نتایج پیوستن ایران به ISI

دکتر جعفر مهراد , موسس و رئیس کتابخانه منطقه ای علوم و فناوری می گوید دو وزارت علوم , تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت , درمان و آموزش پزشکی بیش از ۳۰هزار عضو هیات علمی دارند

دکتر جعفر مهراد ، موسس و رئیس کتابخانه منطقه ای علوم و فناوری می گوید: دو وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی بیش از ۳۰هزار عضو هیات علمی دارند.

چندین ۱۰هزار دانشجو در سطح کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های دولتی تحصیل می کنند و بر اثر سیاست های این وزارتخانه ها هر سال بر تعداد این دانشجویان افزوده می شود. در حدود ۱۲ هزار عضو هیات علمی تمام وقت نیز در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی ایران تدریس می کنند و تعداد قابل توجهی دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی این دانشگاه مشغول به تحصیل اند. به این ترتیب نیروی انسانی تولیدکننده علم در ایران به حدی است که با احتساب تولیدات علمی این افراد که بخش عمده ای از آنان مقالات خود را به زبان فارسی می نویسند و درنشریات علمی معتبر داخلی چاپ می کنند میزان تولید علم در ایران در یک سطح بالایی قرار دارد. مدیران آموزش عالی کشور با اتخاذ سیاست های خردمندانه و با تاسیس دوره های تحصیلات تکمیلی در بسیاری از دانشگاه های ایران به تولید علمی دانشمندان کشور کمک کرده اند. دانشجویان تحصیلات تکمیلی بویژه دانشجویان دکتری سهم مهمی در تولید علم کشور دارند. بخشی از این تولیدات به مجلات معتبر بین المللی بویژه به مجلاتی که در ISI نمایه می شوند ، ارسال و بخش دیگر در مجلات معتبر داخلی چاپ می شوند.

در سال ۱۳۸۵ تعداد مقاله های چاپ شده در مجلاتی که در ISC نمایه سازی می شوند ، بالغ بر ۶هزار مقاله بود. ارزش علمی این مقالات با مقالاتی که ISI آنها را نمایه سازی می کند ، برابر است زیرا تمام خصیصه ها و فرمول محاسبات در ISC یعنی ضریب تاثیر، شاخص آنی ، نیم عمر استنادکننده و نیم عمر استنادشونده همان خصیصه هایی است که ISI به کار می برد لذا با افزوده شدن سالانه بیش از ۶هزار مقاله به تولید علم ایران در سطح جهان ، رشد در تولید مقالات علمی و ارجاع به آنها بیشتر خواهد شد. کل تعداد مقالات دانشمندان ایرانی در نظام ISI از اول ژانویه ۱۹۹۷ تا آوریل ۲۰۰۷ یعنی در طول ۱۰ سال ۲۶هزار و ۴۹۳ مقاله است.

با نگاه اجمالی به این ارقام درمی یابیم که با برنامه ریزی به عمل آمده می توان بسهولت تولید علمی کشور را براساس شاخصهای مورد قبول جامعه جهانی افزایش داد. این یک موفقیت بزرگ است باید ارزش این موفقیت را بدانیم و با استفاده از عملکرد تحقیقاتی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی بنیان های ISC را استحکام بخشیم.

خوشبختانه توانستم ISC را به عنوان طرح تحقیقاتی خود در کتابخانه منطقه ای علوم و فناوری اجرا کنم. برای پیوستن ISC به ISI مقدمات کار فراهم است. پایگاه AbsTrans پایگاهی است که از سوی مهندس محمدباقر دستغیب در کتابخانه منطقه ای تولید شده است.

این پایگاه هم اکنون با ISCی کپارچه شده و چکیده های انگلیسی و مآخذ تمام مقاله هایی را که در مجلات ISC به چاپ رسیده است بسهولت می تواند به پایگاه های استنادی علوم ، علوم اجتماعی و علوم انسانی و هنر ISI اضافه کنند ، از آنجا که ISI براساس مجلات انگلیسی زبان تولیدات علمی کشورها را اندازه گیری می کند، افزودن محتوای پایگاه AbsTrans به نمایه های استنادی ISI یکباره به افزایش تولید علم ایران در سطح جهان منجر خواهد شد. اهمیت دیگر پیوستن ISC به ISI در این واقعیت باارزش نهفته است که هم اکنون پایگاه های ISI نشان می دهد که فعالیت علمی قابل توجهی در حوزه های علوم انسانی ، اجتماعی و هنر در سطح مجلات بین المللی از سوی دانشمندان ایرانی صورت نمی گیرد.

در حالی که می دانیم سهم این دانشمندان در تولید علم به زبان فارسی بسیار چشمگیر و پررنگ است و اشاعه آن علاوه بر افزودن به تولید علم ایران ، موجبات نشر اندیشه های اصیل ایرانیان را با تکیه بر ذخایر غنی علمی در جهان فراهم خواهد آورد اما در پاسخ به این پرسش که وجه تشابه یا تمایز ISI در چیست ، باید گفت : ISI از روش تحلیل استنادی در رتبه بندی مجلات استفاده می کند. این عامل ، یکی از شاخصه هایی است که در رتبه بندی دانشگاه ها مورد توجه مراکز رتبه بندی جهانی دانشگاه ها مانند تایمز ، نیوزویک و شانگهای است.

کشورهای اسلامی ازجمله جمهوری اسلامی ایران اگر قرار باشد در سطح استانداردهای بین المللی فعالیت کنند و در رتبه بندی دانشگاه های جهان وارد شوند ، باید از شاخصهای علم سنجی که مورد قبول جامعه علمی جهانی است ، پیروی کنند. تحلیل استنادی و رتبه بندی مجلات یکی از این شاخصه هاست.

ISI مجلاتی را که به زبان انگلیسی منتشر می شوند، پوشش می دهد. در کشورهای اسلامی مجلات به زبانهای مختلف منتشر می شوند. هدف اصلی تاسیس ISCانجام مطالعات استنادی و رتبه بندی مجلات است که غیر از زبان انگلیسی در کشورهای اسلامی منتشر می شوند. با وجود این بزودی تحلیل استنادی مجلات انگلیسی این کشورها نیز آغاز خواهد شد و این مساله ای است که با ISI مورد مذاکره قرار خواهیم داد. ISI در سال ۱۹۵۸و ISC در سال ۲۰۰۵ تاسیس شده است.

ISC ساختار جدیدی است در کتابخانه منطقه ای علوم و فناوری که از سال ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) در حوزه صنعت اطلاعات فعالیت می کند. ISC نظیر ISI فرآورده های علمی گوناگونی دارد که تاکنون PJCR یا گزارش های استنادی نشریات فارسی ، PSCI یا نمایه استنادی علوم ایران ، PSEI یا طلایه داران علم ایران و PCC فهرست مندرجات مجلات فارسی تولید شده و در دسترس دانشگاه ها ، مراکز آموزش عالی ، موسسات پژوهشی و فناوری و سردبیران مجلات معتبر فارسی قرار دارد. ISC به اعتقاد من و بیشتر استادان و اعضای هیات علمی دانشگاه های کشور و نیز وزیر محترم علوم ، تحقیقات و فناوری تولدی است تازه در تاریخ علم ایران که با تولید آن تحول عظیمی در سنجش انتشارات علمی صورت گرفته ، هر چند در حدود نیم قرن بین ISI و ISC فاصله وجود دارد، لکن این تحول بزرگ ارمغانی است به جامعه علمی که اکنون با سرعتی در خور توجه راههای توسعه و استحکام را می پیماید.

بهاره صفوی