بینی شما محافظ ریه تان است

نگاهی کوتاه به ساختار و کارکرد دستگاه تنفسی

ممکن است بینی‌تان را به عنوان یک اندام حیاتی در نظر نگیرید، حال آنکه این گونه است. برای درک اهمیت آن لازم است به یک سرماخوردگی شدید مبتلا شوید. گرفتگی بینی و ترشحات فراوان آن تاثیر قابل توجهی روی کیفیت زندگی، وضعیت تنفسی، وضعیت خواب و کارایی شما خواهد داشت.

● چرا بینی این اندازه مهم است

بینی هوایی را که تنفس می‌کنید قبل از رسیدن به ریه آن را تصفیه می‌کند. اکثر این فعالیت به واسطه شاخک‌های بینی که روی دیواره‌های بینی واقع شده‌اند، انجام می‌شود. در یک فرد بالغ روزانه بین ۱۸ تا ۲۰ هزار لیتر هوا از بینی عبور می‌کند. بینی شما به واسطه اعمال زیر از شما محافظت می‌کند.

- فیلتر کردن همه هوای ورودی و به دام انداختن ذراتی حتی به کوچکی گرده درختان

- مرطوب کردن هوایی که تنفس می‌کنید به منظور جلوگیری از خشکی سطح پوشاننده داخل تراشه برونش و ریه شما

- گرم کردن هوای ورودی و رساندن دمای آن به درجه حرارت بدن شما قبل از رسیدن به ریه

بنا به دلایل فوق و بسیاری دلایل دیگر، عملکرد طبیعی بینی بسیار ضروری است. اگر می‌خواهید لطفی به ریه‌تان بکنید، از بینی‌تان مراقبت کنید.

با توجه به ارتباط مهمی که ریه با بینی دارد، توجه کردن به مشکلات بینی مثل حساسیت بینی می‌تواند باعث پیشگیری از مشکلات ریوی یا بهبود آنها شود و برعکس بی‌توجهی به علائم بینی مثل انسداد بینی، عطسه‌های فراوان، آبریزش بینی، ترشحات عفونی و پشت حلق می‌تواند به تشدید مشکلات ریوی منجر شده و باعث بروز مشکلات دیگری شود:

- احتقان بینی باعث کاهش حس بویایی می‌شود.

- تنفس دهانی باعث خشکی دهان شده و این امر احتمال عفونت‌های دهان و حلق را افزایش می‌دهد و حس چشایی را کاهش می‌دهد. تنفس دهانی همچنین باعث می‌شود ذرات مضر و باکتری‌ها بتوانند راحت‌تر به ریه برسند. هوای سرد و خشکی که در این حالت به ریه‌ها می‌رسد ترشحات ریه را غلیظ‌تر کرده و حرکت مژک‌هایی را که مسوول تخلیه ترشحات ریه هستند، کند می‌کند و در نتیجه عبور اکسیژن از ریه به درون عروق ریه را کاهش می‌دهد.

- بی‌توجهی به آلرژی بینی احتمال پیدایش آسم را بیشتر می‌کند و اگر از قبل آسم وجود دارد، علائم آن را تشدید می‌کند. لذا ضروری است چنانچه بینی شما دچار مشکلاتی است برای جلوگیری از گرفتاری ریوی یا بدتر شدن علائم ریوی به فکر درمان و اصلاح مشکلات بینی خود باشید.

● نکاتی برای بهبود سلامتی بینی و ریه شما

اگر بینی شما خشک است، عملکردهای مختلف بینی شما ممکن است با مشکل روبه‌رو شود.

سعی کنید از مرطوب‌کننده‌هایی مثل سرم شست‌وشو، قطره کلرورسدیم یا اسپری شست‌وشوی بینی استفاده کنید تا به این وسیله سلامت بینی خود را باز یابید. لازم به تذکر است که انواع دکونژستان‌های بینی مثل قطره فنیل‌افرین و نفازولین را نباید به مدت طولانی استفاده کنید چرا که در این صورت بینی شما به این دارو معتاد خواهد شد و تا هنگامی که از آنها استفاده می‌کنید بینی باز خواهد بود و به محض برطرف شدن اثر دارو، بینی کاملاً کیپ خواهد شد.

