به سوی اخلاقی شدن

در تمام ادیان الهی قوانین و مقرراتی وضع شده که هدف از به جا آوردن آن تلطیف قوای روحانی و توجه بیش از پیش به مفاهیم معنوی است, بر این اساس چون روزمرگی و توجه بیش از حد به جسم و مادیات در طول سال انسان را از سیر در معانی روحانی باز می دارد از این رو تقلیل قوای جسمی در برهه ای کوتاه از زمان می تواند فرصتی برای انسان فراهم آورد تا به پرورش روح خویش معطوف شود که روزه یکی و شاید بزرگ ترین و بهترین این اعمال باشد

در تمام ادیان الهی قوانین و مقرراتی وضع شده که هدف از به جا آوردن آن تلطیف قوای روحانی و توجه بیش از پیش به مفاهیم معنوی است، بر این اساس چون روزمرگی و توجه بیش از حد به جسم و مادیات در طول سال انسان را از سیر در معانی روحانی باز می‌دارد از این رو تقلیل قوای جسمی در برهه‌ای کوتاه از زمان می‌تواند فرصتی برای انسان فراهم آورد تا به پرورش روح خویش معطوف شود که روزه یکی و شاید بزرگ‌ترین و بهترین این اعمال باشد.

انسان روزه دار که گرسنگی و تشنگی را بر خود هموار می کند، جسم خویش را از پرداختن بیش از حد به دنیا باز می دارد و با تفکر معنوی روح خود را متوجه مفاهیم والای الهی می گرداند تا در کنار غذای مادی از لذایذ معنوی و غذای روحانی نیز بهره مند شود و طعم مائده آسمانی را بچشد. مولوی در این باره می گوید: این دهان بستی دهانی باز شد/ که خورنده لقمه های راز شد

روزه فراتر از تاثیرات مثبت پزشکی در بدن و سلامت جسمی تاثیری عمیق و باطنی در جسم خاکی و نیز روح انسانی دارد که این امر در صورت توجه به اصل و اساس روزه داری حاصل می شود، یعنی اگر انسان روزه دار هم و غم خود را از روزه گرفتن متوجه کسب فضایل روحی کند (نه این که صرفا دهان از خوردن و آشامیدن ببندد) می تواند رشحات معنوی این ماه عزیز را که وعده داده شده است ادراک کند، از این روست که در احادیث بسیاری به شرایط روزه داری غیر از نخوردن و نیاشامیدن تاکید شده که همان اساس و باطن معنوی رمضان است. سید الساجدین در این باره در صحیفه مبارکه می فرمایند: «سپاس خدایی را سزاست که ماه رمضان را ماه صیام و ماه اسلام و ماه پاکیزگی و ماه تصفیه و پاک کردن و ماه قیام و ایستادن قرار داد آنچنان ماهی که قرآن در آن فرو فرستاده شد در حالی که برای مردم دنیا راهنما و نشانه های آشکار رهبری و جداکننده میان حق و باطل است. پس برتری آن را بر ماه های دیگر به سبب حرمت ها و گرامی داشتن های بسیار و فضائل و برتری های آشکار که برای آن قرار داد، هویدا گردانید و در آن ماه از جهت بزرگ داشتن، آنچه را در ماه های دیگر حلال کرده حرام نمود...» (دعای چهل و چهارم صحیفه / ترجمه و شرح فیض الاسلام)

از فحوای سخن حضرت سجاد(ع) می توان فهمید که ماه رمضان فراتر از روزه داری و امساک جسمانی، ماهی پر از خیر و سعادت است برای ابنای بشر و به همین دلیل است که دستور روزه بر این ماه قرار گرفته تا مردم بیشتر از فیوضات رحمانی حضرت حق در آن برخوردار شوند و همچنین در این ماه است که قرآن از آسمان بر زمین و روح و جان محمد(ص) فرود آمد و لیالی قدر که در آن فرشتگان و روح بر زمین فرود می آیند نیز در ماه رمضان و ایام ضربت خوردن و عروج سید و سرور موحدان عالم نیز در این ایام مبارک قرار داده شده است. اما روزه داری از ارکان تربیت و تهذیب نفس به شمار می رود، یعنی فرد روزه دار در مقابل نفس خویش ایستاده و منهیات نفسانی را اعتنایی نمی کند، از این رو قوت روحی و معنوی وی بر اثر ممارست در این امر بیشتر شده و دارای فضایل والای اخلاقی می شود، همچنین قدرت این فرد در تحمل سختی ها و مشکلات افزایش می یابد و مصداق این شعر تواند بود که: مومن آن باشد که اندر جزر و مد / کافر از ایمان او حسرت خورد

اما تمامی این امور بسته به این است که فکر معنوی روزه داری را نهادینه کرده باشیم و سختی های این امر بر بداخلاقی ها و تندخویی های ما نیفزاید بلکه با تحمل آن صبر و استقامت خویش را به معرض نمایش قرار دهیم و اگر قرار باشد روزه بگیریم و بر اثر گرسنگی و تشنگی با خلق خدا به شدت و تندی رفتار کنیم، نمی توانیم خود را روزه دار حقیقی بنامیم. اما در نهایت این انسان روزه دار است که به حرمت این ماه مبارک و عزیز بتواند به حول و قوه الهی رفع حجاب کند تا فتح باب بر روح و جان وی گشوده شود.

هوشنگ شکری