پس چرا وزنم زیاد نمی شود

برای افزایش وزن چه اقدامی انجام داده اید برای دریافت رژیم افزایش وزن به متخصص تغذیه و برای تشخیص علت لاغری به پزشک مراجعه کرده اید

این آقای ۳۴ ساله با قد ۱۷۲ سانتی‎متر و وزن ۶۰ کیلوگرم گرم که دلش می‎خواهد وزنش با یک رژیم دو سه ماهه حداقل به ۶۵ کیلوگرم برسد، میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» است و متخصصان درباره مناسب‎ترین روش‌ها برای افزایش وزن، ایشان را راهنمایی کرده‎اند.

مهدی بلاش آبادی که از کم وزنی اش گلایه دارد، می‌گوید:

خـیلی زود سیــر می شوم!

▪ آقای بلاش آبادی! شما همیشه لاغر بوده‌اید یا قبلا وزنتان بیشتر بوده؟

در دوران بچگی تپل بودم و تقریبا از دوران نوجوانی تا حالا لاغر هستم. در خانواده ما من و برادرم لاغر هستیم.

▪ کم‌وزنی مشکلی برایتان ایجاد کرده است؟

مشکل جسمی ‎خاصی ندارم اما این موضوع از نظر روانی ناراحتم می‎کند و دوست دارم وزنم بیشتر باشد و به ۶۵ کیلوگرم برسم.

▪ برای افزایش وزن چه اقدامی‎ انجام داده‎اید؟ برای دریافت رژیم افزایش وزن به متخصص تغذیه و برای تشخیص علت لاغری به پزشک مراجعه کرده‎اید؟

به پزشک و متخصص تغذیه مراجعه نکرده‎ام اما ۲بار از پودرهای مخصوص افزایش وزن استفاده کردم که نوع خارجی‎اش هیچ تاثیری روی وزنم نداشت و با نوع ایرانی‎اش هم فقط ۲ تا ۳ کیلوگرم وزن اضافه کردم. بعد از قطع مصرف هم دوباره به وزن قبلی برگشتم. وقتی دیدم مصرف این پودرها نتیجه نمی‎دهد، دیگر سراغشان نرفتم.

▪ اشتهایتان خوب است؟

نه، خیلی کم‌غذا می‎خورم و زود سیر می‎شوم.

▪ در یک روز چقدر غذا می‎خورید؟

من در شیفت شب و از ۶ بعدازظهر تا ۳ بعد از نیمه شب‌کار می‎کنم. وقتی به خانه می‎رسم، تا ظهر می‎خوابم. صبحانه نمی‎خورم و در وعده ناهار و شام هم خیلی غذا نمی‎خورم. چربی جلوی اشتهایم را می‎گیرد بنابراین غذاهای چرب هم نمی‎خورم.

▪ میان‌وعده و تنقلات می‎خورید؟

نه، تنقلاتی مانند بستنی و شیرینی دوست دارم و گاهی می‎خورم اما خیلی کم.

▪ بد غذا نیستید؟

نه، همه چیز می‎خورم اما همانطور که گفتم خیلی کم.

▪ شب‌کاری در زندگی‎تان مشکلی ایجاد نکرده است؟

یک سال است در این شیفت کار می‎کنم و دیگر عادت کرده‌ام اما وقتی مهمان می‎آید، شرایط سخت می‎شود البته خیلی کم‌ با دیگران رفت و آمد می‎کنیم.

▪ تا به حال دچار ضعف و بی‌حالی نشده‌اید؟

نه، فقط وقتی کارم زیاد می‎شود، خیلی خسته می‎شوم.

▪ استرستان زیاد است؟

بیشتر استرس شغلی دارم و وقتی استرسم زیاد است، اشتهایم کم‌ می‎شود.

▪ سیگار می‎کشید؟

نه.

▪ فعالیت بدنی‎تان زیاد است؟

تقریبا،‌ کار من در چاپخانه جابه‌جا کردن رول‌های کاغذ است و باید مدام ایستاده یا در حال راه رفتن باشم. می‎توان گفت کارم نیمه سنگین است.

