دیدارهای شوم سفر بوش به منطقه پایان یافت

تلاش برای جلب همکاری کشورهای منطقه به منظور اعمال فشار بر ایران و تحرک بخشیدن به روند سازش در خاورمیانه دوهدف عمده بوش در این سفر بود

«جرج بوش» رئیس جمهور آمریکا سفر خاورمیانه ای خود را با ورود به فلسطین اشغالی آغاز کرد و با دیدار از مصر به پایان رساند.

تلاش برای جلب همکاری کشورهای منطقه به منظور اعمال فشار بر ایران و تحرک بخشیدن به روند سازش در خاورمیانه دوهدف عمده بوش در این سفر بود.

کاخ سفید طی سال های گذشته و به رغم تلاش های فراوان در همراه کردن هم پیمانان خود در منطقه با سیاست های آمریکا موفقیت چندانی نداشته است و اغلب کشورهای منطقه ترجیح داده اند با وجود فشارهای کاخ سفید سیاست مستقلی را اتخاذ کنند.

از سوی دیگر جان تازه بخشیدن به تلاش های شکست خورده در کنفرانس آناپولیس هدف دیگر بوش در سفر به منطقه عنوان شده است در حقیقت بوش با امید به اینکه بتواند از نتایج ناچیز کنفرانس آناپولیس برای دستیابی به صلح در خاورمیانه استفاده کند اولین سفر خود را به خاورمیانه به عنوان رئیس جمهور آمریکا در آخرین سال زمامداری خود آغاز کرد.

به باور برخی از صاحب نظران مسایل منطقه ای، رئیس جمهور آمریکا درصدد بهبود وجهه آمریکا در جهان است و از همین رو در سال جدید میلادی با انجام سفرهای متعدد قصد دارد به این هدف خود دست پیدا کند.

در همین رابطه «ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی آمریکا که تا سال ۲۰۰۳ میلادی رئیس برنامه ریزی سیاست های وزارت خارجه این کشور بود گفت، وقتی که سیاست خارجی مطرح می شود، وی دیگر یک اردک لنگ نیست و می تواند کارهای زیادی انجام دهد.

از سوی دیگر، «جیم جفری» معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز اظهار داشت، «ما می خواهیم در جهان محبوبیت داشته باشیم اما از همه مهم تر می خواهیم سیاست هایی را در نظر بگیریم که جان مردم آمریکا را حفظ می کنند.»

اما واکنش مردم، مقامات و رسانه های کشورهای منطقه به این سفر نشان داد که راهبرد بوش و کاخ سفید در پیشبرد اهداف جهانی و منطقه ای موفقیتی نداشته و رئیس جمهور آمریکا در این سفر با آنچنان مشکلاتی رو به رو شد که به عقیده ناظران نمی توان آن را چیزی جز یک سفر شکست خورده و ناموفق ارزیابی کرد.

پس از شکست آمریکا در افغانستان و عراق و مشکلاتی که در روابط کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی وجود دارد بوش تلاش می کند که با انجام چنین سفرهایی اعتمادسازی کند و آبروی دولت و حزب خود را بازگرداند.

اما به خاطر ویرانی هایی که سیاست های آمریکا و اسرائیل در منطقه برجا گذاشته و در ذهن ملت های منطقه باقی مانده این تخیلات هیچگاه جنبه واقعی به خود نخواهد گرفت.

● اعتراضات مردمی

سفر رئیس جمهور آمریکا به منطقه با موج مخالفت های مردمی رو به رو شد. برگزاری تظاهرات، راهپیمایی، تحصن، تجمع و صدور بیانیه از جمله واکنش های مردمی علیه حضور بوش در منطقه بود.

در غزه، مردم و گروه های مختلف فلسطینی همزمان با ورود جرج بوش به خاورمیانه تظاهرات اعتراض آمیز برگزار کردند.

در این تظاهرات و تحصن، تمامی شعارها و سخنرانی ها به طور کامل بر این نکته متمرکز بود که رئیس جمهور آمریکا باید رژیم صهیونیستی را برای اجرای قوانین و قطعنامه های بین المللی مربوط به فلسطین زیر فشار قرار دهد.

«تظاهرکنندگان به شکل اساسی بر لزوم تشکیل کشور فلسطینی با پایتختی «بیت المقدس» تاکید و اعلام کردند، بوش و آمریکا باید به جانبداری آشکار خود از اسرائیل پایان دهند.

آنان تاکید کردند که تجاوزهای اخیر اسرائیل به نوار غزه با چراغ سبز آمریکا انجام شده است.

این تظاهرات و تحصن در برابر دفتر سازمان ملل در غزه برگزار شد و خانواده های اسیران و زندانیان فلسطینی در بند اسرائیل هم در این تظاهرات شرکت کردند.

