آداب و رسوم مراسم سنتی هیرومبا

از آغاز آن مستندی در دست نیست ولی می توان به این نکته اشاره کرد که هیرومبا یکی از جشن هایی است که هنوز هم برگزاری آن مانند سایر جشن ها با چراغانی وآتش افروزی همراه است و آن را در ارتباط با جشن سده نیز می دانند

از آغاز آن مستندی در دست نیست ولی می‌توان به این نکته اشاره کرد که هیرومبا یکی از جشن‌هایی است که هنوز هم برگزاری آن مانند سایر جشن‌ها با چراغانی وآتش‌افروزی همراه است و آن را در ارتباط با جشن سده نیز می‌دانند.

این مراسم آتش‌افروزی در روز اشتاد ایزد و فروردین ماه برگزار می‌شود.

● چگونگی و روش برگزاری هیرومبا

در ساعات پس از نیمروز ارد ایزد و فروردین ماه، زرتشتیان شریف‌آباد به پیرهریشت می‌روند و گروه قیذلی (قیذل نام نوعی بوته بیابانی است که در بیابان اطراف یزد می‌روید) در خیله‌ی مربوط به اصطلاح قیذلی‌ها مستقر می‌شوند و افرادی‌که نذر و نذوراتی دارند با گروه یادشده همکاری دارند.

● مراسم اصلی

بامداد اشتاد ایزد، برنامه آغاز می‌شود و جوانان به چند گروه تقیسیم شده و هر گروهی وظیفه‌ای که از شب به آن‌ها واگذار شده را انجام می‌دهد که خلاصه‌ی آن به شرح زیر است:

الف) گروه قیذلی‌ها به دسته‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند و هر دسته به همراه یک و یا چند فرد باسابقه که در کار هیزم و بسته‌بندی آن وارد باشند با وسایل لازم به بیابان‌های اطراف پیرهریشت می‌روند و به گردآوری بوته و هیزم می‌پردازند و پس از بسته‌بندی و آماده‌نمودن با وسیله‌هایی (در گذشته بیشتر شتر و الاغ و اکنون با وانت و وسیله‌ی مناسب دیگر) که برخی صاحبان نذر از قبل آماده نموده‌اند به محل آتش‌افروزی یعنی شاورهرام ایزد شریف‌آباد می‌برند.

ب) تغذیه گروه‌های مامور گردآوری بوته : چند نفر جوان با شیر و چای داغ و پشمک و سیروگ که از سوی صاحبان نذر در سحرگاهان فراهم شده در بیابان به گردآورندگان بوته می‌رسانند.

ج) برخی بانوان صاحب نذر نیز از ساعت اول بامداد به تهیه‌ی نان و سیروگ می‌پردازند که به موقع به جوانان رسانده شود.

د) کسانی نیز که نذر گوشتی دارند قسمتی از گوشت نذری را به خیله قیزلی برده و بقیه نیز در اختیار صاحب نذر قرار می‌گیرد. خیلی‌ها هم تمامی گوسفند را نذر می‌نمایند. و از این گوشت با کمک دیگر افراد که در خیله قیذلی هستند نهاری تهیه نموده و بین باشندگان و میهمانان حاضر سرو می‌شود.

● آداب و رسوم چوب‌زنی

پس از گردآوری بوته و هیزم، افراد مامور گروه‌های قیذلی به خیله‌ی قیذلی بازمی‌گردند و بعد از مدتی استراحت در ساعاتی قبل از نیمروز همه‌ی باشندگان را به خیله‌ی قیذلی‌ها دعوت می‌نمایند. و در اینجا آنانی‌که برای اولین بار در مراسم حضور یافته‌اند و یا برای اولین بار به زیارت پیرهریشت آمده‌اند مراسم چوب‌زنی درباره‌‌ی ایشان اجرا می‌شود و قند و جعبه‌های شیرینی که این افراد با خود آورده‌اند گردآوری و در آنجا با تدارکاتی که از قبل دیده شده شربت و شیرینی تعارف می‌شود.

پس از چوب‌زنی که در خیله‌ی قیذلی اجرا می‌شود، مراسم آواز و هنرنمایی و رقص و پایکوبی سنتی و محلی شروع می‌شود. ضمن اعلام اسامی صاحبان خیر، نیازمندی‌های سال بعد اعلام و بیلان و عملکرد یک‌ساله به اطلاع همگان می‌رسد. سپس هر گروهی به خیله و استراحتگاه خود می‌روند و ساعاتی را به استراحت می‌گذرانند.

هنگام غروب آفتاب همه حاضرین از پیرهریشت به شاورهرام ایزد شریف‌آباد می‌روند و جوانان به دو دسته تقسیم شده و هر دسته دست در شانه‌ی یکدیگر قرار داده و دایره‌وار می‌ایستند. دهموبد نیز در وسط ایستاده و نام درگذشتگان و جان‌باختگان راه میهن و دیگر روانان را با صدای بلند نام می‌برد و خدابیامرزی داده می‌شود و با اشاره‌ی کسی‌که پهلوی دست دهموبد ایستاده دیگران با صدای بلند “هیرومبا” می‌گویند.

و پس از آنکه نام همه برده شد، مراسم طوری هم‌آهنگ اجرا می‌شود که آهنگ صدا به‌ویژه هیرومبا تا فاصله‌ی زیادی رفته و به گوش می‌رسد و افراد حاضر کاملا تحت‌تاثیر قرار گرفته و مراسم به مراحل پایانی نزدیک می‌شود. پس از اتمام مراسم خدابیامرزی درگذشتگان، موبد شریف‌آباد ملبس به لباس سفید با مجمری از آتش در دست، ضمن سرایش اوستا به‌همراهی دهموبدان خرمن هیزم را آتش می‌زنند. و نور و شعله‌ی آتش گرمی خاصی به محل تجمع افراد حاضر می‌دهد.

در بامداد روز بعد (آسمان ایزد) از هر خانه یک‌نفر با آفرینگانی در دست به محل آمده و از آتش‌بند محل در شب قبل جمع و جور نموده تا خاموش و خاکستر نشود مقداری را به منزل برده و به نشانی برکت و به امید سالی خوش این آتش را در تمام اتاق‌های منزل در حالی‌که عود بر روی آن ریخته‌اند و بوی خوش در فضا پراکنده شده می‌گردانند و آن‌گاه به اجاق خانه در آشپزخانه برده و در اجاق با آتش منزل هم‌پیوند می‌نمایند و غروب همان‌روز مقداری از آتش را در مجمر ریخته و یک نفر از افراد خانواده به شاورهرام ایزد شریف‌آباد برده و هم‌پیوند آتش ورهرام می‌نماید.

بشود که ما نیز با حضور خود در این‌گونه مراسم‌های دینی و سنتی که از پیشینیان به ما رسیده آن را حفظ و نگهداری نماییم و هر سال با شور و اشتیاق بیشتری شرکت نماییم.