اینترنت و جنگ هسته ای الکترونیک

گفت و گو با مهندس سیدمحمدرضا فخری مدیر سایت پارسی بلاگ

امروزه حتی دور افتاده ترین نقاط ایران هم به شبکه‌ی اینترنت وصل شده است. ما هر روز در خانه، اداره، شرکت، مغازه، پایگاه نظامی و... پشت مانیتور کامپیوتر می نشینیم و از طریق شبکه جهانی اینترنت با یک «چپ کلیک» خیلی ساده با کل دنیا ارتباط برقرار می کنیم. واقعیت این است که اینترنت خیلی از ماها را به خود معتاد کرده، بدون این که از قابلیت ها و تهدیدهای آن خوب آگاهی داشته باشیم. با گسترش شبکه اینترنت و در هم شکستن مفهوم سنتی حاکمیت ملی چند سالی است که موضوع «اینترنت و امنیت ملی» به بحث مهمی در روابط بین الملل تبدیل شده است. با این حال یا اکثر کسانی که در حوزه امنیت ملی سررشته ای دارند، خیلی خوب به اینترنت آشنا نیستند و یا آن هایی که به اصطلاح متخصص کامپیوتر هستند، با حوزه امنیت ملی بیگانه شد.

مهندس سیدمحمدرضا فخری، مدیر سایت سرویس دهنده فارسی «پارسی بلاک» و مسوول دفتر توسعه و بلاگ های دینی از جمله کسانی است که تا حد زیادی توانسته در هر دو حوزه اطلاعات و اندوخته های مهمی را کسب کند.

او اهمیت اینترنت را در حوزه امنیت ملی تا حدی بالا می داند که در مصاحبه با ما از اصطلاح «جنگ هسته ای الکترونیکی» استفاده کرد، جنگ هسته ای به طور ناگهانی حجم وسیعی در تخریب و تلفات بالا را به همراه دارد و جنگ هسته ای اینترنتی به ناگاه حجم وسیعی از تخریب اطلاعات و تغییر روان انسان ها را به بار می آورد. این گفت گو از نظر خوانندگان محترم اندیشکده‌ی آصف می‌گذرد.

▪ برای شروع بفرمایید اهمیت اینترنت در دنیای امروز تا چه حدی است؟

ـ مدتی است در معرض پدیده‌ای به نام جهانی‌شدن قرار گرفته‌ایم. جهانی شدن ابعاد مختلفی دارد که بیشتر از جنبه سیاسی مورد بحث قرار می گیرد در صورتی که جهانی شدن ابعاد گسترده ای دیگری هم دارد که برای مثال می توان به ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... آن اشاره کرد.

قطعاً یکی از مهمترین ابعاد جهانی شدن، توسعه و گسترش ارتباط بین جوامع و فرهنگ ها می باشد.

و در حال حاضر مهمترین ابزار ارتباطی دنیای نوین شبکه اینترنت است که با توجه به طراحی فوق العاده پیشرفته آن که بتواند ارتباط زنده و مستقیم را در ابعاد صوتی، فنی و تصویری بین افراد پیاده سازی کند، یکی از مهمترین ابزارهای جهانی سازی محسوب می شود و با توجه به این نکات اینترنت نقش فوق العاده ای در پیشرفت و یا انحطاط تمدن ها دارد.

▪ یکی ازامکاناتی که در اینترنت وجود دارد و خیلی در ایران مورد توجه قرار گرفته پدیده وبلاگ نویسی است، در مورد وبلاگ ها و اهمیت آن ها نیز توضیح دهید.

ـ بله، یکی از پدیده های مهم در شبکه اینترنت که با روند غیرقابل پیش بینی، با آن مواجه هستیم پدیده وبلاگ نویسی است. یک وبلاگ با توجه به این که معمولاً به سادگی ایجاد می‌شود و سرویس های رایگان وبلاگ نویسی هم به وفور در دسترس هستند و البته نیازی هم به امکانات و تخصص خاص از نظر فنی ندارد، افراد می توانند به راحتی صاحب یک سایت شخصی در شبکه اینترنت بشوند و به این صورت یک وبلاگ به سادگی به شخص یک هویت مستقل اینترنتی می دهد و از طریق آن بدون هیچ محدودیتی، به سادگی افکار و علایق خود را در برابر دیگران به نمایش می گذارد و در اصل از این طریق هر وبلاگ به سادگی به یک رسانه تبدیل می شود.