همچنین «انجمن ملی فلسطینیان ساکن خاک اشغالی ۱۹۴۸» طی تظاهرات اعتراض آمیز، از سفر بوش به منطقه انتقاد کرد.

این انجمن با صدور بیانیه ای سفر بوش به منطقه را اجرای تصمیم های همایش آناپولیس دانست و تاکید کرد، این توافق ها که از نقشه راه و ضمانت های بوش به «آریل شارون» نخست وزیر پیشین اسراییل آغاز شد، اعتراف به یهودیت دولت اسراییل و بسته شدن پرونده پناهندگان و حق بازگشت آنان به شمار می رود.

این انجمن تاکید کرد، بوش که کاملا از سیاست دشمنانه اسراییل حمایت می کند و حقوق فلسطینیان و عرب ها را نادیده می گیرد، در راس جنایت جهانی و محور شرارت قرار دارد.

انجمن های دانشجویی نیز تظاهراتی را در برخی دانشگاه های فلسطین اشغالی ترتیب دادند.

از سوی دیگر آوارگان خشمگین مستقر در ارودگاه «عین الحلوه» که بزرگترین اردوگاه آوارگان فلسطینی در لبنان به شمار می رود با به آتش کشیدن پرچم های آمریکا و اسرائیل خشم خود را از حضور بوش در منطقه ابراز کردند.

تظاهرکنندگان فریاد می زدند که بوش قاتل ما است و ما ورود او به فلسطین را خوشامد نمی گوییم.

در شهر «رام الله» نیز که مقر تشکیلات خودگردان فلسطینی است و در زمان حضور بوش شاهد شدیدترین تدابیر امنیتی از سوی نیروهای امنیتی این تشکیلات بود تظاهرکنندگان به تظاهرات گسترده دست زدند که با سرکوب شدید از سوی نیروهای محمود عباس روبه رو شد.

تظاهرکنندگان شعار می دادند «بوش جنایتکار جنگی است و باید از این منطقه بیرون رود»، «بوش قاتل کودکان است» و پرچم آمریکا و اسرائیل را آتش می زدند لیکن با به کارگیری گاز اشک آور و باتوم از سوی نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان متفرق می شدند.

فلسطینیان در این تظاهرات تاکید کردند که بوش مسئول هرگونه جنگ، ویرانی در منطقه است و قصد دارد همان سناریو را در فلسطین اجرا کند.

علاوه بر برگزاری تظاهرات ضدآمریکایی در مناطق مختلف نوار غزه و کرانه باختری رود اردن، افراد مسلح ناشناس به یک مدرسه آمریکایی در «بیت الاهیا» واقع در شمال غرب نوار غزه هجوم بردند و طبقه دوم این مدرسه را هدف گلوله های «آر.پی.جی» قرار دادند.

این افراد همچنین شش اتوبوس ویژه دانش آموزان این مدرسه را به آتش کشیدند.

در دیگر کشورهای عربی منطقه همچون بحرین، کویت، لبنان، مصر نیز تظاهرات ضدآمریکایی صورت گرفت.

هزاران بحرینی در آستانه سفر بوش به کشورشان در اعتراض به سیاست حاکمان کاخ سفید تظاهرات کردند و رفته رفته با ورود بوش به این کشور تظاهرات ابعاد گسترده تری یافت.

گروه ها، جمعیت های سیاسی، تشکل های مدنی و شخصیت های سیاسی در بحرین سفر بوش به کشورشان را یک «دیدار شوم» ارزیابی کردند و اظهار داشتند که بوش «جنایتکار جنگی» است.

این گروه های سیاسی و تشکل های مدنی با برگزاری راهپیمایی، تجمع و تظاهرات گسترده از بوش خواستند که از ایجاد جنگ و تنش در منطقه دست بردارد و برای تحقق صلح و ثبات تلاش کند.

این تظاهرات تحت نظارت شدید پلیس ضدشورش برگزار شد و تظاهرکنندگان پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آن نوشته شده بود، «بوش، گم شو!»، «جنگ جدید نمی خواهیم»، «منطقه ما را رها کن».

عده ای از تظاهرکنندگان با تجمع مقابل سفارت آمریکا سعی داشتند وارد سفارت شوند و بیانیه خود را مستقیماً به اعضای سفارت بدهند که با مقاومت پلیس این کشور رو به رو شدند.

در بیانیه معترضان بحرینی دولتمردان آمریکایی به خاطر تلاش به منظور تسلط به کل منطقه شماتت شده و آمده است، هدف از سفر بوش حمایت از جنایات صهیونیست ها علیه مردم فلسطین است.