▪ اهل ورزش هستید؟

نه، اما اگر فرصت کنم گاهی فوتبال بازی می‎کنم.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه های

دکتر مسعود کیمیاگر

به سوژه

« میزگرد تغذیه»

رژیمی برای افزایش وزن

▪ آقای بلاش آبادی با توجه به سن، قد و وزنشان چقدر کمبود وزن دارند و وزن مناسب برایشان چقدر است؟

به نظر می‎رسد چندان کمبود وزن نداشته باشند و وزن ایده‌آل برایشان ۲تا ۳ کیلوگرم بیشتر از وزن فعلی‎شان است. البته برای محاسبه دقیق وزن ایده‌آل، لازم است ابتدا نوع استخوان‌بندی ایشان را بسنجیم. از تقسیم قد بر دور مچ، عددی به دست می‎آید که اگر بین ۱۰ تا ۱۱ باشد، استخوان‌بندی طبیعی است و اگر بالای ۱۱ باشد، استخوان‌بندی ریز و اگر زیر ۱۰ باشد، استخوان‌بندی درشت تلقی می‎شود. بر این اساس، وزن ایده‌آل را مشخص می‎کنیم. اگر استخوان‌بندی‎ این آقا طبیعی باشد، وزن مناسب برایشان ۶۳ کیلوگرم و اگر استخوان‌بندی‎شان درشت باشد ۶۵ کیلوگرم است. اگر استخوان‌بندی‎شان ریز باشد، همین وزنی که دارند (یعنی ۶۰ کیلوگرم) برایشان مناسب است. در مواردی که وزن فرد نزدیک به وزن ایده‌آل است، علاوه بر روش محاسباتی، با دستگاه خاصی موسوم به «اسکین فولد کالیپر» که ضخامت چین پوستی را می‎سنجد، میزان چربی روی شکم را اندازه می‎گیریم و تشخیص می‎دهیم فرد وزن اضافه دارد یا نه.هرچند برای اظهارنظر دقیق باید از نزدیک معاینه شوند اما به نظر می‎رسد خیلی کمبود وزن ندارند و اگر مجبور نباشند، بهتر است وزن اضافه نکنند.

▪ اگر در همین وزن بمانند، مشکلی برایشان پیش نمی‎آید؟

نه، اتفاقا بهتر است فرد چند کیلوگرم کمتر از وزن ایده‎آل باشد تا چند کیلوگرم بیشتر. لاغری خوب نیست اما ایشان لاغر محسوب نمی‌شوند.

▪ این آقای جوان تا به حال رژیم افزایش وزن نگرفته و برای افزایش وزن به پزشک و متخصص تغذیه مراجعه نکرده‌اند اما ۲ بار پودرهای افزایش وزن مصرف کرده که نتیجه‌ای نداشته است. نظر شما در این‌باره چیست؟

این پودرها حاوی ترکیب‌هایی هستند که باعث احتباس آب در بدن و چاقی کاذب می‎شوند و به محض قطع مصرف، فرد به وزن قبلی برمی‎گردد. پودر کار خاصی انجام نمی‎دهد، ۲ قاشق پودر پروتئینی نهایتا ۵۰ تا ۶۰ کیلوکالری انرژی دارد در حالی که مشکل افراد لاغر پروتئین نیست، بلکه انرژی و کالری دریافتی‎شان باید افزایش پیدا کند. مصرف پروتئین فقط در شرایط خاص مثلا زمانی که فرد ورزشکار است و بدنسازی کار می‎کند، لازم است.

▪ آقای بلاش‌آبادی با مراجعه به متخصص تغذیه و رعایت رژیم غذایی می‎توانند وزن اضافه کنند؟

روند تغییر وزن از لاغری به چاقی کندتر از روند تغییر وزن از چاقی به لاغری است. یک فرد چاق به راحتی می‎تواند ماهی ۵ کیلوگرم وزن کم‌ کند. اگر شأن حرفه ما اجازه می‎داد، می‎توانستیم این موضوع را تضمین و افراد چاق را تضمینی لاغر کنیم. رژیم کاهش وزن صددرصد جواب می‎دهد اما رژیم غذایی یک فرد لاغر ممکن است ۸۰ تا ۹۰ درصد جواب بدهد و در ۱۰ تا ۲۰درصد موارد نتیجه موفقیت‌آمیز نباشد. یک فرد لاغر می‌تواند ماهی ۱ تا ۱ کیلو و ۲۰۰ گرم یا در مواردی فقط ۷۰۰گرم در ماه وزن اضافه کند و این کار صبر و حوصله می‎خواهد.

