معلم, آموزش فناوری اطلاعات

در ده سال گذشته با رشد و توسعه نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT در كشور ما و با توجهی كه به آماده كردن بسترهای لازم برای توسعه آن شده است, این پدیده در آموزش و پرورش نیز جای خود را باز كرده و به خوبی خودنمایی می كند این كه این موضوع چه مقدار تأثیرگذار بوده, قابل اندازه گیری نیست ولی می توان به جرأت گفت كه از معدود پدیده هایی است كه در عمر كوتاه خود توانسته تأثیر گسترده ای بگذارد و توجه بسیاری را به خود معطوف كند

كشور ما نیز به دلیل تعاملی كه با محیط پیرامون خود دارد، از تحولات جهانی بی نصیب نیست و با توجه به رویكرد جهانی در مباحثی مثل آموزش برای همه، آموزش مادام العمر، آموزش برای زندگی بهتر، یادگیری برای انجام دادن و ... كه می تواند زمینه هایی را برای همكاری های آموزشی مشترك میان كشورهای جهان مهیا نماید، می بایست از روش های خاصی برای تحت پوشش درآوردن هر چه بیشتر جمعیت لازم التعلیم و یا افزایش كیفیت آموزش و پرورش و یا حتی كاهش هزینه های آموزش استفاده كند.

لازم است به این نكته اشاره كنیم كه در حال حاضر بنا به همین تأثیر فناوری در آموزش، رویكردی به سوی استفاده از فناوری در آموزش (تدریس دبیران) به وجود آمده كه آهسته و انبوه كار خود را به پیش می برد. نمود این رویكرد برگزاری جشنواره های تولید محتوای الكترونیكی در آموزش های فنی و حرفه ای و همچنین جشنواره های روش تدریس با استفاده از ICT است كه در دوره متوسطه و در دروسی مثل شیمی و جغرافی توسط وزارت آموزش و پرورش در حال اجراست. از جمله اهداف مشترك اجرای این جشنواره ها عبارتند از: ترغیب، تشویق و ایجاد باور در بین معلمان در امر استفاده از نرم افزارها و تولید محتوای الكتریكی؛ توسعه و گسترش فرهنگ تولید محتوای الكتریكی و استفاده از ICT در فرآیند یاددهی و یادگیری. این موضوع می تواند علائمی باشد برای این كه نقطه اوج تلفیق ICT در آموزش و بكارگیری خردمندانه آن توسط معلمان و دبیران است. پس معلمان در بكارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش محوری دارند.

در مورد بكارگیری ICT در آموزش و پرورش بحث های زیادی شده و عموماً از ICT به عنوان یك ابزار تكنیكی برای بالابردن سطح آموزش سخن رفته است. این امر نكته روشن و قابل توجهی را پیش روی ما قرار می دهد كه نیاز مبرم به پیشرفت و حرفه ای شدن معلمان در زمینه ICT دارد. در زمینه ارتباط معلمان با ICT مطالبی فراهم شده كه در پی می آوریم:

برای ایجاد یادگیری های مؤثر،جایی كه تكنولوژی در اختیار اهداف یادگیری در مدرسه است، تنها معلمان هستند كه در مواقعی حساس مبتنی بر پایه احتیاجات و شیوه های یادگیری دانش آموزان، تكنیك های ICT را در برنامه ریزی تحصیلی به كار می برند.

با توجه به این كه ICT در آموزش، مراحل بلوغ خود را می گذراند؛ باید توسط مسئولین آموزش و پرورش چشم اندازهای آن ترسیم و اهداف آن مشخص شود تا بتوان تكلیف برنامه درسی را مشخص كرد:

* IC T چه تأثیری بر برنامه درسی دارد؟

* مؤلفه های برنامه درسی چگونه تأثیر می پذیرند؟

* روش های تدریس، محتوای كتاب های درسی و ارزشیابی به چه صورت خواهند بود؟

نكته ای كه می توان بر آن تأكید داشت و به آن اشاره كرد این است كه:

این معلم است كه برای آموزش و تدریس می بایست از نمودهای فناوری استفاده كند، بنابراین می بایست روش های تدریس با رویكردهای جدید را تجربه كرد، آنها را مستند كرد و نشر داد.

