از معاینه دوره ای دندان ها غافل نشوید

آشنایی با عوارض و شیوه های نوین درمان بیماری های لثه در گفت وگو با دکتر «غلام عباس مرتضوی»

بیماری پریودونتال، نوعی بیماری لثه است که باعث تخریب بافت‏های نگهدارنده دندان می‌شود. در مواردی این بیماری بدون علامت است که در صورت درمان نشدن، موجب از دست رفتن دندان‏ها می‌شود. با انجام معاینه‌های دوره‏ای توسط دندانپزشک، می‌توان از وقوع این بیماری پیشگیری کرد. خونریزی و تورم لثه هنگام مسواک زدن، قرمزی لثه‌ها و تورم یا جدا شدن لثه از دندان‏ها، بوی بد دهان، ‌مشاهده چرک در بین دندان‏ها یا لبه لثه از موارد ابتلا به این بیماری است. به مناسبت برپایی «یازدهمین همایش انجمن علمی پریودنتولوژی ایران» که پنجم تا هشتم بهمن‏ماه در هتل المپیک تهران برپا شد، با دکتر «غلام‏عباس مرتضوی» پریودنتولوژیست و دبیر علمی این همایش گفت‌وگویی داشتیم که از نظرتان می‏گذرد.

‌‌‌

● شایع‏ترین بیماری لثه و بافت‏های نگهدارنده دندان چیست؟

شایع‏ترین بیماری لثه، ورم لثه است که اصطلاحا به آن ژنژیویت گفته می‌شود. این بیماری نوع حاد و مزمن دارد. نوع حاد آن کمتر و نوع مزمن آن بیشتر اتفاق می‏افتد. شایع‏ترین بیماری بافت‏های نگهدارنده، بیماری پریودونتال یا پریودونتیت است که علاوه بر لثه، سایر بافت‏های نگهدارنده دندان مانند استخوان، غضروف و سیمان دندان را در برمی‏گیرد. این بیماری که به علل مختلفی به‏وجود آمده، سبب تخریب این بافت‏ها می‌شود.

‌شیوه‌های درمان بیماری‏های پریودونتال طی سال‌های اخیر چه تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کرده است؟

شیوه‌های درمانی نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده است. اگر بخواهیم خیلی به عقب برگردیم در گذشته، قسمت‌های مریض پرحجم و متورم لثه را با دستگاه کوتر می‏سوزاندند که روش غلطی بود و هیچ‏وقت نتیجه‏ای از آن گرفته نمی‏شد و گاهی وضع را بدتر هم می‌کرد. سپس قطع و برداشتن لثه مریض با بیستوری (چاقوی جراحی) متداول شد که هنوز هم کاربرد دارد. بعدها انواع فلپ‏ها برای موارد خاصی پیشنهاد و اجرا شد که در حال حاضر هم از این روش‌ها استفاده می‌شود. در این روش‌ها با جدا کردن و کنار زدن لثه، دسترسی بیشتر به ضایعات و حفظ بیشتر لثه امکان‏پذیر و روش بسیار سودمندی است. امروزه به مساله زیبایی توجه زیادی می‌شود که با تغییراتی در بافت لثه یا استفاده از پیوندها که از نواحی دیگر گرفته می‌شود، می‌توان بدشکلی‏ها یا نواقص را برطرف کرد. همچنین از پیوندهای استخوانی برای درمان ضایعات خاصی استفاده می‌شود که بسیار مفید و رضایت‏بخش است. این تکنیک‏ها هر روز در مسیر تکامل پیش می‌روند و تاکنون نتایج امیدبخش بسیاری به دست آمده است.

