فرصتی برای فرصت سوزی نیست

«دو عنصر نظارت و همکاری صمیمانه, در تعامل با قوای دیگر, باید دو بخش تفکیک ناپذیر باشند مسئولیت نظارتی مجلس هرگز نباید به دست اهمال سپرده شود, اما هرگز هم نباید نظارت مجلس به معنای رقابت با دولت و نشنیدن نیازها و ضرورتها و تنگناهای آن شمرده شود محور کار و عمل در کشور و نماد داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی, عمدتاً قوه مجریه است همه باید به آن کمک کنند و هرگاه دولتی با نشاط بیشتر و همت بالاتر و ارزشگرایی قویتر در صحنه است, این کمک باید مضاعف گردد متقابلاً دولت باید مجلس قانونگذاری را راهنمای عمل خود بداند و به قوانین مجلس, یکسره پایبند باشد و از آن تخلف نکند بر سر دو راهی های اختلاف نظر, کارشناسانی از دو طرف, گره را بگشایند و راه درست را پیش پای هر دو طرف باز کنند »

۱) حدود اختیارات و شرح وظایف مجلس و دولت اگرچه به طور جداگانه و با تأکید بر اصل تفکیک قوا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است و مروری بر اصول مربوطه در قانون اساسی تعریف روشنی از چگونگی رابطه و تعامل این دو قوه به دست می دهد ولی در میدان عمل و عرصه اجرا، همواره رابطه میان مجلس و دولت با برخی از چالش ها روبرو بوده است که گاه این چالش ها به مرز تقابل نیز رسیده و در مواردی هرچند کم شمار، از این مرز هم عبور کرده و تنش های جدی در پی داشته است. این چالش حتی میان مجلس هفتم و دولت نهم که هر دو در بستر اصولگرایی و از شخصیت های اصولگرا تشکیل شده بودند هم کم و بیش وجود داشت و در مواردی نیز می رفت تا به یک تنش جدی تبدیل شود که خوشبختانه نگاه اصولگرایانه طرفین مانع از آن بود.

دیروز رهبرمعظم انقلاب در پیامی که به مناسبت آغاز فعالیت مجلس هشتم فرستاده بودند، به این نکته و چگونگی تعامل مجلس و دولت اشاره دقیق داشتند؛

«دو عنصر نظارت و همکاری صمیمانه، در تعامل با قوای دیگر، باید دو بخش تفکیک ناپذیر باشند. مسئولیت نظارتی مجلس هرگز نباید به دست اهمال سپرده شود، اما هرگز هم نباید نظارت مجلس به معنای رقابت با دولت و نشنیدن نیازها و ضرورتها و تنگناهای آن شمرده شود. محور کار و عمل در کشور و نماد داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی، عمدتاً قوه مجریه است. همه باید به آن کمک کنند و هرگاه دولتی با نشاط بیشتر و همت بالاتر و ارزشگرایی قویتر در صحنه است، این کمک باید مضاعف گردد. متقابلاً دولت باید مجلس قانونگذاری را راهنمای عمل خود بداند و به قوانین مجلس، یکسره پایبند باشد و از آن تخلف نکند. بر سر دو راهی های اختلاف نظر، کارشناسانی از دو طرف، گره را بگشایند و راه درست را پیش پای هر دو طرف باز کنند.»

۲) دو عنصر «نظارت» و «همکاری» در نگاه اول، با یکدیگر در تعارض و غیرقابل جمع به نظر می رسند چرا که در عرف جاری و باقیمانده از برداشت های اصلاح نشده، وقتی پای نظارت در میان است، از یکسو کانون نظارت کننده برای کشف ناهنجاری ها و یا تخلفات احتمالی در کانون نظارت شونده، اصل را بر وجود تخلف می گذارد و از این رهگذر با نگاهی مشکوک به عرصه مورد نظارت می نگرد و از سوی دیگر کانون نظارت شونده از مرکز نظارت کننده تصور «مچ گیری»! و «مزاحمت آفرینی»! دارد و نتیجه آن که دو کانون یاد شده-در اینجا، دولت و مجلس- به جای آن که یکدیگر را «رفیق راه» تلقی کنند، «رقبای ناهمراه» می پندارند و به جای همکاری و همراهی به ناهمدلی و تقابل کشیده می شوند. شاید مشاهده رگه هایی از این دست باعث شده بود که مدتی قبل، رهبرمعظم انقلاب خطاب به مسئولان نظام - عمدتاً مجلس و دولت- هشدار بدهند که «از یکدیگر مچ گیری نکنید». و در همان حال، مجلس را به پرهیز از ورود به مسائل کم اهمیت و دولت را به عملیاتی کردن مصوبات مجلس توصیه کرده بودند.

