اضطراب كودكان

معاونت توانبخشی سازمان دفاع از قربانیان خشونت به مناسبت روز جهانی كودك دو كارگاه آموزشی با عنوان های «تربیت جنسی كودكان» و «بررسی اختلالات شایع روانپزشكی كودكان» برگزار كرد

. در كارگاه آموزشی تربیت جنسی كودكان كه چندی پیش در محل سازمان دفاع از قربانیان خشونت برگزار شد، فاران حسامی، كارشناس ارشد مشاوره از كانادا علاوه بر تعریف تربیت جنسی به تبیین اهداف و ابعاد مختلف تربیت جنسی پرداخت. همچنین دكتر شكوفه رادفر، فوق تخصص روانپزشكی اطفال در كارگاه «بررسی اختلالات شایع روانپزشكی كودكان» به مسأله اضطراب در كودكان و تظاهرات آن پرداخت.

فاران حسامی كارشناس ارشد مشاوره از كانادا در كارگاه آموزشی «تربیت جنسی كودكان» با اشاره به تعریف تربیت جنسی و اهداف آن گفت: اولین قسمت از هویت جنسی هر فرد كه عیان است و نمی توان آن را پنهان كرد، بدن وی است، به همین دلیل ما در بحث تربیت جنسی درباره تصور نوجوان از بدن خودش با وی صحبت می كنیم.وی با اشاره به دوایر جنسیت كه در مبحث هویت جنسی مطرح می شود، اظهار داشت: این دوایر از بخش هایی ازجمله قسمت فیزیولوژیك كه مربوط به اندام ها و هورمون های جنسی است، تصور بدنی فرد از خود و احساسی كه نسبت به آن دارد، برقراری ارتباط صمیمانه و دوست داشتن، جنسی سازی روابط و آگاهی دادن تشكیل شده است كه درمورد هركدام از این بخش ها با نوجوان صحبت می شود. حسامی به تعریف ابعاد مختلف تربیت جنسی پرداخت و آن را در سه بخش ابعاد جسمانی، انسانی و اخلاقی _ مذهبی خلاصه كرد . وی با بیان این كه باید بدانیم در تربیت جنسی به دنبال چه می گردیم و هدفمان چیست، اظهار داشت: ایجاد رابطه سالم، شناخت خود و جنس مخالف به عنوان یك انسان پیش از این كه وی را یك جنس بدانیم، در بحث ابعاد انسانی تربیت جنسی قرار می گیرد.

این كارشناس ارشد مشاوره نداشتن رابطه خارج از ازدواج، احترام به اعتقادات مذهبی و پذیرفتن رابطه جنسی در جنبه تولیدمثل به عنوان یك رابطه مقدس مذهبی را ازجمله مباحثی دانست كه در بعد اخلاقی _ مذهبی تربیت جنسی قرار می گیرند.حسامی با تأكید بر این كه تربیت جنسی از همان لحظه تولد آغاز می شود، گفت: بچه باید تشویق شود و بداند كه درمورد همه چیز می تواند با پدر و مادر صحبت كند، برخورد صریح و خشن نسبت به رفتار بچه سبب می شود كه دیگر نتوان با وی مذاكره كرد چون وی پیام خود را دریافت كرده است و می داند كه هر چیزی را نمی تواند با پدر و مادر خود مطرح كند.وی درمورد جواب دادن به سئوالات فرزندان در زمینه مسائل جنسی اظهار داشت: جواب والدین به فرزندان باید ساده، صادق، مختصر و متناسب با سن آنان باشد، ضمن این كه اگر سئوالی شد كه در همان لحظه نمی توانستیم به فرزند خود جواب صریح دهیم خیلی راحت می توانیم به او بگوییم نمی دانیم و به این ترتیب فرصتی خواهیم یافت تا جواب مناسب را برای فرزند خود بیابیم. حسامی صحبت، آموزش و تمرین موقعیت های خطرناك درمورد كودكان را یكی از مهارت های پیشگیری از سوءاستفاده جنسی برشمرد و افزود: درمورد سئوالات و افكار فرزندمان باید به وی اطمینان بدهیم كه همه این ها طبیعی و در جایگاه خود مهم است.دكتر شكوفه رادفر فوق تخصص روانپزشكی اطفال نیز در كارگاه آموزشی و بررسی اختلالات شایع روانپزشكی كودكان، با بیان این كه منشأ ۸۰ درصد اضطراب كودكان خانواده است، گفت: اضطراب در كودكان خیلی شایع است و ناخن جویدن، تیك، بی اختیاری ادراری و انواع ترس ها ازجمله علایم شایع اضطراب در كودكان است.

