در ایران, دشمن شادی کیست

کارشناسان سلامت روان بر نقش و اهمیت شادکامی در زندگی تاکید کرده و آن را از مهم ترین علل ارتقای سلامت روان در افراد جامعه می دانند با این حال, به نظر می رسد شادی, حلقه مفقوده سلامت روان در جامعه ماست جامعه ای که در آن, روش های گوناگونی برای سوگواری به رسمیت شناخته شده اما روش های ابراز شادمانی, بسیار محدود و مبهم است به نظر روان پزشکان و کارشناسان اکثر مردم ما شاد نیستند

کارشناسان سلامت روان بر نقش و اهمیت شادکامی در زندگی تاکید کرده و آن را از مهم‌ترین علل ارتقای سلامت روان در افراد جامعه می‌دانند؛ با این حال، به‌نظر می‌رسد شادی، حلقه مفقوده سلامت روان در جامعه‌ ماست؛ جامعه‌ای که در آن، روش‌های گوناگونی برای سوگواری به رسمیت شناخته‌شده اما روش‌های ابراز شادمانی، بسیار محدود و مبهم است. به‌نظر روان‌پزشکان و کارشناسان اکثر مردم ما شاد نیستند. درحالی‌که در کشورهای حتی بسیار فقیرتر از نظر اقتصادی که شاید قابل مقایسه با ایران نباشند، شادی در تمام جوانب زندگی، خودش را نشان می‌دهد. این موضوعی است که دکتر محمد‌علی شهرکی، روان‌پزشک در این گفت‌وگو درباره آن توضیح داده است.

● اصلا شادی چیست؟

شادی از نظرلغوی عبارت است از، یک حالت هیجانی که نشانگر رضایتمندی فرد در ابعاد مختلف به‌ویژه ابعاد روانی است. ما شخصی را شاد می‌گوییم که احساس کند بر اوضاع مسلط است و سرنوشتش به‌عهده خودش است و به اندازه تلاشش نتیجه می‌گیرد و رخدادهای پیش‌بینی نشده او را غافلگیر نمی‌کند.

احساس رضایتمندی ۳ سطح دارد: سطح اول فردی است؛ یعنی فرد از وجود خود و از عملکردش رضایت داشته باشد. سطح دوم این است ، شخص از دیگران احساس رضایت کند و اینکه دیگران او را دوست دارند و برایش ارزش قائلند؛ این دیگران می‌تواند شامل افراد حقیقی باشد یا نهادهای حقوقی و یا حتی حکومتی. سطح سوم رضایتمندی این است، شخص احساس کند دیگران هم از او راضی هستند. در این میان وقتی از نظر ۳ سطح فرد اقناع می‌شود، احساس افسردگی و اضطراب از او خارج می‌شود و می‌تواند این احساس را به جامعه و خانواده هم تسری دهد. پس بحث رضایتمندی و شادی در همه ابعاد زندگی می‌تواند حضور داشته باشد.

● شبکه‌های سرگرم‌کننده در اولویت‌اند

اتفاقی که در مورد رسانه‌های ما افتاده این است؛ زمانی که ما نمی‌توانیم مردم را از طریق رسانه‌ اقناع کنیم، مردم به رسانه‌های خارج از کشور روی می‌آورند چون این شبکه‌ها فیلم‌هایی را نشان می‌دهند که بیشتر جنبه شادی دارند درحالی‌که بسیار آسیب‌زا و تخریب‌کننده فرهنگ ما هستند اما چون جنبه شادی دارند و در چهارچوب‌های حاشیه‌ای قرار نگرفته‌اند و تنوع زیادی هم دارند، حتی در سنین خیلی پایین هم مخاطبان زیادی را جلب می‌کنند. این فیلم‌ها با بودجه‌ای خیلی کمتر از بودجه صدا و سیمای ما ساخته می‌شوند ولی صدا و سیمای ما با این وسعت هنوز نتوانسته مخاطب را جذب کند. این درحالی است که صدا و سیمای ما شاید یکی از معدود رسانه‌های قابل اعتماد به‌خصوص برای خانواده‌هایی باشد که کودک خود را پای آن نشانده‌اند اما متأسفانه کمتر جنبه شادی دارد.

● ارتباط سطح توقع با احساس شادی

البته خیلی از کشورها از نظرمادی و اقتصادی در وضعیت بسیار پایین‌تری از کشورما هستند ولی میزان شادی در آنها بالاست چون میزان رضایتمندی آنها در سطوح بالایی قرار دارد. ما میزان رضایتمندی را با میزان رفاه ظاهری افراد نمی‌توانیم بسنجیم؛ چون رضایتمندی یک مقوله درونی در افراد است. اصلا بهتر است این‌طور بگویم که سطح ارضای نیازهای درونی و روانی در جامعه ما بالاتر از جوامع مشابه‌مان است.

