بومرنگ احترام

احترام مثل بوم رنگی است که شما حتما باید آن را پرت کنید تا به خودتان برگردد

احترام دو بخش دارد: یک بخش، همان حس مثبت و ارزشمندی است که نسبت به فرد یا چیزی داریم و بخش دیگر، اعمالی است که این حس ما را عملا به نمایش می‌گذارد. اصول اخلاقی احترام از اصول بنیادین موجود در فرهنگ‌های مختلف است. احترام نباید با تحمل کردن اشتباه گرفته شود؛ چون تحمل کردن با حس مثبتی همراه نیست اما احترام همیشه با احساسات مثبتی همراه است....

احترام نقش مهمی را در بقای انسان‌ها بازی کرده است. اگر قبیله‌ای کوچک را در بیابانی تصور کنیم، می‌توانیم بفهمیم فردی که برای هیچ کدام از افراد قبیله قابل احترام نبوده از قبیله طرد می‌شده و احتمالا می‌مرده است. پس بقا شاید یکی از غریزی‌ترین دلایلی باشد که احتیاج به احترام را در ما راسخ می‌کند. گرچه امروزه به نظر می‌رسد بدون اینکه قابل احترام برای دیگران باشیم، می‌توانیم بقای خودمان را حفظ کنیم؛ برای مثال فردی که پول زیادی را به ارث برده است و تعداد زیادی خدمتکار و کارمند و مسوول خرید دارد که نیازهای او را برای‌اش تامین می‌کنند و احترامی هم در کار نیست یا کسی که به دلیل داشتن استعدادی با ارزش می‌تواند پول زیادی را به دست آورد و ... البته هنوز ارزشی برای احترام وجود دارد که با پول نمی‌توان آن را خرید.

گرچه ممکن است زندگی ما به این بستگی نداشته باشد ولی بارها و بارها پیش آمده که ما نیاز به قضاوت دیگران نداشته‌ایم و یا اینکه دیگران باید در مورد ما تصمیم‌گیری می‌کرده‌اند وقتی که فردی حس احترامی بی‌ریا و صمیمی نسبت به شخص دیگری داشته باشد، می‌تواند تصمیمی کاملا متفاوت نسبت به زمانی که حس احترامی کاذب نسبت به آن شخص داشته است اتخاذ کند. همه ما می‌توانیم این را بفهمیم که آیا واقعا برای دیگران قابل احترام هستیم یا نه. روان‌شناسان می‌گویند خیلی از آنهایی که دنبال پول و قدرت هستند سعی در به دست آوردن احترامی دارند که هیچ وقت به طور واقعی و صادقانه آن را احساس نکرده‌اند.

وقتی محترم شمرده می‌شویم کمک‌های داوطلبانه بیشتری از طرف مردم به دست می‌آوریم و با تلاش کمتری به چیزهایی که می‌خواهیم می‌رسیم. وقتی مردم کسی را واقعا محترم می‌شمارند، خیلی کمتر با او درگیر می‌شوند و با او مخالفت می‌کنند و خلاصه اینکه، به دلایل تکاملی و کاربردی، احترام اهمیت دارد و همچنین خیلی ساده، احساس خیلی بهتری خواهیم داشت وقتی قابل احترام هستیم.

● احترام از کجا می‌آید؟

احترام اکتسابی است؛ یعنی فرد می‌تواند با انجام دادن داوطلبانه کارهایی، احترام بقیه را به دست آورد؛ مثلا با اهمیت دادن به احساسات دیگران یا با کمک به آنها و به حساب آوردن‌شان و ... در واقع، احترام مثل بوم‌رنگی است که شما آن را پرت و آن به شما باز خواهد گشت. نمی‌توانید از دیگران احترام‌تان را طلب کنید یا آنها را مجبور کنید که به شما احترام بگذارند. اگر چه بعضی‌ها به اشتباه معتقدند می‌توانند با زور و اجبار احترام برای خودشان به دست آورند.

● احترام به بچه‌ها

بهترین راه برای به دست آوردن احترام بچه‌ها که باید از همان ابتدای کودکی‌شان شروع شود، احترام گذاشتن به خواسته‌های طبیعی آنهاست و کاری که باید انجام دهیم، این است که به خواسته‌های طبیعی کودکان مثل غذا دادن و پرورش دادن آنها توجه کنیم. همان‌طور که بچه‌ها رشد می‌کنند، خواسته‌هایشان تغییر می‌کند و خواسته‌های روحی‌شان پیچیده و پیچیده‌تر می‌شود.

آنها شروع می‌کنند به بیان نظرها و عقایدشان و اولویت‌‌های‌شان و نیاز برای آزاد بودن در آنها رشد می‌کند. آنها خود مختاری و استقلال بیشتری را طلب می‌کنند و این زمانی است که بزرگ‌ترها می‌توانند با احترام گذاشتن به خواسته‌های بچه‌ها، هم احترام گذاشتن را به آنها بیاموزند، هم احترام آنها را برای خود به دست آورند. باید بدانیم که این هیچ اثری روی احساس بچه‌ها درباره احترام گذاشتن ندارد. اگر این گونه عمل کنیم و بگوییم ما به بزرگ‌ترها احترام می‌گذاریم، به سادگی می‌توانیم مفهوم احترام را برای آنها باکمک کردن و برآوردن نیازهایشان روشن کنیم. ابتدا باید احتیاجات آنها را قبول کنیم؛ مثلا اگر کودک احتیاج دارد ساعت سه صبح غذا بخورد نباید از او مضایقه کنیم و یا با غرولند به او غذا دهیم. باید به سادگی قبول کنیم که کودک‌مان نیاز دارد در ساعت خاصی غذا بخورد. همچنین اگر نوجوان یا جوان‌مان نیاز دارد تا صحبت کند باید خواسته‌ او را قبول کنیم و با گوش دادن به او نشان دهیم که برایش احترام قایل‌ هستیم.

