راز بقای نهنگ ها

نهنگ ها پستاندارانی عظیم الجثه هستند که همچون سایر پستانداران با شش تنفس می کنند و دو زیر مجموعه از آنها به نام نهنگ های بدون دندان بالن دار و نهنگ های با دندان وجود دارد

نهنگ‌ها پستاندارانی عظیم‌الجثه هستند که همچون سایر پستانداران با شش تنفس می‌کنند و دو زیر مجموعه از آنها به نام نهنگ‌های بدون دندان (بالن‌دار) و نهنگ‌های با دندان وجود دارد. در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان یک خانواده از نهنگ‌های بدون دندان و دو خانواده از نهنگ‌های با دندان مشاهده شده است. موضوعی که بتازگی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته، نحوه غذا خوردن نهنگ‌ها و چگونگی صرف انرژی توسط آنهاست.

نهنگ‌ها همچون سایر پستانداران شش دارند. از این رو مجبورند برای نفس‌کشیدن مدتی را به سطح آب بیایند و ریه‌هایشان را از هوا پر کنند. شناکردن در اعماق زیاد به دلیل عدم کسب اکسیژن هوا برای آنها بهای گزافی خواهد داشت. حتی این احتمال وجود دارد جانشان را از دست بدهند. نحوه زندگی نهنگ‌ها در زیر آب یک معما بود تا این‌که گروهی از دانشمندان سراسر جهان پیشقدم شدند الگوهای رفتاری آنها را زیر آب به‌دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. این گروه تحقیقاتی شامل ملانی سیمون، مارک جانسون و پیتر مدسن بود. آنها با استفاده از ردیاب‌هایی که به بدن نهنگ‌ها وصل کردند، توانستند به دقت نحوه زندگی و خصوصاً غذاخوردن آنها را مدنظر قرار دهند. پیش‌تر جرمی گولدبوگن و همکارانش با استفاده از ردیاب‌هایی که روی باله نهنگ‌های گوژپشت الصاق کرده بودند، نحوه شکار سخت‌پوستان کریل را توسط نهنگ‌ها بررسی کردند. کریل‌ها به گروه Euphausiacea از سخت‌پوستان تعلق دارند. این بی‌مهرگان که در آب‌های اقیانوس‌ها یافت می‌شوند، یکی از منابع غذایی عمده نهنگ‌ها هستند. پروفسور سیمون و همکارانش نیز کار خود را روی نهنگ‌های محدوده گرینلند متمرکز کردند. آنها در آنجا پنج نهنگ گوژپشت را علامتگذاری کردند. محققان برای ثبت الگوهای حرکتی نهنگ‌ها سه ردیاب را به پشت باله سه نهنگ الصاق کردند. برای سایر نهنگ‌ها تصمیم گرفته شد ردیاب‌ها نزدیک به ناحیه سر چسبانده شود تا این‌که تیم تحقیقاتی بتواند صرفاً جابه‌جایی ناحیه سر را مورد بررسی قرار دهد. تیم تحقیقاتی با موفقیت توانست ۴۷۹ شیرجه را با دقت هرچه تمام‌تر مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. گزارش‌های ثبت شده مواردی همچون شیرجه به عمق، حرکات سریع و جهت‌یابی‌های مغناطیسی را دربرگرفت. هدف این گروه کسب اطلاعات بیشتری درباره تاکتیک‌های حمله این موجودات خارق‌العاده بود. پروفسور سیمون از موسسه منابع طبیعی گرینلند، پروفسور مدسن از دانشگاه آرهاوس دانمارک و پروفسور جانسون از دانشگاه سنت اندروز انگلستان نتایج تحقیقات خود را بتازگی در مجله بیولوژی تجربی به چاپ رسانده‌اند. این تحقیقات نشان می‌دهد نهنگ‌ها برای زندگی در زیر آب متحمل چه تلاش‌های خستگی‌ناپذیری می‌شوند.