▪ در مورد تعداد وبلاگ های ایرانی آماری هم وجود دارد؟

ـ در این مورد آمار مختلفی ارایه می شود ولی تعداد وبلاگ های ثبت شده حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون برآورد می شود، ولی آمار وبلاگ های فعال بین ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار پیش بینی می شوند.

▪ این آمار نسبت به جمعیت ما نسبتاً زیاد است، آیا ما در سطح جهان رتبه خاصی را در این مورد داریم؟

ـ رتبه های مختلفی را به ایران نسبت می دهند از بعضی جهات می گویند ایران دارای رتبه اول است و برخی دیگر معتقدند ایران رتبه سوم را دارا است. علت گسترش این پدیده و استقبال ایرانی ها از آن شاید به دلیل شرایط خاص فرهنگی و سیاسی جامعه ما باشد. جوان بودن جمعیت هم یکی از عوامل تاثیرگذار در این مورد بوده است چرا که به تجربه ثابت شده است افرادی که تا قبل از ۴۰ سال با کامپیوتر آشنایی نداشته اند کمتر به وبلاگ نویسی می پردازند.

▪ با توجه به رواج گسترده این پدیده در سطح کشور چه تهدیدها و فرصت هایی در این باره پیش روی ما قرار دارد؟

ـ آنچه در عالم واقع رخ می دهد این است که میلیون ها ساعت از وقت جوان های کشور در محیط هایی مانند وبلاگ، چت و یا امثال آن می گذرد و با توجه به این که بسیاری از عناصر تشکیل دهنده شخصیت، فکر و آینده و حتی شغل جوانان از اینترنت به آن ها آموزش داده می شود می توانیم بگوییم در ۱۰ سال آینده بسیاری از نخبگان اجتماعی، بسیاری از مدیران و کارشناسان جامعه، بخشی از شخصیت خود را از محیط اینترنت گرفته اند.

بنابراین هم فرصت است و هم تهدید، فرصت از آن جهت که افراد به سهولت به اطلاعات متنوع دسترسی دارند و تهدید از آن جهت که هیچ کنترل و نظارتی در مورد ارتباطات و تعاملات درون اینترنت نیست. بنابراین در اصل شخصیت هایی در آینده ساخته می شوند که نظام فکری سازمان یافته و درستی ندارند و در جهات مختلف اقتصادی و علمی با توجه به آموخته های خود از شبکه اینترنت دچار نوعی التقاط می شوند و در نتیجه ثبات شخصیتی لازم را نخواهند داشت.

▪ اینترنت و بلاگ ها تا چه حد می توانند در جنگ های مدرن تاثیرگذار باشند؟

ـ با توجه به گستردگی و آزادی کاملی که در اینترنت وجود دارد، تعامات و کالاهای فرهنگی فقط با توجه به قانون عرضه و تقاضا شکل می گیرند در واقع مانند سیستم های هدایتی فرهنگی نیست که یک گروه خاص جمع شوند و با برنامه ریزی دیگران را به سمت و سوی خاص سوق بدهند. بنابراین برای تاثیرگذاری و کار مطلوب در اینترنت راهی نیست جز تولید کالاهای فرهنگی در شبکه اینترنت، البته متناسب با نیاز و شرایط و مقتضیات دینی و فرهنگی خودمان. به زبان ساده یعنی این که باید با حضور فعال و تولید انبوه کالاهای فرهنگی تاثیرگذاری را ایجاد کرد و راهی جز این نیست.

▪ منظورتان این است که در مورد مسایل و موضوعات مهمی مثل پرونده هسته ای حجم انبوهی از بلاگ ها تولید شوند؟

ـ بله باید گروه های زیادی وجود داشته باشند تا بتوانند جریان سازی کنند و با فعالیت خود بر محیط تاثیرگذار باشند. در حال حاضر یکی از عوامل تاثیرگذاری امضاهای الکترونیکی است که در موارد مختلف از جمله قضیه کاریکاتورهای توهین آمیز، مساله خلیج فارس، انرژی هسته ای و جنگ لبنان بارها مورد استفاده قرار گرفته است.

برای مثال در جنگ اخیر لبنان دانشجویان اسراییلی برای جبران شکست این رژیم تلاش کردند با استفاده از برتری تکنولوژیک خود یک ارتش اینترنتی تشکیل دهند و با بلاگ نویسی و تبلیغات می خواستند شکست خود را جبران کنند.

و البته این عوامل بسیار هم تاثیرگذار هستند، به دلیل آن که رسانه های خارج از کشور با دقت بالایی این موارد را دنبال می کنند.