این استاد دانشگاه یكی از تظاهرات اضطراب را در كودكان، امتناع آنان از رفتن به مدرسه عنوان كرد و ادامه داد: معمولا ماندن كودكان در خانه، به علت تعطیلی و یا بیماری سبب می شود آنان به دلایل مختلف ازجمله ترس از جدایی از مادر، محبت زیاد مادر به بچه، توجه بیش از حد اطرافیان و سلب وظایف و مسئولیت های درسی از رفتن به مدرسه امتناع ورزند.وی یكی از دلایل ایجاد اضطراب در كودكان را اختلاف، كشمكش و تعارض والدین دانست و افزود: دعواهای خانوادگی باید تا حد امكان كنترل شوند. تهدید به جدایی و ترك خانه از سوی پدر و مادر در این دعواها سبب می شود كه كودك بترسد كه با رفتن او به مدرسه والدین او را ترك كنند. این استاد دانشگاه مهم ترین راهكار برای كودكی كه دچار ترس از مدرسه شده است را تشویق كودك به مدرسه رفتن عنوان كرد و اظهار داشت: اگرچه برای بچه جدایی از مادر سخت است اما اگر بتوانیم عوامل ایجاد اضطراب را كنترل كنیم و كودك را به مدرسه رفتن تشویق كنیم، وی سریع به محیط مدرسه انس می گیرد، محیط را قبول می كند و اضطرابش كم می شود. رادفر با بیان این كه اگر این عمل را انجام ندهیم طول مدت اضطراب را بیشتر كرده ایم، ادامه داد: استقبال از كودك در مدرسه آشنایی وی با مسائل مهد و مدرسه پیش از شروع مدرسه و تبلیغات از سوی رسانه ها در این مورد سبب می شود كه اضطراب كودك كم شود. وی ناخن جویدن را یكی از نشانه های اضطراب توصیف كرد و این عمل را در بچه های مضطرب خیلی شایع دانست و گفت: متأسفانه هم اكنون پخش كارتون های تخیلی _ هیجانی در تلویزیون رو به افزایش است و كودكان هنگام تماشای این گونه برنامه ها، دچار هیجان می شوند و شروع به جویدن ناخن می كنند.این استاد دانشگاه راه حل برطرف كردن این مشكل را بی توجهی به چنین رفتاری دانست و افزود: مهم آن است كه ما به این رفتار بچه توجه مثبت و یا منفی نكنیم زیرا هر دو این گونه برخوردها سبب تقویت رفتار بچه می شود و درواقع تنها كاری كه باید انجام داد آن است كه دست بچه را به صورت غیرمستقیم از دهانش خارج كنیم.رادفر رفتارهای تكراری را یكی دیگر از تظاهرات اضطراب در كودكان ذكر كرد و گفت: ممكن است والدین و یا مربیان تصور كنند كه كودكان با رفتارهای تكراری همچون تكان خوردن شانه، پلك زدن و یا تكرار مرتب یك كلمه به صورت پشت سرهم قصد مسخره كردن آنان یا بر هم زدن نظم كلاس را دارند، اما چنین نیست و بچه در چنین حالتی دچار تیك شده است كه شامل تیك های حركتی و صوتی می شود.وی درمورد نحوه برخورد با تیك كودكان گفت: راهكارهای برخورد با تیك ها تا زمانی كه گذرا هستند و بیشتر از چند ماه از شروع آن نمی گذرد، عدم توجه و یافتن عامل اضطراب بچه و در صورت امكان رفع آن است.این استاد دانشگاه با اشاره به شب ادراری كودكان به عنوان یكی دیگر از علایم بروز اضطراب اظهار داشت: ما انتظار داریم بچه ها در حدود سه سالگی و حداكثر تا پنج سالگی بتوانند كنترل ادرار را به دست بیاورند ولی بچه ای كه كنترل ادرار ندارد و دچار مشكلات جسمانی مربوط به كلیه، مثانه، غدد و دیابت نیست، مشكل شب ادراری را به عنوان یكی از تظاهرات اضطراب دارد.این استاد دانشگاه تأكید كرد: همیشه اتفاق های بد سبب ایجاد شب ادراری نمی شود؛ شاید مسافرت كوتاه مادر، ورود خواهر و برادر جدید و... سبب ایجاد اضطراب در بچه ها شود.