پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
خوانش شعری از زنده یاد «قیصر امین پور»؛ چه اسفندها... آه
«چه اسفندها... آه!
چه اسفندها دود کردیم!
برای تو ای روز اردیبهشتی
که گفتند این روزها می رسی
از همین راه! ( ۱ )
«هیچ صیادی در جوی حقیری که به گودالی می ریزد، مرواریدی صید نخواهد کرد»
این بخش از شعر «تولدی دیگر» «فروغ فرخزاد» دارای دلالت موضوعی است، اما چون هر سخن دیگر، تا وقتی با قرائت مخاطب به خوانش او نرسد، فاقد دلالت مفهومی است یا به عبارت ساده تر فاقد معناست، این مخاطب است که تأویل خود از صیاد، جوی حقیر، گودال و مروارید را در بده و بستانی با متن به عنوان معنا استخراج می کند. اتفاقاً شعر، متنی است که این بده و بستان را برای زایش معنا با مخاطب، ذاتی خود می داند. شاعر خود را کنار می کشد و مخاطب تأویلگر را به عنوان مؤلف تازه می پذیرد.
«سال بد/ سال باد/ سال اشک/ سال شک/ سال روزهای دراز و استقامت های کم/ سالی که غرور گدایی کرد/ سال پست/ سال درد/ سال عزا...»
این بخش از شعر «نگاه کن» «شاملو» اما فقط دلالت معنایی است. بهتر بگویم دلالت موضوعی اثر منطبق بر دلالت معنایی است. کار در دلالت موضوعی متوقف می شود و مخاطب تنها می تواند آنچه را که شاعر خواسته است به عنوان معنا از متن استخراج کند و بس. «شاملو» خود را کنار نکشیده و سایه سنگین اندیشه خود را از سر مخاطب کم نکرده است.
«قیصر امین پور» در شعر خود به دلالت موضوعی اثر اکتفا نموده است و بدین ترتیب معنا را غایب کرده است. در غیاب معنا حتی با وجود ایهام جذاب ابتدای شعر، اسفند می تواند هر ماه دیگر سال هم باشد. ارزش درون متنی شعر و نیز خود بسندگی آن مانع تأویل مخاطب نیست، زیرا «روز اردیبهشتی» هم بدون معنا باقی مانده است. «روز اردیبهشتی» هم به رغم نقش مندی در ساختار مستقل شعر می تواند هر روز دیگر سال هم باشد. «قیصر» حتی از به کار بردن یک صفت کلی و دارای ارزش بیرون متنی برای این روز اردیبهشتی خودداری می کند. او حتی حسرت خود را هم نمی گوید، بلکه نشان می دهد وعده های نزدیکی که همچنان دور مانده اند و دورتر اسفند و اسفندهایی که با «آه» دود شده اند و هنوز...
حمیدرضا شکارسری
( ۱ ) آینه های ناگهان- قیصر امین پور- نشر افق- زمستان ۷۲ - صفحه ۶۶
