اسرائیل افسارگسیخته

به عقیده بسیاری از اسرائیلی ها نزاع نفس گیری كه اكنون در لبنان جریان دارد, برای تامین امنیت اسرائیل ضروری است این ممكن است ششمین جنگی باشد كه اسرائیل طی ۶۰ سال گذشته درگیر آن شده است

به عقیده بسیاری از اسرائیلی ها نزاع نفس گیری كه اكنون در لبنان جریان دارد، برای تامین امنیت اسرائیل ضروری است. این ممكن است ششمین جنگی باشد كه اسرائیل طی ۶۰ سال گذشته درگیر آن شده است (و طی این دوران دو انتفاضه را نیز شاهد بوده است).دولت های اسرائیل و بوش ممكن است به این باور رسیده باشند كه حزب الله اگر كاملاً نابود نشده، اما احتمالاً زمین گیر گردیده، و اسرائیل باردیگر در امان مانده است. با این حال ممكن است كه واقعیت كاملاً متفاوت باشد. اكنون این اعتقاد وجود دارد كه عملكرد اسرائیل در لبنان در واقع باعث كاهش ضریب امنیت این رژیم شده است. مخصوصاً اگر این روند طی دهه آینده مورد ارزیابی قرار گیرد و به هفته ها و ماه های پیش رو محدود نباشد. به منظور درك بهتر این ادعا باید بحران اخیر را در چشم انداز مناقشات گذشته مورد بررسی قرار دهیم.

●پنج جنگ

تاسیس اسرائیل در ماه مه سال ۱۹۴۸ بلافاصله با اولین جنگ پیگیری شد. این جنگی بود كه علیه مصر، اردن و سوریه آغاز شد و پای عراق و لبنان را نیز به میان كشید. فلسطینی ها به دشواری در این نزاع مشاركت كردند، اما صدها هزار تن از آنان آواره شده و بیشتر به لبنان، اردن ( كرانه باختری ) و غزه پناهنده شدند. با آتش بس هایی كه در پی این جنگ میان طرف های درگیر برقرار شد، اسرائیل توانست به منطقه وسیعی كه بسیار بیشتر از میزان اولیه بود، استیلا یافته و حدود ۸۰ درصد از منطقه تحت حاكمیت فلسطین را به اشغال خود درآورد. با این وجود اسرائیل هنوز خود را آسیب پذیر می دانست و این احساس ناامنی تنها از بیت المقدس دو تكه شده و مرزهای به شدت ناآرام ریشه نمی گرفت.توافق و تبانی اسرائیل با انگلیس و فرانسه بر سر بحران سوئز در سال ۱۹۵۶ (دومین جنگ) خیلی سریع اسرائیل را صاحب سپری دفاعی از نیروهای صلح بان سازمان ملل كرد. این نیروها توانستند میان اسرائیل و مصر در صحرای سینا فاصله بیندازند. پس از آن درخواست ناصر برای عقب نشینی نیروی فوق العاده سازمان ملل به اصلی ترین عامل برای آغاز جنگ ۶ روزه در ژوئن ۱۹۶۷ (سومین جنگ) تبدیل شد. اسرائیل در این جنگ كرانه باختری، صحرای سینا و بلندی های جولان را به اشغال خود درآورد.به نظر بسیاری از اسرائیلی ها جنگ ۶روزه نزاعی بود كه باید امنیت پایدار را برایشان به ارمغان می آورد، آنها برای خود دلایلی هم داشتند. اردن روحیه اش را باخته بود و مصر و سوریه هم انگیزه چندانی برای ادامه مبارزه نداشتند.