▪ این آقا شب‌کار است. ساعت ۶بعدازظهر تا ۳ بعد از نیمه شب‌کار می‎کند و صبح تا ظهر می‎خوابد. در نتیجه صبحانه نمی‎خورد و فقط ۲وعده ناهار و شام دارد. این موضوع می‎تواند علت لاغری‎اش باشد؟

شیفت کاری به طور مستقیم در این وضعیت تاثیر ندارد اما چون در این شرایط کمتر غذا می‎خورند، می‎تواند تا حدودی موثر باشد. این مشکل را می‎توان با گنجاندن میان‌وعده‎های پرکالری مانند بستنی‌ که خوردنش راحت است، در برنامه غذایی جبران کرد و مقدار کالری دریافتی را بالا برد. با تنظیم برنامه غذایی دقیق می‎توان تمهیداتی به خرج داد تا اگر فرد زمینه افزایش وزن دارد، وزن اضافه کند مثلا اگر صبحانه نمی‎خورد، می‎تواند قبل خواب یک لیوان آب میوه که ۱۵۰ کیلوکالری انرژی دارد بخورد.

▪ یکی از مشکلات ایشان کم‌اشتهایی است. برای افزایش اشتها توصیه تغذیه‎ای خاصی دارید؟

به طور مشخص نه، اما برخی بیماران می‌گویند بعد از خوردن قرص «مولتی‌ویتامین مینرال» اشتهایشان بهتر می‎شود. قرص «سیپروهپتادین» هم خیلی کم‌عارضه و در افزایش اشتها موثر است اما به دلیل خواب‌آور بودن و اینکه تمرکز را کم‌ می‎کند و با توجه به شرایط کاری، ایشان نمی‎توانند از آن استفاده کنند. همچنین توصیه‎هایی که از قدیم وجود داشته مانند اینکه پیاز یا ترشی اشتها را باز می‎کند، در مورد برخی افراد می‎تواند تا حدودی موثر باشد. اشتها به عوامل بیرونی هم بستگی دارد. اگر شرایط مناسب، سفره و بشقاب به شکل مناسب تزئین شده و فرد هنگام غذا خوردن همصحبت داشته باشد، اشتهایش بیشتر می‎شود.

▪ حرف یا نکته آخر؟

اگر این آقا می‎خواهند وزن اضافه کنند، توصیه می‎کنم صبر و حوصله داشته باشند و مراقب باشند شکم نیاورند. همچنین ورزش را در برنامه روزانه‌شان داشته باشند چون ورزش در بهبود اشتها و رسیدن به وزن مناسب موثر است.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

اگر کم اشتهایید، بخوانید!

