صنعت هوانوردی, سال ۹۰ را با هدیه دادن آغاز کرد

ارائه انواع محصولات هوایی و فضایی ایرانی به بازار, رشد و شتاب بیشتری گرفته است

سال ۱۳۹۰ سالی همراه با موفقیت‌های بزرگ و اخبار خوش در صنعت هوافضای کشور بود و به نظرمی‌رسد حرکتی که از سال‌ها پیش در زمینه توسعه این صنعت در کشور شکل گرفته بود، بتدریج در حال شکوفایی و ثمردهی است. البته ارائه انواع محصولات هوایی و فضایی ایرانی به بازار، از سال‌ها پیش آغاز شده بود و اکنون در آغاز دهه ۹۰ رشد و شتاب بیشتری گرفته است.

● آغاز سال ۹۰ و هدیه‌ای هوافضایی

در ابتدای نوروز سال ۹۰، هواپیمای اسپورت ۲ نفره تماما ایرانی در نمایشگاه فناوری‌های راهبردی ریاست‌جمهوری رونمایی شد. این هواپیما که پرنده آزاد نام داشت آنقدر مورد توجه رئیس‌جمهور قرار گرفت که آن را به عنوان هدیه ویژه برای اهدا به رئیس‌جمهور ترکمنستان انتخاب کرد.

این هواپیما از مواد کامپوزیت ساخته شده و در مصارف شخصی، آموزش خلبانی، کنترل مرزها و کنترل ترافیک قابل استفاده است. سرعت پرنده آزاد۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر در ساعت، برد آن۹۰۰ کیلومتر و سقف پرواز آن نیز ۱۲ هزار پاست.

● مهمان ناخوانده به زمین ایران نشست!

در روز ۱۳ آذر امسال خبری در رسانه‌های کشور پخش شد که به سرعت به تیتر مهم‌ترین خبرگزاری‌های داخلی و خارجی تبدیل شد و مطمئناً یکی از مهم‌ترین رویدادهای هوافضایی امسال ایران بوده است. این خبر حاکی از فرود یک فروند پهپاد (پرنده هدایت‌پذیر از دور) فوق‌العاده سری آمریکا در خاک ایران بود. پهپاد آر.کیو ۱۷۰ موسوم به دیده‌بان، پرنده پنهانکار آمریکایی از سال ۱۳۸۶ به عنوان پهپاد شناسایی در عملیات‌های نظامی نیروی هوایی آمریکا در افغانستان به کار گرفته می‌شده است.

جالب این ‌که این پرنده پنهانکار ۲ سال پیش دقیقا در چنین روزی، ۱۳ آذر ۱۳۸۸، در حالی که در بیابان‌های اطراف قندهار در حال پرواز بوده به طور اتفاقی و برای نخستین بار در قاب دوربین یک عکاس قرار گرفته بود و اولین عکس آن در حال انجام مأموریت منتشر شده بود. از آن پس به این پرنده لقب جانور قندهار نیز داده شده است.

اما ماجرای نشستن آر.کیو ۱۷۰ در ایران به سرعت ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت، چرا که بنا بر ادعای مقامات ایران، نیروهای دفاعی کشور موفق شده بودند پس از شناسایی شدن این پرنده رادارگریز در رادارهای خود، سیستم ناوبری آن را مختل کنند و به صورت کنترل شده آن را تا محل موردنظر خود در خاک کشور هدایت نمایند. از طرفی مقامات آمریکایی هم ناپدید شدن این پهپاد از رادارهای خود را تأیید کردند و گفته بودند که ساعاتی قبل از فرود آر.کیو ۱۷۰ در ایران کنترل آن را از دست داده بودند.

احتمالاً شما خوانندگان محترم صفحه دانش جام‌جم با سامانه ناوبری هواپیما آشنایی دارید. اما اگر اطلاعات شما در این زمینه کم باشد، کافی است بدانید که وظیفه سامانه ناوبری محاسبه وضعیت و موقعیت هواپیما نسبت به زمین است. این سامانه با دریافت اطلاعات ماهواره‌های GPS و همچنین با استفاده از حسگرهای اینرسی داخل پرنده به محاسبه این پارامترها می‌پردازد. از این‌رو در صورتی که بتوان امواجی مشابه امواج ماهواره‌های GPS اما با داده‌های غلط را به این سامانه وارد کرد، می‌توان پرنده را در محاسبه موقعیت خود دچار سردرگمی نمود.

