مفهوم اطاعت در آیه " اطیعوااله و اطیعوالرسول و اولی الامر منکم ۱ " در کلام صالحی نجف آبادی

قبلا روشن شد که رتبه اعمال ولایت دو درجه از مشورت متاخر است ۲ و اعمال ولایت در رتبه اجرا قرار دارد ، حالا در اینجا باید بدانیم که وجوب اطاعت از اولوالامر در مرحله اعمال ولایت …

قبلا روشن شد که رتبه اعمال ولایت دو درجه از مشورت متاخر است ۲ و اعمال ولایت در رتبه اجرا قرار دارد ، حالا در اینجا باید بدانیم که وجوب اطاعت از اولوالامر در مرحله اعمال ولایت است نه در مرحله مشورت و در حقیقت ، اطاعت و اعمال ولایت ، لازم و ملزومند و هر جا ولی امر اعمال ولایت کند و دستوری بدهد اطاعت او لازم است ولی در مرحله مشورت و قبل از تصمیم گیری که اعمال ولایت نیست و زمان دستور دادن نرسیده موضوع اطاعت منتفی است .

پس اگر کسی تصور کند : بهنگام مشورت هر نظری که اولوالامر بدهند باید اطاعت شود و دیگران حق ندارند نظری بر خلاف نظر اولوالامر بدهند چنین کسی موضع و جای وجوب اطاعت را نشناخته و از این نکته غفلت کرده است : که نظر مشورتی اولوالامر دستور نیست تا اطاعتش واجب باشد بلکه فقط نظری است که اظهار شده است و اگر هر نظر مشورتی که اولوالامر می دهند پیروی و اطاعتش واجب باشد اساسا موضوع مشورت منتفی می شود .

زیرا معنای مشورت اینست که نظرهای مختلف اظهار شود و با هم برخورد کند و جرقه بزند و نظر صحیح کشف گردد و اگر همه صاحب نظران ناچار باشند از نظر مشورتی اولوالامر پیروی کنند و خود نظر ندهند این بمعنای نسخ و تعطیل مشورت است و می دانیم که مشورت در اسلام یک اصل زیر بنایی است که نمی توان آن را نسخ و تعطیل کرد . ...

باید دانست که میدان مشورت ، میدان تفکر آزاد و تبادل نظر است ؛ میدانی است که باید در آن نظرهای مختلف عرضه شود تا نظر بهتر مشخص گردد .

وقتی که رسول خدا (ص) قبل از جنگ بدر به اصحاب خود می فرماید۳: (( اشیروا علی فی المنزل – درباره محل استقرار نیرو و تشکیل جبهه نظر بدهید ۴)) ، معنای این سخن اینست که باید اصحاب اگر نظری مخالف نظر آن حضرت دارند بدهند ، پس نه تنها بر پیغمبر اکرم (ص) واجب است با اصحاب مشورت کند بلکه بر اصحاب نیز واجب است اگر نظری مخالف نظر پیغمبر دارند بگویند زیرا اگر نگویند مشورت محقق نمی شود .

و به عبارت دیگر : در اینجا رسول خدا (ص) یک نظر مشورتی دارد و یک دستور ؛ نظر مشورتی اش ، همانست که درباره محل استقرار نیروها داده است . و دستورش اینست که اصحاب اگر نظری دارند اگر چه مخالف نظر آن حضرت باشد اظهار کنند و اطاعت از این دستور واجب است و اصحاب باید حتما نظر مشورتی خود را بگویند .

وقتی که خدا به پیغمبرش دستور بدهد : شاورهم فی الامر ۵ ؛ یعنی با مردم مشورت کن ، در حقیقت به مردم نیز دستور می دهد که اگر نظری مخالف نظر پیغمبر دارند بگویند ، چون اگر نگویند او نمی تواند به این امر خدا عمل کند و مشورت را تحقق بدهد .

بنابراین لفظ (( شاورهم )) مشتمل بر دو امر است ؛ یک امر صریح به پیغمبر (ص) و یک امر ضمنی به مردم .

امر صریح به پیغمبر اینست که مسائل امت را با خود امت به مشورت بگذار و امر ضمنی به مردم اینست که اگر نظری مخالف پیغمبر دارید بگوئید تا مشورت انجام گیرد و بهترین نظر انتخاب گردد و بدان عمل شود .

زیرنویسها :

۱- سوره نسا ، آیه ۵۹

۲- به مطلب " مفهوم آیه " النبی اولی بالمومنین من انفسهم " در آدرس زیر مراجعه شود :

http://mahsan.parsiblog.com/Posts/۶۵۷/

۳- به مقاله " جنگ بدر ، نمود زیباترین نگاه پیامبر (ص) به مردم در جایگاه رهبری " در آدرس زیر مراجعه شود :

http://mahsan.parsiblog.com/Posts/۴۱۳/

۴- مغازی واقدی ، ج۱ ص ۵۳

۵- سوره آل عمران ، آیه ۱۵۸

منبع : کتاب " ولایت فقیه ، حکومت صالحان " – ص ۲۶۷ تا ۲۶۹ – مرحوم آیه اله صالحی نجف آبادی

محمد صالحی – ۲۹ / ۱۲ /۹۰