حضور سینوسی

نرخ مشاركت مردم در انتخابات خبرگان تابه حال روند منطقی نداشته است البته نوع خاص انتخابات این مجلس و شرایط ویژه كاندیداهای آن نشان می دهد این انتخابات ملاك خوبی برای بررسی مشاركت عمومی نمی باشد البته نكته قابل توجه این است كه به جز دوره اول, نرخ مشاركت مردم در این انتخابات پایین تر از سایر انتخابات برگزار شده است

مشاركت سیاسی را باید مقوله ای تشكیكی دانست كه مصادیق آن از نظر مرتبه با یكدیگر به لحاظ صرف وقت و هزینه تفاوت فراوانی دارند. مشاركت هایی نظیر عضویت در احزاب سیاسی، شركت در راهپیمایی ها، اعتصاب، تحصن و امثال آن، بسیار وقت گیر و پر هزینه اند. در مقابل مشاركت انتخاباتی كه موضوع اصلی نوشتار ما می باشد از این لحاظ در مرتبه پایین تری قرار می گیرد. در مشاركت انتخاباتی افراد در زمانی كوتاه با صرف هزینه ای ناچیز با دنیای سیاست ارتباطی سطحی و گذرا برقرار می كنند اما به هر حال مشاركت انتخاباتی مهمترین و متداول ترین مشاركت سیاسی است.

مردم ایران از ابتدای انقلاب تا به حال ۲۲ بار در انتخابات مختلف شركت كرده اند كه ۷ بار آن در انتخابات مجلس شورای اسلامی، ۳ مرتبه در انتخابات خبرگان ( خبرگان قانون اساسی و رهبری )، ۲ مرتبه در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و ۹ مرتبه در انتخابات ریاست جمهوری شركت كرده اند (كه البته انتخابات ریاست جمهوری نهم در دو مرحله برگزار شد) .

با توجه به برگزاری دو انتخابات شوراهای شهر و روستا و مجلس خبرگان در نیمه دوم امسال در این مطلب به بررسی تحلیلی حضور مردم در این دو انتخابات و نحوه شكل گیری مجلس خبرگان و همچنین شورا های اسلامی شهر و روستا خواهیم پرداخت. البته به دلیل حساسیت بالای مشاركت پایتخت نشینان، مقایسه ای میان میزان مشاركت عمومی و شهروندان تهرانی نیز خواهیم داشت.

نرخ مشاركت مردم در انتخابات خبرگان تابه حال روند منطقی نداشته است. البته نوع خاص انتخابات این مجلس و شرایط ویژه كاندیداهای آن نشان می دهد این انتخابات ملاك خوبی برای بررسی مشاركت عمومی نمی باشد. البته نكته قابل توجه این است كه به جز دوره اول، نرخ مشاركت مردم در این انتخابات پایین تر از سایر انتخابات برگزار شده است.

انتخابات شوراهای شهر و روستا هم به دلیل نوپا بودن نهاد شوراها در كشور ما، معیار مناسبی برای بررسی میزان مشاركت عمومی نمی باشد. ضمن اینكه میزان مشاركت عمومی شهر تهران نیز در این نوع از انتخابات معمولاً چشمگیر نبوده است كه این امر نیز به ناكارآمد بودن شوراهای شهر تهران در دور اول باز می گردد.

به هر حال باید گفت كه نرخ مشاركت مردم ایران در انتخابات مختلف از لحاظ استانداردها و نرم های معمول در كشورهای دیپلماتیك در حد قابل قبولی می باشد. مردم تهران نیز از این قاعده كلی پیروی می كنند و حضور قابل قبولی را داشته اند اما نكته مثبت این است كه هر انتخاباتی كه تحول ساز بوده و میزان مشاركت بالا رفته یا جریان جدید و تفكر جدیدی روی كارآمده است، مردم تهران در این اقدام نو و جدید، پیشگام بوده اند.

●انتخابات خبرگان در آینه آمار

در طی ۲۷ سال اخیر سه دوره انتخابات مجلس خبرگان برگزار شده است. خبرگان اول پس از رحلت حضرت امام خمینی(ره)، حضرت آیت ا… خامنه ای را به عنوان رهبر انقلاب انتخاب كردند. برابر قانون ، انتخابات مجلس خبرگان بر خلاف انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و شوراها كه هر چهار سال یك بار برگزار می شود، به صورت هر هشت سال یك بار برگزار می گردد.انتخابات مجلس خبرگان در دوره اول با مشاركت تعداد ۰۶۱/۰۱۳/۱۸ نفر از میزان ۸۷۱ /۲۷۷/۲۳ نفر واجد شرایط صورت گرفت كه میزان مشاركت عمومی در این دوره ۳۸/۷۷ درصد بود كه در نوع خود رقمی قابل ملاحظه به شمار می آید.

