

این گناه است که میان ما و خداوند مهربان فاصله ایجاد نموده و با افکندن پرده ظلمت و تاریکی بر صفحه دل، سدّی بسیار عظیم را بر سر راه خوشبختی و سعادت انسان قرار می‌دهد.

بنابراین ارتباط نزدیک و تنگاتنگی میان گناه و کم شدن روزی وجود دارد، حال اگر انسان در اثر غفلت و فراموشی یاد خدا در دام گناه و معصیت گرفتار شد باید مانع ایجاد شده را از سر راه بردارد تا در نتیجه بتواند مرغ دل را به آسمان رحمت الهی پرواز داده و از سرچشمه فیض جوشان خالق هستی کام وجود خود را سیراب نماید.در آموزه‌های دینی ما برای برداشتن این مانع راه‌های بسیار مناسب و کارآمدی وجود دارد که در این میان می‌توان به نقش مهمّ و تأثیرگذار نماز شب اشاره نمود.در روایتی امام صادق (علیه السلام) در ذیل این آیه شریفه «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»: همانا نیکی‌ها بدی‌ها را از بین می‌برد، می‌فرماید: «صَلَاةُ اللَّیْلِ تَذْهَبُ بِذُنُوبِ النَّهَار» ۷. نماز شب گناهانی را که در روز انجام گرفته است از بین می‌برد.‏ با توجّه به فرمایش امام صادق (علیه السلام) می‌توان گفت: نماز شب همچون باران رحمت می‌تواند لکه‌های تاریک گناه را از مملکت باطن پاک نموده و با این اقدام معنوی خانه قلب را با عطر پاکی و پیراستگی عطر آگین نماید.خالق هستی در کلام نورانی خویش این حقیقت را به این صورت بیان می‌کند که:« وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» ۸. و اگر مردمی که در شهرها و آبادیها زندگی می‌کنند ایمان آورده و تقوا پیشه کنند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‏گشاییم.

● رزق معنوی نماز شب

نکته بسیار مهمّ در مورد نماز شب آن است که اگر چه خداوند مهربان بنده سحرخیز و شب زنده‌دار خویش را از رزق و روزی مادی و دنیوی بی نصیب نمی‌گذارد، اما این نکته را نباید نادیده گرفت که بزرگ‌ترین هدیه‌ای که از جانب خداوند به بنده می‌رسد، رزق معنوی است. رزقی که به وسیله آن، محفل اُنس و دوستی با خالق هستی برقرار شده، و بند بند وجود آدمی‌را به دریای محبّت الهی پیوند می‌زند. بنابراین به نماز شب نباید صرفاً نگاه مادی داشت، و ارزش آن را در این حدّ پایین آورد که به وسیله آن از خالق متعال، خانه وسیع، ماشین گرانقیمت، پول هنگفت و سایر امور دنیوی را - که همگی در معرض زوال و نابودی است_ مطالبه نماییم، چرا که چنین نگرشی نسبت به نماز شب، یک نگاه سطحی و بچه گانه است که به‌هیچ‌وجه در شأن این عمل ارزشمند ملکوتی نمی‌باشد.

در حقیقت کسی که توفیق نماز شب را پیدا کرده، از ناحیه خداوند بی‌همتا بالاترین رزق را دریافت نموده است، رزقی که هیچ یک از امور مادی و دنیوی، توانایی برابری با آن را ندارد، که اگر ما در این باره به کلمات حضرات معصومین (صلوات الله علیهم اجمعین) مراجعه نماییم به خوبی به این حقیقت خواهیم رسید.ارزش نماز شب به اندازه‌ای است که عزیز ترین شخصیت عالم وجود رسول گرامی‌اسلام (صلی الله علیه وآله) به آن اهتمام ویژه داشته و در مقام ارزشگذاری پیرامون نماز شب می‌فرماید: «الرَّکْعَتَانِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا» ۹. دو رکعت از نماز شب که در دل شب خوانده می‌شود نزد من از دنیا و تمام آنچه در آن است محبوب‌تر می‌باشد. چنانچه ملاحظه فرمودید: شدّت علاقه رسول خدا به نماز شب در حدّی است که اگر تمام دنیا را هم به او بدهند حاضر نمی‌شود حتی دو رکعت از آن را از دست بدهد.آن پیامبر رحمت با اینکه می‌داند امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) هیچ گاه نماز شبش را ترک نمی‌کند، اما با این وجود به دلیل اهمیت والای نماز شب در یکی از وصیّت‌های خویش خطاب به امیرالمومنین این چنین سفارش می‌کند که: «و علیک بصلاة اللیل، و علیک بصلاة اللیل، و علیک بصلاة اللیل!»۱۰. بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب بر تو باد به نماز شب!

مهدی صفری

پی‌نوشت‌ها: ۱- سوره اسرا ،آیه ۷۹ . ۲-سوره فرقان،آیه ۶۴ . ۳- بحار الأنوار ،ج‏۷۱،۳۸۳،باب ۲۳ . ۴- بحار الأنوار، ج‏۸۴،۱۴۰، باب ۶ . ۵- بحار الأنوار،ج‏۸۴،۱۵۰، باب ۶ . ۶- همان،ص ۱۵۳ . ۷- همان، ص۱۵۴. ۸- سوره اعراف،آیه۹۶ . ۹- همان،ص۱۴۸ . ۱۰- وسائل الشیعة ،ج‏۸، ص.۱۶۲