در این بیانیه همچنین تصریح شده که بوش نگران یک نظامی اسرائیلی در بند نیروهای حزب الله است اما نسبت به سرنوشت ده ها هزار زندانی فلسطینی دربند اسرائیل بی تفاوت است. تظاهرکنندگان بحرینی همچنین خواستار برچیده شدن پایگاه آمریکایی از بحرین شدند.

در کویت نیز برخی فعالان سیاسی به حضور بوش در کشورشان اعتراض کردند و از مقامات این کشور خواستند تا با وی دیدار نکنند.

این فعالان اظهار داشتند که دیدار بوش از منطقه نتایج خوبی نخواهد داشت زیرا او بانی ریختن خون افراد بی گناه و ایجاد شعله ورشدن جنگ در سراسر جهان است.

این در حالی است که نظامیان آمریکایی مستقر در پایگاه دریایی کویت سفر بوش به این کشور را بی اهمیت دانستند و نسبت به حضور وی واکنش اهانت آمیزی نشان دادند.

بوش طی سخنانی در جمع نظامیان آمریکایی مستقر در کویت اظهار داشت که تاریخ از شما به خوبی یاد خواهد کرد که با هو کردن از سوی آنان رو به رو شد.

در لبنان نیز فلسطینیان ساکن اردوگاه ها تظاهرات ضدآمریکایی برپا کردند.

تظاهرکنندگان با سر دادن شعارهای ضدآمریکایی، ضداسرائیلی اعتراض خود را به سفر بوش به منطقه نشان دادند و علاوه بر این بر حق بازگشت آوارگان فلسطینی طبق قطعنامه ۱۹۴ سازمان ملل تأکید کردند.

تظاهرکنندگان اظهار داشتند که سفر بوش به مثابه اعلام جنگ بر ضد منطقه است.

این در حالی است که بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی منطقه حضور بوش در منطقه را عامل کارشکنی و نرسیدن به توافق گروه های سیاسی در لبنان ارزیابی کردند.

به عقیده این تحلیلگران در شرایطی که طرح اتحادیه عرب برای حل بحران لبنان به نظر می رسید اختلافات را برطرف و گروه های مخالف و موافق دولت لبنان را به توافق نزدیک کند، حضور بوش در منطقه این بارقه امید را نیز برهم زد و امیدها برای رسیدن به توافق از بین رفت.

واقعیت این است که نه تنها بوش بلکه رؤسای جمهوری پیشین آمریکا هیچگاه علاقه مند به یافتن راه حلی برای مشکلات منطقه نبوده اند.

در زمان حاضر رئیس جمهور آمریکا منفورترین شخصیت در میان مردم کشورهای اسلامی و عربی به حساب می آید و سفرهایی از این دست نمی تواند کمکی به ترمیم این چهره مخدوش کند.

در مصر نیز مردم و قانونگذاران مصر ضمن ابراز مخالفت با دیدار رئیس جمهور آمریکا از کشورشان توضیح دولت مصر درباره دلایل این سفر را خواستار شدند.

مخالفان حضور بوش در مصر همزمان با ورود وی به این کشور تظاهرات اعتراض آمیزی برگزار کردند.

حزب اخوان المسلمین مصر با محکوم کردن سفر بوش به این کشور و فراخوان مردم به برگزاری تجمعات و اعتراضات گسترده مردمی خواستار ممانعت مقام های مصری از پذیرش رئیس جمهور آمریکا شدند. این حزب اظهار داشت که ما نمی خواهیم در خاک ما از بوش استقبال شود چرا که بیشتر مردم مصر با این دیدار مخالفند.

انجمن روزنامه نگاران مصری نیز یک تجمع اعتراض آمیز مقابل سفارت آمریکا در قاهره برگزار کردند.

یکی از روزنامه نگاران مصر در این باره گفت، پیام ما به بوش این است که وی جنایتکار جنگی است و باید هرچه سریع تر محاکمه و مجازات شود.

وی افزود، مصری ها و تمامی عرب ها و مسلمانان معتقدند که بوش در حق مردم فلسطین و عراق جنایت کرده و باعث کشتار، آوارگی و گرسنگی این مردم شده است.

نمایندگان مستقل پارلمان مصر نیز از مسئولان این کشور خواستند تا از ورود بوش به مصر جلوگیری کنند.

مسئولان برخی احزاب، سندیکاهای صنفی و شخصیت های سیاسی اردن نیز سفر بوش را محکوم و اعلام کردند که هدف از این سفر رهایی از بحران های داخلی است که به علت اقدامات تجاوزکارانه بوش به ویژه در عراق و افغانستان دامنگیر او شده است.

● چالش های پیش رو

نتایج برخی از نظرسنجی ها حکایت از این دارند که بوش نه تنها در داخل آمریکا با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می کند، بلکه در سیاست خارجی نیز با چالش های بزرگی رو به رو است.