میزان مشاركت در تهران در این دوره علی رغم بالا بودن رقم، حدود ۶ درصد از نرخ مشاركت عمومی در سراسر كشور كمتر بود. مشاركت ۸۵/۷۱ درصدی مردم تهران در انتخابات خبرگان در حالی صورت گرفت كه انتخابات دور اول مجلس شورای اسلامی در تهران با مشاركت ۱۳/۶۱ درصد مردم و انتخابات ریاست جمهوری نیز با مشاركت ۵۳/۷۶ درصدی همراه بود.دور دوم انتخابات مجلس خبرگان كه پس از رحلت حضرت امام(ره) صورت گرفت، تعداد ۰۸۷/۲۸۰/۳۱ نفر واجد شرایط رأی دادن بودند كه ۶۱۳/۶۰۲/۱۱ نفر یعنی ۰۹/۳۷ درصد واجدین شرایط پای صندوق های رأی حاضر شدند.

بدین ترتیب نرخ مشاركت كشور در دور دوم نسبت به دور اول با افتی حدود ۴۰ درصد مواجه شد و چنین امری در تاریخ انتخابات جمهوری اسلامی بی سابقه بوده است.

در استان تهران نیز ۷۰۸/۱۶۶/۶ نفر واجد شرایط رأی دادن بودند كه از این میزان ۶۲۲/۹۰۷/۱ نفر یعنی ۹۳/۳۰ درصد مردم در انتخابات شركت كردند. كاهش میزان مشاركت در دوره دوم در استان تهران نسبت به دوره اول از سراسر كشور هم بیشتر بود و افت مشاركت در تاریخ انتخابات برگزار شده در تهران بی سابقه بوده است.

این افت مشاركت در دوره سوم تا حدودی جبران شد و میزان مشاركت عمومی در سراسر كشور با حدود ۹ درصد افزایش، به ۳/۴۶ درصد و در استان تهران با حدود ۹ درصد افزایش به ۴۵/۳۹ درصد رسید. در این دوره از انتخابات مجلس خبرگان، در سراسر كشور تعداد ۵۹۷/۵۷۰/۳۸ نفر واجد شرایط بودند كه ۸۶۹ /۸۵۷ /۱۷ نفر پای صندوق های رأی حاضر شدند. در استان تهران نیز تعداد ۵۴۹/۱۰۸/۷ نفر واجد شرایط بودند كه از این تعداد، ۱۴۷/۸۰۴ /۲ نفر در انتخابات شركت كردند. میزان مشاركت مردم تهران در این دوره نیز حدود ۷ درصد كمتر از مشاركت عمومی مردم در سراسر كشور بود.

●مستقل ترین نهاد

با توجه به وظایفی كه بر عهده مجلس خبرگان نهاده شده بود، قرار شد قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، كیفیت انتخاب آنها و آئین نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره به وسیله فقهای شورای نگهبان تهیه و به تصویب رهبر انقلاب برسد.

از آن پس هرگونه تغییر و تجدید نظر در این قانون در صلاحیت خود این مجلس قرار بگیرد از این رو این امر به عنوان اولین وظیفه مجلس خبرگان تعیین شد. این اختیار مجلس خبرگان بیانگر جایگاه مستقل این نهاد است كه برای تصویب مقررات خود حتی به تأیید هیچ نهاد یا فردی نیاز ندارد.

نمونه استقلال و تفاوت مجلس خبرگان با سایر ارگان ها را می توان در تعیین مدت مجلس خبرگان مشاهده كرد: مثلا رئیس جمهور طبق اصل یك صدوچهاردهم برای مدت چهار سال و نمایندگان مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و سوم برای مدت چهار سال و اعضای شورای نگهبان طبق اصل نود و دوم برای مدت شش سال انتخاب می شوند، لیكن اعضای مجلس خبرگان طبق قانون مصوب خود برای مدت ۸ سال انتخاب می شوند و قانون اساسی هیچ گونه تحدیدی در این باره ندارد.

مجلس خبرگان اول با حضور ۱۸ میلیون نفر در پای صندوق های رأی در تیر ماه۶۲ آغاز به كار كرد.

موارد اصلاح آئین نامه خبرگان در دور اول كه در اجلاسیه هشتم و بعد از رحلت حضرت امام خمینی (رضوان الله علیه) حاصل شد، یكی در مورد افزایش تعداد خبرگان با توجه به افزایش جمعیت بود.

یاسر مرادی

---