بحران پزشکی در عراق جنگ زده

«اینجا مردان حاضرند زن باردارشان بمیرد اما دست پرستار یا پزشک مرد به او نخورد » این صحبت های دکتر ایاد الحدیث است

«اینجا مردان حاضرند زن باردارشان بمیرد اما دست پرستار یا پزشک مرد به او نخورد!» این صحبت‌های دکتر ایاد الحدیث است. آنچه وی به زبان می‌آورد، یکی از مشکلاتی است که متولیان بهداشت عراق بعد از اشغال این کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. مسوولان دولت عراق و نیروهای اشغالگر سعی دارند به درمان مردم جنگ‌زده استان انبار بپردازند. در راستای همین تلاش، سال گذشته یکی از مدارس پرستاری عراق ویژه بانوان در شهر رمادی، مرکز استان انبار بازگشایی شد. در سقلاویه نیز به زودی ۱۰ دانشجوی مدرسه پرستاری فارغ‌التحصیل خواهند شد. اما وضع در هیچ‌ جا به بدی سقلاویه نیست. اینجا به ازای ۵۰ هزار نفر ساکن، هیچ پزشک زنی وجود ندارد و تنها یک پرستار و یک مامای زن به فعالیت مشغول‌اند. هر دوی آنها بسیار مسن و از کار افتاده هستند...

آخرین آمار منطقه که مربوط به ۵ سال قبل - قبل از شروع حملات علیه نیروهای اشغالگر- است، نشان می‌دهد که از هر ۳ زن باردار یکی بر اثر زایمان فوت می‌کند و بسیاری از زنان هیچ‌گاه حتی روی پزشک را هم نمی‌بینند.

این تعصب مردان منطقه نسبت به پزشکان و پرستاران مرد از فرهنگ قبایل منطقه و برداشت آنها از دین منشا می‌گیرد اما دکتر ایاد الحدیث که متخصص زنان و اطفال است، نظر متفاوتی دارد: «این برخلاف اسلام است. در هیچ کجای دین ما گفته نشده که بگذارید همسرانتان بمیرند.»

یکی دیگر از موانع موجود از دید دکتر الحدیث، بعد مسافت است. مردان اجازه نمی‌دهند زنانشان ۲۵ مایل مسافت را طی کنند تا برای آموختن حرفه پرستاری به رمادی بروند. مرکز آموزش پرستاری سقلاویه عملا برای حل این مشکل بازگشایی شده است.

از طرفی عراقی‌ها شغل پرستاری را شغل دون‌پایه می‌پندارند و به سختی به فرزندانشان اجازه فعالیت در این رشته را می‌دهند. با این وجود دکتر الحدیث به پروژه آموزش سریع پرستاری به این زنان امیدوار است.

موزدلیفه حمزه، زن ۳۳ ساله یکی از دانش‌آموختگان این دوره‌هاست. وی که جزییات طرح را از طریق پسرعمویش شنیده بود، پس از موافقت همسر چنان تحت تاثیر قرار گرفت که موفق شد خواهر ۴۰ ساله‌اش را نیز راضی کند تا همراه او بیاید. او می‌گوید: «اکنون وقتی نیمه شب کسی در خانه را می‌زند، می‌دانم که باید با بیماران چه کار کنم اما دوست دارم یک روز یک پرستار واقعی بشوم.» وی قصد دارد در پاییز برای تکمیل آموزش خود در یک دوره ۳ ساله پرستاری ثبت نام کند.

پروژه سقلاویه حاصل فعالیت ورنون پرسلی، مشاور بهداشت از مرکز کنترل بیماری‌های آمریکاست که در شاخه بهداشتی ارتش فعالیت می‌کند. ساخت این موسسه ۱۲۰۰۰ دلار هزینه برداشته است. البته در مقابل مبلغ ۸۴۷ میلیون دلاری که آمریکا مدعی است برای رفع نیازهای بهداشتی عراق صرف کرده است، هزینه مرکز سقلاویه بسیار ناچیز به نظر می‌رسد.

● مشت نمونه خروار است

کمبود پرستار تنها یکی از مشکلات متعدد سیستم بهداشت عراق است. مشکلاتی که ثمره جنگ، مدیریت غلط و کمبود امکانات است. کادر پزشکی عراق از دهه ۹۰، از دوران حکومت صدام حسین به تدریج از عراق گریختند. از زمان حمله آمریکا به عراق هزاران پزشک و پرستار عراق را ترک کرده‌اند. از آنهایی که در عراق باقی مانده‌اند، حداقل ۶۲۰ نفر تاکنون به قتل رسیده‌اند. ۱۲۷ نفر از آنها پزشک بودند و بعضی از آنها حتی در مطب‌های خود از پای در آمدند.

دکتر احمد ابراهیم صلیح، مدیر اداره بهداشت رمادی تاکنون سه بار مورد سوء قصد قرار گرفته است و در جریان این سوء قصدها دستیارش، ۵ تن از همکارانش و یکی از محافظینش از پای درآمده‌اند. در حال حاضر خشونت‌ها تا حدودی کاهش یافته و شهر انبار مدتی است که آرام است اما دکتر صلیح هنوز در دفتری فعالیت می‌کند که مملو از پلیس و نیروهای حفاظتی است. در این میان محدودیت‌های قبیله‌ای برای زنان به حدی زیاد است که عده‌ای از شرکت‌کنندگان در کلاس‌های پرستاری شهر رمادی از مسوولان آموزشکده خواسته‌اند که هویت آنها را نزد دیگران فاش نکنند. این کارآموزان با روبنده‌هایی بر سر کلاس‌ها حاضر می‌شوند که با پوشاندن تمام صورت مانع از شناسایی آنها می‌شود. یکی از شرکت‌کنندگان در این کلاس‌ها می‌گوید برای آنکه والدینم را راضی کنم به آنها گفته‌ام که در صورت پرستار شدن می‌توانم کمک خرج خانواده باشم.

سعود عزیز، مربی این پرستاران با ناراحتی تاکید می‌کند که تعصبات و باورهای غلط حتی در شهر رمادی نیز در میان خانواده‌ها دیده می‌شود. وی با اشاره به شاگردان کلاسش می‌گوید وقتی اینها شروع به کار کنند، وضع تغییر می‌کند.

اما احتمال اینکه همه این پرستاران بتوانند به فعالیت بپردازند، چندان زیاد نیست. بودجه دولت محدود است و برای استخدام هر پرستار، مراحل سخت زیادی باید پشت سر گذاشته شود.

خمیس مشرف، متخصص اطفال که در تنها بیمارستان ویژه زنان و کودکان در سطح استان فعالیت می‌کند می‌گوید اگر امکانات وجود داشت، تمام این پرستاران را همین فردا استخدام می‌کرد و اما دولت به ما اجازه نمی‌دهد و دست ما بسته است. بیمارستان ۲۵۰ تخت خوابی رمادی در حال حاضر هیچ پرستاری ندارد و مادران وظیفه مراقبت از کودکان خود را بر عهده دارند.

دکتر روزبه بخیت