آنالیز الگوهای سرعتی نهنگ‌ها نشان می‌دهد آنها در مرحله آغازین حمله شتاب می‌گیرند. نهنگ‌ها با دو بار حرکت سریع دم، سرعت خودشان را به سه متر در ثانیه می‌رسانند. این سرعت چندان تفاوتی با سرعت آنها هنگام مهاجرت ندارد. تیم تحقیقاتی متوجه شد از یک مرحله به بعد، حرکت دم دیگر سرعت را زیاد نمی‌کند، بلکه حتی از سرعت هم کاسته می‌شود. این امر در هر صورت باعث توقف نهنگ نمی‌شود، اما مساله اینجاست که سرعت به ۵‌/‌۱ متر در ثانیه می‌رسد. حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که نهنگ‌ها در چه زمانی از این فرآیند، دهان خودشان را باز می‌کنند؟ واقعیت این است که نهنگ‌ها در مراحل ابتدایی حمله خود به بیشترین سرعت ممکن می‌رسند. به این معنا که آنها برای رسیدن به این سرعت مجبورند انرژی زیادی صرف کنند و دم خود را هرچه محکم‌تر تکان دهند. با جمع‌بندی تمام این موارد و بررسی دقیق رفتار نهنگ‌ها تیم تحقیقاتی به این نتیجه رسید که قطعاً دهان نهنگ پیش‌تر از این زمان باز شده است. نهنگ‌ها با مکیدن هر چه بیشتر آب و هوا به حفره دهانی خود، آن را تا حد ممکن باد می‌کنند و این امر خود باعث شتاب بخشیدن هرچه بیشتر می‌شود. یافته‌های تیم تحقیقاتی حاکی است، نهنگ‌ها کماکان پس از باز کردن دهان به حرکت با همان سرعت ادامه می‌دهند. هدف نهنگ‌ها از باز کردن دهانشان این است که بتوانند با ارتجاع چربی‌های ناحیه شکمی از حداکثر سرعت برای حمله استفاده کنند و قادر باشند هرچه بیشتر در آب غوطه‌ور بمانند. زمانی که دهان نهنگ‌ها پر از هوا شد، آنها همچنان به تکان دادن دم ادامه می‌دهند. تکان دادن دم حتی بعد از بسته‌شدن دهان نیز ادامه دارد. این فرآیند بظاهر ساده باعث می‌شود آنها سرعت خود را حفظ کنند. همه این اتفاقات پیش از آن می‌افتد که دم از حرکت بایستد و نهنگ سرعتش به ۵‌/‌۱ متر در ثانیه تقلیل پیدا کند. در نهایت نهنگ آب را فیلتر می‌کند و ماهیان و سخت‌پوستانی را که به دام افتاده‌اند، می‌بلعد. بلعیدن غذا کمی بیشتر از ۴۶ ثانیه طول می‌کشد و پس از آن، نهنگ دوباره دم خود را تکان می‌دهد تا خود را برای حمله بعدی آماده کند.

پیش‌تر تصور می‌شد نهنگ‌های گوژپشت پس از آن که آرواره‌های عریض خود را باز می‌کنند، رفته رفته از سرعت‌شان کاسته می‌شود و سرانجام متوقف می‌شوند. در ضمن باورها بر این مبنا بود که نهنگ‌ها برای آن که بدن عظیم‌الجثه خودشان را سریع‌تر تکان دهند، مجبور هستند در همان ابتدا همه انرژی خود را صرف کنند تا دم تکان دهند، اما یافته‌های این تیم تحقیقاتی نشان می‌دهد آنها پس از آن که دهانشان را بستند، باز هم به حرکت ادامه می‌دهند. همه این موارد به این معناست که نهنگ مجبور نیست تمام انرژی خود را صرف غذاخوردن کند. البته تیم تحقیقاتی تائید می‌کند که با وجود این باز هم غذاخوردن برای نهنگ‌ها مستلزم صرف انرژی زیادی است، چرا که جابه‌جایی بدن ۳۰ تنی به هیچ‌‌وجه کار چندان راحتی نیست، اما تاکتیک افزایش سرعت برای شکارچیان سنگین‌وزنی که مجبورند شکار خودشان را از این طریق به دست بیاورند، قطعاً بسیار کارسازتر از روش‌هایی است که پیش تر تصور می‌شد.

مترجم: فرناز حیدری

منبع: sciencedaily