● بیماری‏های پریودونتال در چه کسانی شایع‏تر است؟

بیماری پریودونتال بیشتر در کسانی پیدا می‌شود که بهداشت دهان را، آن هم به طرز صحیح رعایت نمی‌کنند و به علت تجمع پلاک و جرم دندان، زمینه را برای بروز بیماری فراهم می‌کنند. البته عوامل مختلفی در این بیماری‏زایی موثر هستند؛ مانند عوامل ژنتیکی، عوامل موضعی مربوط به دندان‏ها، پروتزها و روکش‏های غلط و غیرعلمی. پرکردگی‏های ناجور،‌گیر غذایی، نداشتن تعادل و هماهنگی دندان‏ها در دو فک، بی‏نظمی دندان‏ها، فشارهای ناموزون و غیرمتعادل در درمان ارتودنسی یا بیماری‏هایی مانند دیابت یا بعضی بیماری‏های خونی، کمبود مواد غذایی و ویتامین‏ها، همچنین تغییرات هورمونی بدن مانند دوران بلوغ، قاعدگی، بارداری، یائسگی و غیره. همچنین نحوه تغذیه و سیگار کشیدن از جمله عوامل موثر در پیدایش این بیماری محسوب می‌شوند.

● آیا بیماری‏های پریودونتال در گروه سنی و جنسی خاصی ایجاد می‌شود؟

خیر. این بیماری در هر گروه سنی و جنسی پدید می‏آید، در نوجوانی، میانسالی و سنین کهولت. در زن‏ها و مردها حتی در بچه‌ها هم ممکن است به‏وجود آید. البته از میانسالی به بعد پیدایش بیماری‏های پریودونتال از شیوع بیشتری برخوردار است.

● بیماری پریودونتال چه عوارضی را می‌تواند برای شخص ایجاد کند؟

در صورتی‏که بیماری پریودونتال به موقع درمان نشود، تحلیل به استخوان فک که بر اثر این بیماری شروع شده، ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به از دست دادن دندان‏ها منجر می‌شود. در چنین حالتی، عوارض بی‏شماری مانند مشکل در جویدن غذا، به هم خوردن ارتفاع صورت و تغییر قیافه، اشکال در صحبت کردن و بیان کلمات و مشکلات روانی برای فرد ایجاد می‌شود. همچنین تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد بیماری پریودونتال می‌تواند زمینه‏ساز بیماری‏های قلبی‏-عروقی شود. همچنین ابتلای خانم‌های باردار به این بیماری می‌تواند موجب زایمان زودرس و به دنیا آوردن نوزاد کم‏وزن شده یا دیابت را تشدید کند. در بسیاری موارد، بیماری‏های پریودونتال سبب بوی بد دهان می‌شود که خود به اشکال در روابط اجتماعی و همچنین مسایل و مشکلات خانوادگی می‌انجامد. با توجه به وجود همه این مسایل بهتر است افراد از طریق معاینات منظم و جرم‏گیری به وسیله دندانپزشکان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرده و در صورت ابتلا، هرچه زودتر به فکر درمان باشند تا از عوارض حادی که در انتظار آنهاست، جلوگیری کنند.

● شیوع بیماری پریودونتال را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بیماری‏های پریودونتال در ایران بسیار شایع و اکثر مردم به آن مبتلا هستند. بسیاری از بیماران از بیماری خود آگاهی نداشته و تنها موقعی که به دندانپزشک مراجعه می‌کنند، از آن باخبر می‌شوند که این مساله، ضرورت معاینه هر شش ماه یک‏مرتبه را روشن می‌کند.

● چه علایمی وجود دارد که شخص بتواند از بیماری خود اطلاع پیدا کند؟

خونریزی از لثه هنگام مسواک‌زدن یا خوردن غذاهای سفت از علایم بارز بیماری‏های پریودونتال است. همچنین تغییر رنگ لثه از صورتی به حالت کبود یا تیره، ترشح چرک از لبه لثه، احساس درد، خارش و سوزش و در موارد پیشرفته لق شدن، جابه‏جا‌شدن و فاصله‏دار شدن دندان‏ها و افزایش حجم لثه از جمله این علایم هستند، ولی گاهی حتی در موارد پیشرفته، خونریزی قابل‏ملاحظه‏ای مشاهده نمی‌شود و فقط دندانپزشک می‌تواند ابتلا به بیماری را تشخیص دهد.