۳) دولت به قول رهبرمعظم انقلاب، اصلی ترین «نماد خارجی جمهوری اسلامی» است و از این روی تلاش برای کارآمدی و موفقیت هرچه بیشتر آن وظیفه همگان و از جمله مجلس شورای اسلامی است که به فرموده امام راحل«ره» «عصاره فضایل ملت» و «در رأس امور» است و اما، هموار کردن راه دولت برای خدمت بیشتر، تنها در وضع قوانین مورد نیاز و برداشتن موانع دست و پاگیر نیست، بلکه نظارتی که قانون اساسی به عهده مجلس نهاده است نیز بخش قابل توجهی از این همراهی و همکاری است. بنابراین به همان اندازه که مجلس اصولگرا بایستی دغدغه حرکت بی کم و کاست دولت در بستر اصولگرایی - که ترجمان دیگر ارزش های اسلامی و انقلابی است- را داشته باشد و از اختیار نظارتی خود برای هنجار بخشیدن به ناهنجاری های احتمالی استفاده کند، دولت نیز باید این نظارت خیرخواهانه را قدر بداند و نه فقط در برابر آن ابرو درهم نکشیده و روی ترش نکند، بلکه از نگاه نظارتی مجلس تلقی چشم و گوش خویش را داشته باشد. این تعامل مخصوصاً با توجه به ترکیب مشترک دولت و مجلس که هر دو هویت اصولگرایانه دارند، به آسانی ممکن است و نمی تواند-یا نباید- به رقابت تبدیل شود. به گفته آقا؛ «اکنون که بحمدالله دولت و مجلس را مردمی مومن و انقلابی و وفادار به ارزش ها و اصول اسلامی، انباشته اند، باید این تعامل برادرانه با رعایت حقوق قانونی از هر دو سو، بیش از همیشه دیده شود».

۴) نگاهی به برخی از چالش ها میان مجلس هفتم و دولت نهم به وضوح نشان می دهد که این چالش های هرچند اندک می توانست اساساً وجود نداشته باشد. دولت در پاره ای از موارد متهم می شد که اعتقاد چندانی به مشورت ندارد و مجلس نیز در مواردی متهم بود که از دولت انتظاراتی بیرون از امکانات و اختیارات آن دارد. دولت متهم می شد که در امور بنیادین و ارائه لوایح تعیین کننده، نظر مجلس را نمی جوید و هنگامی که با مخالفت مجلس روبرو می شود، نمایندگان مخالف را به کارشکنی متهم می کند! در سوی دیگر، مجلس گلایه داشت که دولت نمایندگان مجلس را بر پایه میزان موافقت یا مخالفت آنان با فلان لایحه یا فلان اقدام دولت ارزیابی کرده و آنان را به موافقان و مخالفان دولت تقسیم می کند! و... این کم توجهی ها که شاید «غفلت» واژه مناسبی برای آنان باشد تنش هایی را در پی داشت که کمترین ضرورتی نداشت و در نگاه بیرونی نام بی مسمای «لجاجت»! به خود می گرفت مثلاً؛ دولت با وجود مصوبه مجلس برای تغییر ساعت رسمی کشور، تمایلی به اجرای این مصوبه نداشت و یا مجلس، تاوان تورم و گرانی را از وزیر بازرگانی طلب می کرد و حال آن که نه تغییر ساعت رسمی کشور باعث می شد که سقف آسمان کشور به زمین بچسبد! و نه وزیر بازرگانی عامل گرانی و تورم بود که باید استیضاح شود! ولی این مسائل و موارد بی اهمیت دیگری نظیر آن مدتها وقت و فکر و توان دولتمردان و نمایندگان مجلس را به خود مشغول می کرد و دو نهاد اصولگرای منتخب مردم را به همان اندازه از انجام وظیفه اصلی بازمی داشت و به قول سعدی؛

