تمدن های ناشناخته جیرفت

مورخین و جهانگردان عقیده دارند که شهر جیرفت بر اثر سیل بنیان کنی نابود گردیده و خرابه های شهر قدیمی جیرفت در یک کیلومتری جیرفت فعلی سبزواران قرار دارد جیرفت از دو کلمه « جیر » به معنی پست و پایین و « افت » به معنی افتاده تشکیل شده است و به طور کلی جیرفت به معنی جلگه ی پست آبرفتی است

آینده از آن ملتی است که گذشته ی خود را بشناسد.

● تاریخچه

مورخین و جهانگردان عقیده دارند که شهر جیرفت بر اثر سیل بنیان کنی نابود گردیده و خرابه های شهر قدیمی جیرفت در یک کیلومتری جیرفت فعلی ( سبزواران ) قرار دارد ، جیرفت از دو کلمه ی " جیر " به معنی ( پست و پایین ) و " افت " به معنی ( افتاده ) تشکیل شده است و به طور کلی جیرفت به معنی ( جلگه ی پست آبرفتی ) است . از شهر جیرفت به نامهای ارت ، مکن ، جارفت ، گدر ، جردس ،جیربت ، دسبوس ، دقیانوس ،دوزاری ، رئوبارلس ، قمادین ، کارمانیا ، کامادی ، کمادی و سبزواران یاد شده است و . . .

محوطه ی باستانی جیرفت در استان کرمان و نزدیک به شهر جیرفت ، به طول ۴۰۰ کیلومتر ودر حاشیه ی رودخانه ی هلیل رود شناسایی شده و به نظر می رسد در حدود ۷ هزار سال پیش مرکز نخستین تمدن بزرگ و با شکوه جهان بوده است .تا مدتها چنین تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته است ، امّا کشف یک زیگورات ( معبد ) عظیم با قدمت بیش از پنج هرار سال آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه های آجری به خطی نا شناخته از منطقه ی جیرفت ایران باعث شد باستان شناسان درباره ی دانسته ها و ادّعاهای پیشین خود تجدیدِ نظر کنند . باستانشناسان با بررسی دوباره ی کتیبه هایی که از پیش در مناطق مهم باستانی کشف شده بودند ،سعی کردند اطلاعات بیشتری در باره ی این تمدن عظیم و ناشناخته به دست آورند و در نهایت پس از تحقیقات فراوان ، به تعدادی کتیبه دست یافتند.

در یکی از این اسناد که از خرابه های شهر اوروک ( در جنوب بین النهرین ) به دست آمده است ، داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین ثروتمندی به نام ارت ثبت شده بود ، در این داستان حما سی که در اوایل هزاره ی دوم پیش از میلاد و به خط میخی سومری روی یک لوح سفالی نگاشته شده ، چنین آمده است:

روزی ا نمرکار ( پادشاه شهر اوروک ) با فرستادن نماینده ای، از حاکم ارت می خواهد تا استادان هنرمند و سنگ های گرانبها را برای ساخت معبد به اوروک بفرستد .حاکم ارت هم در ازای فرستادن سنگ ها ، از پادشاه اوروک تقاصای غلّه می کند ، ا نمر کار غلّه را می فرستد ، اما حاکم ارت از فرستادن سنگ ها سر بازمیزند . ۱۰ سال بعد ، ا نمرکار دوباره قاصدی به سرزمین ارت می فرستد و تقاضای خود را تکرار می کند ، عاقبت دو پادشاه به تفاهم می رسند و حاکم ارت ،هنرمندان و سنگهای زینتی را به سومر می فرستد.در کتیبه ی دیگر، پادشاه سومری سعی کرده بودبا گذر از شهر شوش و ۷ رشته کوه ، به سرزمین ارت حمله کند . بررسی دقیقِ این کتیبه ها و آثار کشف شده این فرضیه را به اثبات نزدیک می کند که شهر افسانه ای و گمشده ی ارت که در شرق ایران قرار داشته ، به احتمال زیاد همان جیرفت است.

متن این کتیبه ها بیانگر آن است که حدود پنج هزار سال پیش ، میان بازرگانان ارت و بین النهرین ارتباط پیوسته ای وجود داشته و هنرمندان چیره دست ارت در ساخت کاخ ها و معابد به سومری ها کمک کرده اند .در واقع تمدن عظیم سومر وامدار هنرمندان و صنعتگران جیرفتی است .

یافته های جیرفت ، افق دیگری از فرهنگ های شرق را گشوده و توجه جهانیان را به خود جلب کرد . نمونه هایی از خط بر روی گل رس در "هلیل رود " پیدا شده که به گفته ی کارشناسان ، این خط قرن ها قدیمی تر از خط میخی است ، این خط یک خط سمبلیک ( ( Symbolic نیست ، بلکه خطی ( Linear ) است ،شامل خطوط مختلف که کنار یکدیگر قرار می گیرند.

لازم به ذکر است که تاکنون خط میخی به عنوان اولین و قدیمی ترین نوع خط نوشتاری به حساب می آمده و زادگاه آن بین النهرین بوده است .

امروزه کارشناسان و خاورشناسان همصدا بر یک باورند که در تاریخ مردم شناسی ۲ دوره وجود دارد : یکی دوره پیش از کشفیات " جیرفت " و دیگری پس از کشفیات آن .شاید با ادامه ی اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده ،باستان شناسان به این نتیجه برسند که از این پس به جای بین النهرین عراق ، می بایست جیرفت ایران را مهد کهن ترین تمدن بشری در جهان نامید .!

زهرا خاقانی

سیده فریبا کاظمی

دانشجویان گردشگری

منابع :

www.jiroft.ir

www.ejiroft.royalblog.com

محمد پناه ، بهنام «کهن دیار »، تهران ،سبزان ،چاپ اول ،۱۳۸۵