پیامد‌های کم خونی را جدی بگیرید

● از تشخیص تا درمان
فریتین نشان‌دهنده میزان ذخیره آهن در بدن است. معمولا بدن از طریق مواد غذایی مختلف مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی آهن مورد نیازش را تامین می‌کند. بنابراین …

از تشخیص تا درمان

فریتین نشان‌دهنده میزان ذخیره آهن در بدن است. معمولا بدن از طریق مواد غذایی مختلف مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی آهن مورد نیازش را تامین می‌کند. بنابراین تردیدی نیست که کاهش مصرف این گروه از مواد غذایی در برنامه غذایی روزانه افراد بتواند با پیامدهایی مانند کمبود آهن همراه باشد که به‌تبع آن میزان ذخیره آهن در بدن نیز به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. خونریزی‌های شدید بویژه در دوران قاعدگی نیز سطح فریتین خون را کاهش می‌دهد. اغلب خانم‌ها بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی دچار فقر آهن می‌شوند و در دوران یائسگی سطح فریتین موجود در خون آنها به حالت طبیعی باز می‌گردد. به عبارت دیگر فریتین فرم ذخیره آهن در بدن است که حدود ۳۰ درصد کل آهن موجود در بدن را تشکیل می‌دهد.

این پروتئین حیاتی آهن را در کبد و مغز استخوان که محل ساخت گلبول‌های خونی است ذخیره می‌کند و نخستین تغییر ناشی از کاهش سطح آهن بدن در فریتین ایجاد می‌شود که اغلب در مراحل اولیه هیچ اثر و نشانه‌ای را به همراه ندارد. تجویز مکمل آهن مستلزم تعیین میزان ذخیره فریتین است، زیرا تجویز بیش از اندازه مکمل آهن موجب ناراحتی فرد بیمار می‌شود. نشانه‌های کم‌خونی ناشی از فقر آهن بندرت پیش از این‌که سطح هموگلوبین خون به کمتر از ۱۰ برسد نمایان می‌شود. اما معمولا کاهش سطح فریتین علاوه بر عوارض و نشانه‌های اولیه مانند خستگی مزمن، ضعف و بی‌حالی، سرگیجه و سردرد با علائم دیگری نظیر تنگی نفس، افزایش قدرت تحریک‌پذیری، وزوز گوش و درد قفسه سینه نیز همراه است.

تشخیص فقر آهن بر پایه اندازه‌گیری فریتین است. چنانچه مقدار فریتین خون به کمتر از ۱۴ میکروگرم در لیتر برسد نشانه از بین رفتن کامل ذخیره آهن در بدن است. البته باید توجه داشت که خونریزی‌های شدید معده، پرکاری تیروئید، ابتلا به بیماری‌های مزمن کبدی مانند هپاتیت، سؤتغذیه و ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی در بدن نیز می‌تواند منجر به کاهش سطح فریتین خون شود. ابتلا به چنین بیماری‌هایی با علائم دیگری نیز همراه است. در افرادی که مستعد ابتلا به کم‌خونی هستند، اهدای مکرر خون به کم‌خونی ناشی از فقر آهن و کاهش ذخیره آهن در بدن منجر می‌شود. در خانم‌ها در مقایسه با آقایان، جبران ذخیره آهن از دست رفته کندتر انجام می‌شود. اگر کاهش سطح فریتین با کاهش شدید هموگلوبین خون همراه باشد به این معنی است که فرد با کم‌خونی جزیی مواجه شده که در این صورت مصرف مکمل‌های آهن، بهترین راهکار برای کاهش عوارض ناشی از آن است. اگر کاهش سطح فریتین ناگهانی باشد لازم است بیمار تحت معاینات و آزمایشات کامل قرار گیرد، چراکه ابتلا به بعضی بیماری‌ها مانند بیماری‌های کبد، عفونت‌های شدید و همچنین بیماری‌های اتوایمنی زمینه‌ای برای ابتلا به کم‌خونی و کاهش ذخیره آهن بدن است. به هر حال باید توجه داشت در نظر گرفتن یک برنامه غذایی مناسب که غنی از سبزیجات سبزبرگ مانند اسفناج باشد و مصرف غلات، گوشت، ماهی و مرغ سطح فریتین بدن را افزایش می‌دهد. با مصرف مکمل‌های غذایی حاوی آهن پس از گذشت ۷ تا ۱۰ روز وضعیت خونسازی در بدن به حالت طبیعی بازمی‌گردد. اما جبران ذخایر آهن بدن مستلزم تکمیل دوره ۶ ماهه درمان است.

دکتر نوشین محمودیان