او در من و من در اوفتاده

جمعی پی ما دوان و خندان

انگشت تحیر جهانی

از گفت وشنود ما به دندان!

۵) مجلس هشتم در حالی فعالیت خود را آغاز می کند که نظام اسلامی بسیاری از عقبه های سخت و نفس گیر و گردنه های تند و صعب العبور را با موفقیت پشت سرگذاشته و صد البته، راه دراز و عقبه های دیگری نیز پیش روی دارد. نگاهی گذرا به مختصات نقطه ای که امروزه در آن ایستاده ایم تردیدی باقی نمی گذارد که کمترین فرصتی برای فرصت سوزی و مشغول شدن به مسائل کم اهمیت و بعضاً دم دستی نداریم. در داخل کشور، رویکرد گسترده مردم به گفتمان اصولگرایی و کنار زدن معنی دار جریانی که -حداقل- بخشی از آن اعتقاد چندانی به آموزه های اسلامی و انقلابی و دغدغه های مردم نداشت و درگذشته ای نه چندان دور مجلس و قدرت اجرایی را در اختیار داشت، زمینه را برای تحقق آرمان های بلند و مردمی انقلاب فراهم آورده و دولتی شجاع، اصولگرا، پاکدست و انقلابی زمام امور اجرایی کشور را در دست دارد و... در عرصه خارجی، نظام اسلامی از بیشترین اقتدار و گسترده ترین رویکرد ملت ها برخوردار است، معادلات منطقه با سرانگشت نظام اسلامی ایران رقم می خورد، آمریکا در عراق زمین گیر شده است، اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه و طرح توطئه های دیگر از حزب الله که نمادی از اقتدار و الگوی انقلاب اسلامی است شکستی مفتضحانه می خورد و سیدحسن نصرالله در مقابل چشم ملت های مسلمان که با شوق و دلدادگی به او می نگرند و در برابر دیدگان حیرت زده و غضب آلود آمریکا و اسرائیل، الگوی انقلاب اسلامی را بر دست می گیرد و فریاد برمی آورد که افتخار می کنیم عضوی از حزب ولایت فقیه هستیم و... در این شرایط استثنایی و زمینه های درونی و بیرونی که فراهم آمده است، بسیار بدیهی است کمترین فرصتی برای فرصت سوزی و مشغول شدن به مسائل دم دستی وجود نداشته باشد و به گفته حکیمانه آقا «اندیشه و عمل شما نمایندگان مجلس هشتم باید در جهت عبور از گردنه های دشوار که یا موانع طبیعی است یا ساخته دشمن، به کار افتد». و با توجه به ترکیب مجلس هشتم، چنین انتظاری نیز هست.

۶) و بالاخره تجربه نشان داده است وقتی راهیان از عقبه ای سخت عبور می کنند و با پشت سر گذاشتن گردنه های صعب العبور به میدانی فراخ می رسند احتمال وقوع دو حالت قوت می گیرد. «احساس فراغت» که «غفلت» از عقبه های پیش روی را در پی دارد و «احساس فرصت» که تلاش برای عبور از گردنه های بعدی را پیش می کشد. غفلت ناشی از حالت اول، بی کاری می آفریند! و آدم های بی کار، چندان هم بدشان نمی آید که برای پر کردن اوقات فراغت! با یکدیگر درگیر شوند و در حالت دوم، آدم هایی که از شرایط یاد شده تلقی فرصت دارند، احساس مسئولیت می کنند و صدالبته، وقت اضافی برای پرداختن به مسائل دم دستی و فرصت سوزی ندارند.

حسین شریعتمداری