شرکت های بین المللی می آیند

ایران را به دلیل برخورداری ۱۵۷ میلیاردبشکه نفت اثبات شده معادل ۷ ۹ درصد مجموع ذخایر نفت اثبات شده جهانی بعد از ونزوئلا, عربستان, کانادا و ۶ ۳۳تریلیاردمترمکعب معادل ۱۸درصد ذخایر اثبات شده و متعارف گاز طبیعی جهان و جایگاه اول جهانی نمی توان از بازار عرضه جهانی حذف کرد

۱- تحریم ایران به‌دلیل پتانسیل‌های گسترده، در بلندمدت ممکن نیست.

ایران را به‌دلیل برخورداری ۱۵۷‌میلیاردبشکه نفت اثبات‌شده (معادل ۷/۹‌درصد مجموع ذخایر نفت اثبات‌شده جهانی) بعد از ونزوئلا، عربستان، کانادا و ۶/۳۳تریلیاردمترمکعب (معادل ۱۸درصد ذخایر اثبات شده و متعارف گاز طبیعی جهان و جایگاه اول جهانی) نمی‌توان از بازار عرضه جهانی حذف کرد. برخی گزارشات همانند گزارش موسسه City Group در مورد اینکه به دلیل افزایش مصرف داخلی انرژی برق عربستان، ظرفیت صادراتی نفت این کشور در بلندمدت کاهش می‌یابد و کمتر بودن ذخایر قابل‌استحصال حوزه خزر از میزان برآوردهای اولیه سبب شده است که منابع بکر و عظیم ایران یکی از گزینه‌های غیرقابل‌چشم‌پوشی در زمینه تامین تقاضای جهانی نفت و گاز طبیعی قلمداد شود. در گزارش جدید اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، یکی از سناریوهای عمده منابع تامین تقاضای انرژی در آینده افزایش تولید نفت - البته در صورت حذف مشکلات سیاسی آن - است. حتی در کوتاه‌مدت نیز آخرین گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده با عنوان «در دسترس بودن نفت کشورهای دیگر به‌جز ایران» اشاره می‌کند که به دلیل اختلالات تولید در نفت کشورهایی نظیر لیبی و عراق، عرضه بازار بین‌المللی دشوارتر خواهد شد و شاید بتوان گفت که این گزارشات عمدتا برای تحت‌تاثیر قراردادن بازار و جهت‌دهی به سیاستگذاران تهیه شد.

۲- شرکت‌های بین‌المللی به دلایل پیگیری منافع اقتصادی اساسا مخالف سیاسی‌شدن انرژی هستند.

در بازار رقابت‌آمیز انرژی جهانی، شرکت‌های چندملیتی به‌دنبال سود اقتصادی و حاکمیت قوانین بازار آزاد و نه سیاست‌های تحمیلی دولت‌ها هستند. از این منظر، یکی از مهم‌ترین منتقدان خارجی تحریم‌های ایران، شرکت‌های بزرگ چندملیتی هستند که منابع عظیم ایران را به دلیل هزینه‌های تولید پایین‌تر سودآور می‌دانند. کافی است هزینه تولید زیر ۱۰دلاری منطقه خاورمیانه را با هزینه تولید منابع نامتعارف در کانادا و ایالات متحده (۶۰-۵۰ دلار) مقایسه کنیم تا اهمیت و سودمندی نفت ایران برای شرکت‌های چندملیتی مشاهده شود. در مجموع، شرکت‌های چندملیتی اساسا یکی از منتقدان اصلی سیاسی‌کردن موضوع انرژی هستند.

۳- عدم تحقق پیش‌بینی‌های افزایش تولید نفت کشورهای پرریسک سبب ناتوانی از صرفنظر کردن از نفت و گاز ایران شده است. برنامه‌ریزی‌های اولیه و خوشبینانه دولت عراق درخصوص تولید نفت در حدود ۱۱‌میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۱۸ قطعا با شکست مواجه شده و گزارش میان‌دوره‌ای آژانس بین‌المللی انرژی در میانه سال ۲۰۱۳ پیش‌بینی تولید نفت عراق را تنها ۴/۷۶۰ ‌میلیون‌بشکه در روز پیش‌بینی کرده است. همان‌گونه که در بالا ذکر شد، باوجود بحران سیاسی در این کشور (عراق) و همچنین دیگر کشورهای شمال آفریقا، منابع گسترده کشور باثبات ایران جذابیت خود را حفظ کرده است. حتی به‌رغم افزایش عرضه در کشورهای غیراوپکی – عمدتا کانادا و ایالات‌متحده - هزینه تولید بالایی بر شرکت‌های بین‌المللی تحمیل شده و سودآوری آنها را کم می‌کند.

۴- امنیت انرژی در بحران‌های سیاسی نیازمند همکاری‌های همه کشورهاست. موضوع امنیت انرژی یک موضوع پیچیده و چندبعدی است. در زمینه امنیت انرژی؛ امنیت عرضه، انتقال و تقاضا به‌هم مرتبط است. شرکت‌های بین‌المللی نمی‌توانند از یکسو همنوا با کشورهای غربی به تهدید امنیت تولید و تقاضای نفت ایران بپردازند و از سوی دیگر انتظار همکاری ایران در زمینه انتقال انرژی را داشته باشند. بحران‌های سیاسی پیرامون کشورهای تولیدکننده عمده نشان می‌دهد که باثبات‌ترین کشوری که می‌تواند عرضه پایدار جهانی داشته باشد، ایران است.

۵- آماده‌سازی فضای کسب‌وکار از سوی ایران در دولت جدید یکی از مشوق‌هاست. ایران هیچ‌وقت به‌دنبال سیاسی‌کردن انرژی در جهان نبوده است اما اهتمام دولت جدید در آماده‌سازی فضای کسب‌وکار از طریق جذاب‌تر کردن قراردادهای نفت و گاز برای سرمایه‌گذاری خارجی سبب شده است که شرکت‌های چندملیتی به منابع ایران علاقه‌مندتر شوند. از این گذشته، تاکید ایران در سازمان‌های بین‌المللی در زمینه «سیاست‌زدایی» از موضوع انرژی و توجه اوپک به عرضه پایدار و مطمئن با قیمت عادلانه سبب خواهد شد که شرکت‌های چندملیتی علاقه‌مند به بازار ایران به چانه‌زنی بیشتری با دولت‌های خود در زمینه کاهش فشارهای سیاسی بر بازار انرژی ایران بپردازند.

منصور معظمی

عضو هیات‌علمی دانشگاه