رادفر افزود: ممكن است كودكی دچار اضطراب شود ولی هیچ كدام از این تظاهرات را نداشته باشد، ولی از حضور و صحبت كردن در جمع بترسند كه در این صورت باید مدت طولانی تری تحت نظر پزشك و مشاور مورد درمان قرار گیرد.این استاد دانشگاه بر آشنایی پدر و مادر با مسیر طبیعی رشد كودكان تأكید كرد و افزود: والدین در این مسیر باید مشكلات رفتاری و طبیعی كودك را به شكل كوتاه مدت نه ببینند و نه بشنوند، درواقع عدم توجه مثبت یا منفی سبب می شود این رفتارها به مرور كمرنگ شوند و از بین بروند.رادفر ادامه داد: در صور تكرار این گونه رفتارها لازم است یك توضیح كوتاه به بچه بدهیم و رفتارهای مطلوب بچه را تقویت و تشویق كنیم تا به تدریج رفتارهای مثبت كودكان آنقدر زیاد شوند كه جای آن رفتار نامطلوب را بگیرند.وی اظهار داشت: همه بچه ها هنگامی كه به دنیا می آیند به عنوان موجودی كه هیچ نوع توانایی ندارد شناخته می شوند؛ نوزاد رشد می كند و خیلی از توانایی ها را به دست می آورد. از نظر روانشناسی بچه دوساله فكر می كند همه توانایی ها را به دست آورده و می خواهد این توانایی ها را در معرض دید قرار دهد، به این ترتیب هر كاری را كه به او می گویند برعكس آن را انجام می دهد، به همین دلیل به سن دوسالگی سن دوهای مخالف می گویند.رادفر ادامه داد: ما باید بدانیم كه چنین رفتاری از سوی كودك جزو مسیر طبیعی رشد اوست، بنابراین هرجا كه برای بچه خطری نداشت باید اجازه دهیم كه بزرگی خود را نشان دهد و خود تصمیم گیرنده باشد. درصورت چنین برخوردی به شكل طبیعی پس از سه سالگی این رفتار كم می شود.دكتر رادفربه بیش فعالی و نقص تمركز و توجه در برخی از كودكان اشاره كرد و گفت: پس از دوسالگی به بچه هایی برمی خوریم كه حركات اضافه دارند و زیاد حرف می زنند، این علامت بچه های بیش فعال است. ممكن است این كودكان تنها بیش فعالی داشته باشند و یا علاوه بر آن نقص تمركز و توجه هم داشته باشند.وی ادامه داد: بچه های بیش فعال از نظر مغزی تفاوت جزیی با سایر كودكان دارند و لازم است علاوه بر درمان دارویی مشاوره نیز دریافت كنند.وی روش درمان بیش فعالی را تكرار و جایزه به فواصل كوتاه مدت دانست و افزود: معمولا درمان بیش فعالی از پنج سالگی به بعد شروع می شود، حدود ۸۵ درصد از بچه هایی كه دچار بیش فعالی هستند حتما باید درمان را تا ۱۲ سالگی ادامه دهند، ۱۰ درصد تا ۱۸ سالگی و حدود ۵ درصد نیز به بیش فعالی دوران بزرگسالی می رسند. این استاد دانشگاه درمورد لكنت زبان اظهار داشت: لكنت زبان یكی از تظاهراتی است كه بنیاد گفتار آمریكا می گوید یك علامت است و یك بیماری نیست كه می تواند در اثر اضطراب ایجاد شود.رادفر افزود: علاوه بر یافتن و كنترل كردن عامل اضطراب در بچه هایی كه دچار لكنت زبان شده اند، نباید به هیچ عنوان چنین كودكی را دعوا كرد. برای بهبود چنین كودكی باید حوصله و صبر زیاد داشت تا او بتواند حرفش را بزند و حتی اگر هنگام حرف زدن كودك می دانستیم كه چه می خواهد بگوید باید اجازه دهیم صحبتش را بكند.وی رفتار ناشی از كنجكاوی جنسی را برای كودكان ۲ تا ۴ ساله امری طبیعی در مسیر رشد آنان توصیف كرد و گفت: درمورد این رفتار كودكان تنها راهكار عدم توجه مثبت و یا منفی به چنین رفتاری است. در چنین مواقعی باید با مشغول كردن كودك به انجام كار دیگری او را از این رفتار دور كرد.

مهتا گودرزی