● احترام گذاشتن و احترام دیدن

احترام گذاشتن به دیگران، یعنی احترام گذاشتن به احساسات و نیازهای‌شان، احترام می‌آورد. بعضی راه‌های ساده برای نشان دادن احترام به احساسات دیگران را با هم مرور می‌کنیم:

▪ از آنها بپرسیم چه احساسی دارند؟

▪ به احساسا‌ت‌شان اعتبار ببخشیم.

▪ با آنها هم‌دردی کنیم.

▪ سعی کنیم احساسات‌شان را بفهمیم.

▪ احساسات‌شان را به حساب بیاوریم.

برای اینکه مراحل بالا به طور موثری کارآمد باشند، چیزهایی لازم است؛ برای مثال:

▪ افراد باید از احساسات‌شان آگاه باشند و احساسات‌شان را بشناسند.

▪ آنها باید قادر باشند احساسات‌شان را توضیح دهند.

▪ باید بدانند چگونه بدون قضاوت و داشتن حالت تدافعی به دیگران گوش کنند.

▪ باید بدانند که چگونه به احساسات ارزش بدهند.

▪ باید باور کنند که احساسات ارزشمند هستند.

▪ باید اعتقاد داشته باشند که احساسات اهمیت دارند.

محترم شمردن افراد به معنی احترام قایل شدن برای احساسات و نیازهای آنهاست، پس اگر افرادی که در جایگاه‌های بلندی از مقام و قدرت قرار دارند، احساسات و نیازهای شما را نادیده می‌گیرند، پس آنها برای شما احترامی قایل نخواهند بود.

و اما راه‌هایی ساده برای نشان دادن احترام:

▪ از دیگران بپرسیم: «شما چه احساسی خواهید داشت اگر...» قبل از گرفتن تصمیماتی که روی آنها اثرگذار است.

▪ به طور داوطلبانه خودمان را برای وفق دادن با احساسات و خواسته‌ها و آرزوهای دیگران تغییر دهیم و با آنها توافق کنیم.

▪ حرف‌ دیگران را قطع نکنیم.

▪ سعی کنیم باورها و ارزش‌های آنها را بفهمیم.

▪ این فرصت را به آنها بدهیم تا مشکلات‌شان را خودشان حل کنند و آنها را دست کم نگیریم و هرگز به آنها نگوییم چه کاری بکنند، هرگز به آنها نگوییم چه لازم دارند و یا چه باید بکنند و هرگز بدون درخواست از طرف آنها، آنها را نصحیت یا موعظه نکنیم و برای‌شان سخنرانی نکنیم.

● انواع احترام

▪ احترام به مافوق: در سازمان‌های دارای سلسله مراتب برای تقویت کردن ارزش فرمانبرداری و حرف شنوی از مافوق استفاده می‌شود.

▪ احترام به والدین و بزرگ‌ترها: در بیشتر جوامع از افراد انتظار می‌رود که در مقابل بزرگ‌ترها و والدین مودب باشند.

▪ احترام به ملیت‌: همه جوامع از افراد خود انتظار دارند تا نسبت به کشورشان حس میهن‌‌دوستی داشته باشند و برای ملیت خود احترام قایل باشند.

▪ احترام در مذهب: در همه مذاهب حرکاتی برای نشان دادن احترام به مقام‌های معنوی وجود دارد؛ از خواندن ادعیه و نیایش‌ها گرفته تا سجده و تعظیم.

▪ احترام برای فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر: تلاش برای شناختن و برقراری ارتباط بین فرهنگ‌های مختلف از اصول احترام گذاشتن به فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون است.

● احترام به خود یعنی چه؟

چرا باید برای خودمان احترام قایل باشیم؟ و ارزش این کار در چیست؟ روان‌شناسان معتقدند که محترم شمردن دیگران بدون اینکه برای خودمان احترام قایل باشیم، غیرممکن است. آنها این پیشنهاد را می‌دهند که برای احترام گذاشتن به خودمان می‌توانیم این طور عمل کنیم: به خودمان توجه کنیم و مطمئن باشیم هر روز این کار را انجام می‌دهیم. نیازهای‌مان را بشناسیم و سعی کنیم بزرگ‌تر و قوی‌تر شویم. یک راه دیگر برای اینکه احترام به خودمان را به دست آوریم، این است که به تعریف و تمجیدهایی که دیگران از ما می‌کنند، توجه کنیم (البته تعریف و تمجیدهای واقعی) و باید مواظب باشیم که با این تعریف‌ها دچار خودبینی و خودپسندی نشویم و برای جلوگیری از خودبینی باید روحیه بخشندگی را بیشتر از روحیه گیرندگی در خودمان تقویت کنیم.

سحر حبیبی