به‌نظر می‌رسد که ما از نظر جغرافیای سیاسی در خاورمیانه قرار گرفته‌ایم اما از نظر سطح توقعات‌مان بیشتر نزدیک به کشورهای اروپایی و پیشرفته هستیم. پس این میزان دستاوردهای‌مان، مردم کشورمان را ارضا نمی‌کند ولی شاید در کشورهای مشابه مردم را شاد کند. مثال دیگر این است که در برخی از کشورهای اروپایی بسیار پیشرفته میزان شادی از کشور ما هم کمتر است چون توقع آنها از زندگی بالاتر است.

نکته : جامعه باید به سمتی پیش برود که فرد احساس شادی کند. واقعیت این است که همه این مولفه‌ها در جامعه اجرا نمی‌شود

● ما باید دیگران را شاد کنیم یا دیگران مارا؟

درست است که احساس شادی باید از درون آدمی بجوشد اما خیلی اوقات عکس این قضیه هم وجود دارد؛ یعنی مولفه‌های شادی باید تحقق پیدا کنند تا احساس شادی ایجاد شود. به عبارت دیگر؛ جامعه باید به سمتی پیش برود که فرد احساس شادی کند. واقعیت این است که همه این مولفه‌ها در جامعه اجرا نمی‌شود و به‌طور حتم باعث کاهش شادی خواهد شد، برای همین است که ما باید عواملی را برای شاد کردن فرد به جامعه تزریق کنیم. این تزریق می‌تواند به‌صورت گفتاری، نوشتاری، رسانه‌ای یا هر چیز دیگر باشد. طنز، موسیقی، هنر و مطالعات مثبت می‌تواند این شادی را ایجاد کند. این ابزار هر چند مصنوعی هستند ولی لازمند.

● وقتی شادی از بین می‌رود، باید منتظر اختلالات روانی باشیم

در این زمان انگار ما سر یک چهارراه قرار گرفته‌ایم؛ چهارراهی که ممکن است به سمت هر گونه اختلالی حرکت کنیم. نه این‌که نداشتن شادی باعث اختلال روان‌پزشکی می‌شود ولی به‌عنوان یک ماشه شلیک‌کننده می‌تواند ما را به سمت اضطراب سوق بدهد که شایع‌ترین اختلال ناشی از آن است. همچنین شیوع افسردگی و اختلالات ارتباطی هم زاییده همین کاهش سطح شادی در جامعه است. درحال حاضر اضطراب شایع‌ترین اختلال در جامعه ماست و ما می‌توانیم با بالا و پایین شدن تغییرات در جامعه کاملا سطح اضطراب را در جامعه ببینیم. مشکلات ارتباطی هم در نتیجه این اضطراب و کاهش شادی به‌وجود خواهد آمد.

● چرا شاد نیستیم؟

عواملی هستند که باعث کاهش حس شادی در جامعه می‌شوند. مسلما کاهش ایده‌آل‌های شخصی و ایده‌آل‌هایی که خانواده و جامعه برای فرد مشخص کرده، در رأس همه عوامل است که از آن جمله می‌توان به کاهش خودکفایی شغلی، مسکن، عدم‌کنترل زمان به‌دلیل عوامل محیطی، احساس دست نیافتن به حقوق شهروندی و اجتماعی، احساس درماندگی، سرخوردگی‌های معنوی و القای حس عدم‌کفایت اشاره کرد.

● نقش رسانه‌ها در هیجان مردم

در رأس تمام رسانه‌ها، رسانه‌های دیداری و در رأس رسانه‌های دیداری تلویزیون در این میان می‌تواند بیشترین نقش را داشته باشد. صدا و سیما و در رأس آن تلویزیون، خودش نباید به کاهش شادی دامن بزند و با سریال‌ها و فیلم‌هایی که پخش می‌کند، میزان شادی را در مردم پایین بیاورد. ما با جامعه‌ای سر و کار داریم که به‌طور طبیعی میزان شادی در آن پایین است. پس صدا و سیما و رسانه‌ها باید سعی کنند سریال‌هایی نسازند که فقط به مشکلات جامعه دامن بزنند. چون هرچیزی که پرطرفدار باشد مسلما شادی‌آور نیست. ولی گاهی به‌نظر می‌رسد ما اصولا غمگین بودن را ستایش می‌کنیم و شادی را گناه می‌دانیم.

مثلا خیلی‌ها از ترس بدشان می‌آید یا از اینکه اضطراب داشته باشند، متنفرند اما بخشی از پرطرفدارترین فیلم‌ها در میان افراد، فیلم‌های ترسناک است. از طرف دیگر درام‌هایی که به‌صورت سریال پخش می‌شود، در آن خانواده‌ای دچار مشکلات فراوان است که کشش زیادی را هم برای مخاطب ایجاد می‌کند ولی منجر به آزردگی خاطر می‌شود. پس ما باید به شکلی مسائل را گزینش کنیم که شادی کاهش پیدا نکند و تغذیه روانی منفی ایجاد نکند و همچنین باید برنامه‌هایی پخش شود که شادی را تزریق کند. ولی متأسفانه اکثر اوقات شادی‌های رسانه‌ای رنگ و بوی حاشیه‌ای دارند و به تبع خود مشکلات دیگری ایجاد می‌کنند.

سیب سبز

باز نشر اختصاصی: مجله اینترنتی Bartarinha.ir