هنگام مسافرت به فکر بینی خودتان باشید. مثلاً سیستم تهویه هوای داخل هواپیما باعث به گردش درآوردن مکرر ذرات معلق در هوا می‌شود. بینی خشک نسبت به میکروب‌های موجود در هوا آسیب‌پذیرتر است لذا اگر مسافرت هوایی شما طولانی است سعی کنید در طول پرواز با استفاده از قطره یا اسپری کلرورسدیم بینی خودتان را مرطوب کنید.

● داروهایی که برای درمان مشکلات بی‌تجویز می‌شوند

باید از علت و مکانیسم داروهای مصرفی خود آگاه باشید. هر کدام از آنها مهم بوده و نقش ویژه‌ای در درمان علائم بینی ایفا می‌کند.

- اساس درمان مشکلات مزمن بینی استفاده منظم از اسپری ضدالتهابی برای بینی است که معمولاً باعث بهبود التهاب داخل بینی به هر دلیلی که باشد، می‌شود. این اسپری را باید دقیقاً به گونه‌ای که پزشک شما تجویز کرده است، مصرف کنید. برخلاف اسپری‌های دهانی که وقتی وارد ریه می‌شوند به میزان زیادی جذب خون می‌شوند، اسپری‌های بینی چندان جذب نمی‌شوند. هنگام استفاده از اسپری بینی سعی کنید به سمت دیواره‌های داخل بینی اسپری کنید زیرا اسپری کردن به وسط بینی باعث خشکی زیادی می‌شود.

- آنتی‌هیستامین‌ها برای تسکین علائم عطسه، خارش بینی و آبریزش آن بسیار موثرند، اما روی احتقان بینی حداقل در کوتاه‌مدت اثری ندارند. اکثر آنتی‌هیستامین‌ها باعث خواب‌آلودگی، کاهش عملکرد مژک‌های داخل بینی و غلیظ‌تر شدن ترشحات بینی می‌شوند که دو عامل اخیر خود به باقی ماندن طولانی‌تر میکروب و ذرات حساسیت‌زا در داخل بینی منجر می‌شوند. اخیراً آنتی‌هیستامین‌هایی تولید شده و در بازار دارویی نیز وجود دارند که خوشبختانه علائم خواب‌آلودگی و مضرات فوق‌الذکر آنها به حداقل رسیده است. بدیهی است اثر دارویی آنها نیز به شدت آنتی‌هیستامین‌های اولیه شاید نباشد لذا ممکن است علائم حساسیت دیرتر بهبود یابد، اما در این مورد بهتر است صبوری کنید.

- دکونژستان‌ها مثل پسودوافدرین باعث می‌شوند انسداد و احتقان بینی سریع برطرف شود، اما روی عطسه تاثیر ندارند. این خانواده دارویی ممکن است عوارضی مثل خشکی دهان، اضطراب و بی‌خوابی ایجاد کند. لذا در هر فرد باید دوزی استفاده شود که ضمن باز کردن بینی به عوارض فوق‌الذکر منجر نشود.

● از عوارض داروهای دیگر آگاه باشید

از عوارض داروهایی که استفاده می‌کنید، آگاه باشید. هیچ دارویی برای همه مردم کارکرد خوبی ندارد و تمام داروها ممکن است عوارض خاص خودشان را داشته باشند.

- داروهای مدر که برای بیماران قلبی و کلیوی تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث خشکی بینی و گلو شده و آنها را نسبت به بیماری‌ها آسیب‌پذیر کنند.

- بسیاری از داروهای ضداضطراب نیز باعث خشکی بینی و گلو می‌شوند.

- قرص‌های ضدبارداری، دسته‌ای از داروهای ضد فشار خون موسوم به بتابلوک‌ها و ویاگرا می‌توانند باعث افزایش احتقان بینی شوند.

- قطره‌های چشمی چون به همراه اشک به درون بینی تخلیه می‌شوند، می‌توانند روی وضعیت بینی تاثیرگذار باشند.

متخصص گوش و حلق و بینی و جراحی سر و گردن، جراحی پلاستیک بینی و زیبایی صورت

دکتر محمدحسن عامری