● رابطه بیماری پریودونتال با شکست درمان ایمپلنت (کاشت دندان) چیست؟

برای اینکه ایمپلنت با شکست مواجه نشود، علاوه بر پیش‏شرط‏های دیگر، نباید بیمار به بیماری پریودونتال مبتلا باشد و در صورت ابتلا، حتما باید قبل از اقدام به ایمپلنت درمان شود. بنابراین گذاشتن ایمپلنت به هیچ‏وجه با وجود بیماری نسوج نگهدارنده دندان، توصیه نمی‌شود. پس درمان هرگونه بیماری لثه باید مقدم بر ایمپلنت باشد. در نتیجه یکی از پیش‏شرط‏های اساسی برای ایمپلنت، وجود بافت‏های سالم پریودونتال است.

‌در همایش امسال انجمن پریودونتولوژی ایران چه مباحث جدیدی در زمینه دستاوردهای نوین درمان بیماری‏های لثه مطرح شد و مورد بحث قرار گرفت؟

البته این همایش منحصر به پریودونتولوژی نیست و بخش قابل‏ملاحظه‏ای از وقت کنگره به مبحث ایمپلنتولوژی یا کاشت دندان اختصاص یافت. در این بخش، تمام روش‌های جدید و پیشرفت‏هایی که در سال‌های اخیر در هر دو زمینه به دست آمده به وسیله متخصصان و استادان داخلی و همچنین برجسته‏ترین استادان خارجی که به این کنگره دعوت شده‏اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این مباحث هم به صورت سخنرانی در سه روز کنگره و هم به صورت واحدهای اختصاصی در یک روز قبل از کنگره و یک روز بعد از کنگره (جمعا پنج روز) با تعداد محدود شرکت‏کننده برای واحدها، با ذکر جزییات و ریزه‏کاری‏ها، مورد بحث و تبادل‏نظر قرار گرفت. چون علم ایمپلنتولوژی بحث جدیدتر و با قدمت کمتر نسبت به پریودونتولوژی است در این کنگره آخرین تغییرات دستاوردها و پیشرفت‏های حاصل‌شده، ارایه شد.

‌و در پایان نظر خود را در مورد جایگاه رشته دندانپزشکی در ایران بفرمایید.

به‏طور کلی سطح دانش دندانپزشکی در ایران در همه رشته‌های تخصصی بالاست و بسیاری از دندانپزشکان ما از علم روز در سطح جهان آگاهی دارند و درمان‏های تخصصی در حد بالایی برای بیماران انجام می‌شود، اما شاهد اشکال‏های زیادی در زمینه دندانپزشکی هستیم، از جمله اینکه به مساله پیشگیری از بیماری‏های دهان و دندان‏ها و لثه که در ایران بسیار نیز شایع است، توجه چندانی نمی‌شود. در حالی‌که اگر مسوولان بهداشتی کشور، دانشکده‌ها و انجمن‌های متعدد دندانپزشکی به این مساله مهم توجه کنند و آموزش‏های بهداشتی همگانی بیشتر داده شود از بروز این بیماری‏ها به نحو چشمگیری کاسته خواهد شد. در چند سال گذشته در تعدادی از کشورهای اروپایی به مساله پیشگیری توجه بسیاری شده و به همین دلیل و به علت نبود نیاز به وجود تعداد زیاد دندانپزشک، بعضی از دانشکده‌های دندانپزشکی را تعطیل کرده‏اند،

در صورتی‏که در ایران مرتبا بر تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی اضافه می‌شود. ما در حال حاضر حدود ۴۰ دانشکده داریم که خیلی بیش از حد نیاز است و در سال‌های نه چندان دور، فارغ‏التحصیلان این دانشکده‌ها با مشکل شدید بیکاری روبه‏رو خواهند شد. به‌علاوه این دانشکده‌های جدید باید کادر آموزشی مناسبی داشته باشند که چنین وضعی مشاهده نمی‌شود. شایسته است در عوض ایجاد دانشکده‌های جدید و بیش از حد نیاز کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشکده‌ها و انجمن‌های دندانپزشکی و سایر نهادهای مربوط، به امر پیشگیری از بیماری‏های دهان و دندان‏ها توجه بیشتری مبذول دارند تا هم از نظر اقتصادی و هم از نظر صرفه‏جویی در وقت بیمارانی که برای درمان صرف می‌کنند، بازده بیشتری نصیب هموطنان شود.

بنفشه پورناجی