اما ادعای مقامات ایران در رابطه با اختلال هوشمندانه در سامانه ناوبری آر.کیو ۱۷۰ با عکس‌العمل‌های مختلفی از سوی کارشناسان داخلی و خارجی مواجه شد. اگرچه گروهی از متخصصان وجود این توانایی در داخل کشور را تأیید می‌کردند، اما گروهی دیگر معتقد بودند که اگر ایران توانایی ایجاد اختلال در امواج نظامی GPS را داشته باشد، به طور قطع باید توانایی استفاده از این امواج را نیز داشته باشد. در حالی که براساس اطلاعات منتشر شده تاکنون هیچ گیرنده GPS نظامی در ایران ساخته نشده است.

به این ترتیب معمای آر.کیو ۱۷۰ پیچیده‌تر شد. اما به هر حال این پرنده در ایران وجود داشت و کسی نمی‌توانست وجود آن را تکذیب کند و سوالی که در این بین وجود داشت این بود که چگونه این پرنده سنگین که معمولا در ارتفاعات بالا پرواز می‌کند به طور سالم در اختیار ایران قرار گرفته است.

در پاسخ به این سوال که در اذهان عمومی مطرح شده بود، پاسخ‌های مختلفی نیز ارائه شد. گروهی ادعا کردند که این پرنده، اصل نیست و ماکتی از پرنده اصلی آمریکایی است. اما تأیید مقامات آمریکایی از ناپدید شدن پرنده و سپس درخواست آنها برای بازگرداندن آن به آمریکا مهر تأییدی بر این واقعیت بود که آر.کیوی نمایش‌داده شده، اصلِ اصل است!

گروهی هم ادعا کردند که این پرنده در حین انجام مأموریت بر فراز خلیج فارس دچار مشکلی در سیستم پیشرانش شده و لذا پرنده با موتور خاموش شروع به سر خوردن روی هوا نموده تا جایی که در نقطه‌ای در آب‌های دریای عمان سقوط کرده و لذا لاشه آن تقریبا سالم مانده است.

گروه دیگری هم این مسأله را مطرح کردند که آر.کیو ۱۷۰ پس از این‌ که موتور خود را از دست داده روی خاک ایران به سمت افغانستان جهت‌گیری کرده و در خاک‌های کویر مرکزی ایران به زمین نشسته است. اما از آنجا که سرعت فرود آن کم بوده، در زمان برخورد به زمین آسیب جدی ندیده است.

به هر حال ادعاهای مختلف و مسائل فنی و سیاسی در ارتباط با آر.کیو ۱۷۰ همچنان در جریان است. صنعت هوافضای کشور ما خصوصاً در بعد سامانه‌های اویونیک از پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای برخوردار شده و مطمئناً توانایی‌های بسیار ویژه‌ای در مقابله با سلاح‌های پیشرفته را خواهد داشت.

● سندی برای آینده صنعت هوافضا

زمانبر و هزینه‌بر بودن پروژه‌ها در صنعت هوافضا، وجه تمایز این صنعت با بسیاری از صنایع دیگر است. زمان انجام پروژه‌های هوافضایی بزرگ، مثل ساخت و پرتاب ماهواره، ساخت هواپیماهای مسافربری بزرگ، ساخت موشک‌های حامل ماهواره و... معمولا از متوسط عمر دولت‌ها بیشتر بوده و گاهی به بیش از یک دهه می‌رسد. از طرفی تعدد مراکز فعال و مرتبط با صنعت هوافضا در کشور که تعداد آنها به بیش از ۲۰۰ نهاد، سازمان، شرکت و صنعت می‌رسد، مساله هماهنگی و مدیریت کلان در این بخش را از اهمیت ویژه‌ای برخوردار نموده است.

به همین جهت از سال‌ها پیش نیاز به سندی بالادستی که فراتر از تصمیم‌گیری‌های روزمره دولت‌ها، برنامه‌های کلان صنعت هوافضا را مشخص نماید احساس می‌شد. اما فعالیت جدی برای تدوین چنین سندی از حدود ۲ سال پیش و زیرنظر ستاد توسعه‌ فناوری هوافضا آغاز شد تا نهایتا سند نهایی سیاستگذاری و رهنگاشت توسعه هوافضای ایران در سال‌جاری تهیه شود. این سند که با مشارکت بیش از ۴۵۰ نیروی متخصص و نخبه کشور تدوین شده، در روز ۲۰ بهمن ۹۰ با حضور رئیس‌جمهور رونمایی شد.

براساس این سند، توسعه هوافضای کشور در عرصه‌های مختلف تا افق ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است. محورهای اصلی مورد توجه در سند توسعه هوافضای کشور شامل صنعت هوایی، هوانوردی، فضایی و سایر فناوری‌های مرتبط بوده است. در این سند بیش از ۱۲ هزار صفحه در عرصه سیاستگذاری ایجاد و در نهایت یک سند ۳۰ صفحه‌ای خلاصه تدوین شده که در حال تصویب از طریق مبادی قانونی است.

امیر توکلی‌کاشی