دکتر سید محسن خوش‌نیت

عضو هیات علمی ‎دانشگاه علوم پزشکی تهران

آقای بلاش آبادی باید به‌وسیله پزشک معاینه و از نظر مشکلاتی مانند نارسایی غده فوق‌کلیوی (که ممکن است با کاهش وزن و کاهش اشتها همراه باشد)، سوء‌جذب، ‌سوء‌هاضمه و بیماری‎های دستگاه گوارش بررسی شوند. کم‌اشتهایی و کم‌غذایی آثاری در بدن دارد و می‎تواند باعث بروز فقر آهن، کمبود ویتامین‎ها و مواد معدنی شود. فقر آهن به طور ثانوی اشتها را کم‌ می‎کند و یک چرخه معیوب ایجاد می‎شود بنابراین در قدم اول باید علت کاهش اشتها، بعد علت لاغری که در نتیجه کاهش اشتها رخ داده و در نهایت آثاری که کم‌اشتهایی و کم‌غذایی و سوءتغذیه داشته، بررسی شود. علل دیگری که می‎توانند باعث لاغری شوند، اضطراب و مصرف سیگار هستند. برخی افراد هنگام اضطراب کم‌اشتها می‎شوند و به مصرف سیگار روی می‎آورند و لاغر می‎شوند. به هر حال ایشان باید بررسی و معاینه شوند و آزمایش‎های لازم را انجام دهند. اگر علت خاصی پیدا نشد و مشخص شد بیماری خاصی مطرح نیست، می‎توانند به متخصص تغذیه مراجعه کنند و رژیم غذایی مناسب دریافت کنند. اگر مشکل خاصی نداشته باشند، مسلما با رعایت رژیم غذایی وزنشان افزایش می‌یابد. شب‌کاری نیز سیستم‎های داخلی بدن را به هم می‎ریزد و ریتم طبیعی ترشح شبانه‌روزی هورمون‎ها را دچار اختلال می‎کند مثلا ترشح کورتیزول در اوایل صبح افزایش پیدا می‎کند و فرد در روز آمادگی بیشتری برای کار دارد، بعدازظهر میزان ترشح این هورمون کاهش می‌یابد و شب هنگام خواب، مقدار ترشح این هورمون کاملا کم شود و در افراد شب‌کار، ریتم ترشح این هورمون به هم می‎خورد. همچنین با تغییر ساعت‌ خواب و بیداری، ریتم هورمون‎های دیگر بدن نیز به هم می‎ریزد و این افراد مستعد ابتلا به بیماری‎هایی می‎شوند. کار آقای بلاش?آبادی در مورد مصرف پودرهای افزایش وزن درست نبوده است. این محصولات مضر و غیرمجاز حاوی مواد کورتونی هستند و مقداری افزایش وزن ایجاد می‎کنند. پودرهای افزایش وزن حاوی مقداری آمینواسید و پروتئین‎های ساختگی و ترکیب‌های داروهایی مشابه کورتون هستند که باعث افزایش وزن کاذب می‎شوند. مصرف سرخود، بی‌رویه و بدون نظارت کورتون می‎تواند باعث عوارضی شود. این دارو حتما باید بجا، با دوز مشخص و تحت نظر پزشک استفاده شود. همچنین مشاهده می‎شود برخی افراد برای افزایش وزن خودسرانه آمپول‌های دگزامتازون و بتامتازون تزریق می‌کنند که باعث افزایش اشتها و تجمع چربی در بدن می‎شود اما همه این روش‎ها عارضه دارند.

● نگاه متخصص طب کار

دکتر خسرو صادق نیت

فلوشیپ اختلالات خواب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم?پزشکی تهران

با توجه به وزن و قد آقای بلاش آبادی شاخص توده بدنی‎ ایشان ۲۰ و در محدوده طبیعی است اما در رابطه با برنامه کاری‌شان که شب‌کار هستند چند نکته قابل‌توجه وجود دارد تا با مشکلات کمتری روبرو شوند. در کل، این نوع شیفت کاری با به هم زدن ریتم‎های بیولوژیک می‎تواند باعث عوارض متعدد جسمی‎ و روانی در کوتاه‌مدت و درازمدت شود. برای پیشگیری از این عوارض می‎توان از روش‎های شناخته‌شده‎ای بهره برد که به مهم‌ترین آنها اشاره می‎کنم هر چند توصیه می‎شود ایشان به‌طور منظم تحت‌نظر متخصص طب کار باشد تا قبل از بروز مشکلات جدی در معاینه‌های دوره‎ای مراحل تشخیص و پیشگیری محقق شود:

۱. اگر برنامه ایشان به صورت شیفت ثابت است، توصیه می‎کنم در روزهای استراحت نیز برنامه خواب و بیداری را مطابق برنامه زمان شیفت خود حفظ کند یعنی در روزهای غیرکاری نیز تا ساعت ۳ صبح بیدار بماند.

۲. برنامه غذایی خود را با ۴ تا ۵ ساعت تاخیر نسبت به روال عادی تنظیم کند یعنی پس از بیداری وعده اول غذای اصلی و قبل از شروع شیفت، وعده دوم را بخورد و هنگام کار نیز یک وعده غذای سبک میل کند.

۳. خوردن میان وعده حین کار به‌خصوص چای یا قهوه برای راحت‌تر بیدار ماندن توصیه می‎شود. البته در ساعت‌های پایانی بهتر است از مصرف این خوراکی‌ها پرهیز شود تا در خواب بعد از شیفت خللی ایجاد نشود.

۴. اختلال گوارشی در شیفت‌کاران شایع است. بنابراین پس از رعایت نکات فوق در صورت عدم بهبود علایم، بهتر است که با یک متخصص داخلی یا فوق‌تخصص گوارش مشورت کنید.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره لاغری آقای مهدی بلاش‎آبادی با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی/دکتر سید محسن خوش‌نیت فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

دکتر خسرو صادق‌نیت متخصص طب کار