اما در حالی كه یك میلیون فلسطینی و حتی بیشتر تحت اشغال ارتش اسرائیل بودند، پایان دهه ۶۰ شاهد رشد ملی گرایی فلسطینی بود.در اوایل دهه ۷۰ اسرائیل جنبش های آزادیبخش فلسطینی را اصلی ترین تهدید برای خود می دانست به گونه ای كه حتی جنگ رمضان/ یوم كیپور (جنگ چهارم) در اكتبر ۱۹۷۳ بسیاری از اسرائیلی ها را در بهت فرو برد. در این جنگ مصر و سوریه تلاش كردند تا اراضی از دست داده خود را احیا كنند و حتی اسرائیلی ها را مجبور كنند كه به یك توافق با فلسطینی ها تن دهند. اما این دو كشور موفق نشدند و جنگ تقریباً همان طور كه شروع شده بود با تلفات سنگین مصری ها و سوری ها و بهت و حیرت جامعه اسرائیلی در غم از دست دادن برخی از نیروهای زبده نظامی خود به پایان رسید.

این تجربه به همراه رسوایی های متعدد رشوه خواری در دولت اسرائیل به سقوط دولت ائتلاف سه ساله حزب كارگر و به قدرت رسیدن حزب راست گرای لیكود منجر شد. مناخم بگین و سایرین تلاش های خود را بر كنترل نوار غزه و كرانه باختری متمركز كرده و با وجود برخی مخالف های داخلی، با مصری ها در كمپ دیوید برای عقب نشینی از صحرای سینا و دستیابی به یك قرارداد صلح شكننده، وارد مذاكره شدند.این جنگ كوچكترین خللی در عزم و اراده فلسطینی ها وارد نكرد و از آنجایی كه بسیاری از فعالیت های آنان از لبنان سازماندهی می شد، اسرائیل در سال ۱۹۸۲مبادرت به اشغال جنوب لبنان و محاصره غرب بیروت (جنگ پنجم) كرد. نزاعی كه در پی این اشغال با گروه تازه شكل یافته حزب الله درگرفت، زمینه شكست نیروهای اسرائیلی را فراهم آورد. این در حالی بود كه حمایت های داخلی اسرائیل نیز به دلیل تلفات پی در پی این نیروها در جنوب لبنان به شدت كاهش یافته بود. اسرائیل در سال ۱۹۸۵از بخش اعظم این منطقه عقب نشینی و تا ماه مه ۲۰۰۰ تنها به حفظ نوار باریكی از آن قناعت كرد.

●قدرت آسیب پذیر اسرائیل

با پایان دهه ۸۰ اسرائیل احتمالاً خود را از همسایه هایی نظیر سوریه و مصر در امان می دید، اما این رژیم بلافاصله با انتفاضه اول مواجه شد. به كار گیری سربازان جوان و تنومند اسرائیلی و همچنین استفاده از خشونت بیشتر علیه شهروندان فلسطینی به خصوص در كرانه باختری موجب رنجش شدید بسیاری از اسرائیلی ها شد و به یكی از دلایل اولیه آغاز روند صلح اسلو در دهه ۹۰ تبدیل شد. اما آغاز این روند دلایل دیگری نیز داشت و فقط به ترور اسحاق رابین توسط یك صهیونیست تندرو در نوامبر سال ۱۹۹۵ محدود نمی شد. در دهه ۸۰ حدود یك میلیون یهودی از اتحاد جماهیر شوروی سابق به اسرائیل مهاجرت كردند. بیشتر این مهاجرین عزم خود را جزم كرده بودند كه به هر ترتیب ممكن برای اولین بار در زندگی شان امنیت واقعی را برای خود تضمین كنند. این رویكرد باعث شد تا اسرائیل بیشتر به سوی راست منحرف شود. این تحول به همراه شكست های سنگین دولت خودگردان فلسطینی در سپتامبر ۲۰۰۰ زمینه ظهور انتفاضه الاقصی را مهیا كرد.

پل راجرز استاد مطالعات صلح در دانشگاه برادفورد آمریكا و مشاور گروه تحقیق آكسفورد

منبع: OpenDemocracy

ترجمه: حسن بنانج