شواهد به دست آمده از بررسی های تحقیقاتی، نشان از آن دارد كه فنون تدریس و نوع تفكر معلمان بر روی به كارگیری فاوا(فناوری اطلاعات و ارتباطات)(۱) و در نتیجه، پیشرفت دانش آموزان تأثیر بسزایی دارد.

دانش معلمان

روش به كارگیری فاوا (ICT) در كلاس درس تحت تأثیر دانش معلمان(۲) درباره موضوع مورد تدریس و نیز ارتباط فاوا با آن موضوع قرار دارد. بعضی از معلمان منابع فاوا را كه به موضوع درسی خاصی مربوط است انتخاب می نمایند. در حالی كه بعضی دیگر فاوا (ICT) را برای این به كار می گیرند كه با یك روش نوآورانه كار دانش آموزان را ارائه نمایند، بدون این كه ارتباط مستقیمی با عنوان درس داشته باشد.

شواهد نشان می دهد وقتی كه معلمان دانش خود را در زمینه موضوع درس و شیوه یادگیری دانش آموز به كار می بندند، به كارگیری فاوا بیشترین اثر مستقیم را بر پیشرفت شاگردان دارد. هنگامی كه دانش آموزان در فهم و درك خود در بكارگیری نرم افزاری خاص در كار فردی یا گروهی یا كلاسی به كنجكاوی (تردید) كشیده می شوند، شاهد این پیشرفت خواهیم بود.در مورد اثرات به كارگیری فاوا در كار دانش آموزان و ارائه كار آنها، پژوهش های كمی صورت گرفته است.

دانش مربوط به فن معلمی

باورها و ارزش های مربوط به فن آموزش یا روش تدریس معلم، نقش مهمی در شكل دادن به فرصت های یادگیری از طریق فناوری ایفا می كند. بررسی سوابق تحقیقاتی به روشنی بیان نمی كند كه آیا این باورها و ارزش ها سبب خواهند شد تا از فناوری به عنوان وسیله ای جهت تقویت رویكردهای رایج تدریس استفاده شود و یا این كه فناوری های جدید باعث ایجاد تحول در شیوه تعامل معلمان با دانش آموزان و فعالیت های آنها می شود.معلمان به دانش وسیعی از فاوا(ICT) نیاز دارند تا بتوانند منابع مناسب را انتخاب و از آنها در تدریس خود به نحو مناسب استفاده كنند. بنابراین استفاده از روش های جدید آموزش كه در آن از فناوری های جدید و مناسب تدریس استفاده شده است، نیاز بیشتری به معرفی و تجربه دارد. آنها ممكن است مجبور شوند فنون آموزش جدید را فرا بگیرند تا به این فهم و توانایی برسند.

فعالیت های آموزشی معلمان، با استفاده از ICT

دامنه كاربردهای آموزشی ICT بسیار وسیع است. در یك طرف آن فعالیت های بسیار محدود است كه عمدتاً بر پایه روش های سنتی قرار دارد و در طرف دیگر آن، تغییرات اساسی در رویكردهای تدریس قرار می گیرد.به عنوان مثال، بعضی از معلمان از وایت برد تعاملی (interactive whiteboard) در نمایش دادن محتوا و نظریات در مباحث كلاسی به روش سنتی استفاده می كنند، در حالی كه معلمان دیگر اجازه می دهند دانش آموزان برای نشان دادن نمایشنامه هایی كه خودشان طراحی و فیلمبرداری كرده اند، در كلاس از این وسیله استفاده كنند.مطالعات نشان می دهد مؤثرترین كاربرد فاوا(ICT) آن است كه معلم و برنامه های نرم افزاری، فهم و فكر دانش آموز را به چالش می كشاند و این كار از طریق شركت تمامی دانش آموزان در بحث كلاسی با استفاده از وایت برد تعاملی و یا كار دانش آموزان با رایانه به صورت فردی و گروه های دونفره صورت می گیرد.اگر معلم مهارت سازماندهی دانش آموزان را بر مبنای فعالیت هایی مبتنی بر فاوا داشته باشد، آن گاه كارایی كلاسی و فردی دانش آموزان می تواند به موازات هم مؤثر باشد.

---