نتایج نظرسنجی موسسه «پیو» از افکار عمومی ۴۷ کشور جهان بیانگر رشد فزاینده احساسات ضد آمریکایی و مخالفت با سیاست خارجی واشنگتن است.

این درک که آمریکا به طور یک جانبه در عرصه بین الملل دست به اقدام می زند، در میان فرانسویان ۸۹ درصد، در میان کانادایی ها ۸۳ درصد، و در میان انگلیسی ها ۷۴ درصد طرفدار پیدا کرده است.

این نظرسنجی همچنین نشان داده است که وجهه آمریکا در میان کشورهای اسلامی به نازل ترین حد خود رسیده است.

دشمنی با آمریکا در جهان عرب و جنوب غربی آسیا آشکارتر است،جایی که منتقدان آمریکا مدعی اند کانون توجه هژمونیک آمریکا بر روی آن متمرکز است.

به هر حال بسیاری از مردم در جهان معتقدند که آمریکا منافع کشورشان را در تدوین سیاست بین المللی یا منطقه ای به حساب نمی آورد.

با این پیش زمینه، جنگ با عراق سبب تقویت احساسات ضد آمریکایی وجدایی آمریکا از متحدان سنتی و استراتژیک جدیدش شد. اکثر مردم در جهان عرب و اسلام، فرانسه، اسپانیا، انگلیس، آلمان و روسیه مخالف استفاده از قدرت نظامی علیه عراق بودند. این احساسات در تظاهرات عظیمی که در سراسر جهان صورت گرفت، قابل مشاهده بود. فعالان ضد جنگ استدلال می کردند که انگیزه جنگ علیه عراق، کنترل نفت عراق است و استدلال می کردند که مناقشه اسرائیل- فلسطین تهدید بزرگ تری برای ثبات در منطقه خاورمیانه است.

به علاوه، خیلی از اعراب معتقدند که هدف اصلی اشغالگری آمریکا در عراق افزایش امنیت اسرائیل و تامین نفت ایالات متحده است.

علل گرایش های ضد آمریکایی در جهان عرب بسیار پیچیده است و براساس یک دلیل خاص نمی تواند توضیح داده شود. دلایل خارجی و داخلی متعددی برای نفرت اعراب از آمریکا وجود دارد که در چهار گروه اصلی زیر تقسیم می شود:

۱) حمایت آمریکا از اسرائیل و موضع گیری

۲) حمله نظامی آمریکا، مجازات های آمریکا علیه برخی کشورهای عربی و وجود پایگاه های آمریکا در جهان عرب.

۳) حمایت آمریکا از برخی رژیم های مستبد عرب و موضع خصومت آمیز آمریکا در برابر اسلام و شهروندان آمریکایی عرب تبار و مسلمان.

۴) رفتار ریاکارانه آمریکا در زمینه دموکراسی و حقوق بشر در جهان عرب. با توجه به این دلایل است که در آمریکا اکنون یک خواسته عمومی بیش از دیگر خواسته ها خودنمایی می کند و آن تلاش برای احیای اعتبار آمریکا در عرصه بین الملل است.

در گزارشی که اخیرا توسط «یچارد آرمیتاژ» معاون سابق وزیر خارجه آمریکا در دوران بوش و به کمک کمیته ای با نظارت دانشگاه «کمبریج» در این مورد صورت گرفت، نشان می دهد که دولت بوش برای رهایی از وضعیت چالش برانگیز کنونی باید هم پیمانی های چند جانبه خود را احیا و خشم پس از ۱۱ سپتامبر خود را فراموش کند.

دموکرات ها همواره از جمله منتقدان دکترین جنگ پیشگیرانه بوش برای جلوگیری از حملات تروریستی و لفاظی های او برای مقابله با کشورهای دیگر بوده اند.

این احساس اکنون به جمهوری خواهان هم سرایت کرده و باعث شده که برخی از آنان نیز رسما از الزام تغییر در این رویکرد کاخ سفید سخن بگویند.

ازاین روست که بوش در آخرین سال حکمرانی اش در کاخ سفید درصدد برقراری اتحادی جدید با کشورهای عرب برآمده تا اهداف منطقه ای خود را به نحوی مطلوب تر پی گیری کند.

اما اینکه بوش در سال ۲۰۰۸ تا چه حد می تواند طرح های خود را پیش ببرد و زمینه احیای محبوبیت از دست رفته جمهوریخواهان در داخل و اعتبار زمین خورده آمریکا در خارج را فراهم آورد، پرسشی است که پاسخ مناسب بدان تنها در پایان دوران ریاست جمهوری جرج بوش در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹ امکان پذیر خواهد بود.