▪ در حالی که اهمیت تاثیرگذاری اینترنت بر هیچ کس پوشیده نیست و شما هم به آن اشاره کردید با این حال در شرایطی که عملاً کنترل اینترنت در اختیار امریکا است، اکثر سرورهای ما در خارج از کشور هستند و عملاً این امکان را در اختیار دشمن قرار می دهیم که هر زمانی که بخواهد اطلاعات را حذف و یا اطلاع رسانی ما را مختل کند. برای حل این مشکل چه پیشنهادی دارید؟

ـ متاسفانه این مساله یک درد نهفته ای است که خیلی کم به آن پرداخته شده است و با این که مکرراً توسط متخصصین امر هشدارهای لازم داده می شود، حل مساله در لابه لای مسایل اداری و اجرایی گم می شود و عملاً به آن توجهی نمی شود.

متاسفانه بعضی از مسوولان این تهدید را جدی نمی گیرند در صورتی که از این منظر ما بسیار آسیب پذیر هستیم. برای درک اهمیت مساله لازم است بدانیم که اخیراً بیش از ۴۰۰۰ سایت فرهنگی ما توسط شرکت های امریکایی مسدود شد و عملاً ما کاری نتوانستیم انجام دهیم. البته برخی کارشناسان این موضوع را که امریکا در صورت تصمیم به اعمال تحریم علیه ایران، اینترنت ما را قطع می کند را منتفی می دانند و معتقدند از این کانال و ابزار ارتباطی خود غرب و امریکا بیشترین استفاده را برای جاسوسی و جمع آوری اطلاعات می کند و از آن ها برای ضربه زدن به ما در هنگام مقتضی استفاده خواهند کرد. ضربه خوردن ما از اینترنت ابعاد خیلی وسیعی دارد که یکی از آن ها مسدود شدن سایت های ما می باشد در حالی که از هر امنیتی هر کامپیوتری که به شبکه اینترنت وصل می شود، هیچ امنیت و کنترلی بر هیچ بخشی از اطلاعات آن متصور نیست.

از نظر فنی این امکان وجود دارد که در کل اطلاعات این سیستم جست وجو شود، بخشی حذف شود و یا حتی تغییر بکند. در واقع شبکه اینترنت این امکان را در اختیار دشمن های ما می گذارد که هر کامپیوتری در ایران وقتی به اینترنت وصل می شود کل اطلاعات سیستم خود را از دست بدهد. با توجه به گستردگی حجم تخریب و تاثیرگذاری وسیع آن شاید بتوانیم آن را جنگ هسته ای الکترونیک بنامیم.

از طرف دیگر بسیاری از نرم افزارها و کامپیوترهایی که در مناطق استراتژیک ما وجود دارند از نرم افزارها و امکاناتی استفاده می کنند که غربی و امریکایی هستند.

برای مثال در برخی مراکز امنیتی ما کنترل شدیدی می شود که کسی سی دی و یا حتی یک فلاپی وارد مجموعه نکند در صورتی که در داخل مجموعه کل سیستم ها به شبکه اینترنت وصل هستند و عملاً هم امکان برقراری ارتباط و انتقال اطلاعات از داخل مجموعه به هر نقطه جهان وجود دارد. حتی در مورد برخی از شبکه های مخابراتی ما هم که توسط شرکت های خارجی ایجاد شده اند نیز امکان شنود و انتقال مکالمات به ماهواره و کاربردهای جاسوسی وجود دارد.

حتی بسیاری از نرم افزارها و سیستم هایی که دستگاههای دولتی ما استفاده می کنند خارجی است و امکان هک شدن آن ها وجود دارد ولی متاسفانه دید امنیتی ما خیلی ضعیف بوده و تا به حال فکری برای این موضوع نشده است.در حالی که یکی از راه ها برای تخریب افکار عمومی و جنگ روانی دشمن علیه ما می تواند این باشد که در کل ایران یک روز همه وقتی به شبکه وصل می شوند هارد (حافظه کامپیوتر) خود را از دست بدهند.

البته ما هم می توانیم متقابلاً از این کارها بکنیم، اما البته با نفوذ خیلی محدود در صورتی که طرف مقابل ما به دلیل این که تکنولوژی و اینترنت و ویندوز متعلق به آن هاست به راحتی می تواند این کار را انجام بدهند.

این خیلی مهم است که ما شدیداً وابسته به ابزاری شده ایم که آن ها از طریق آن ها به راحتی می توانند به ما ضربه وارد کنند برای مثال اکثر فایروال های مورد استفاده اسراییلی است و با توجه به سابقه شرکت های صهیونیستی در این زمینه ما بسیار آسیب پذیر خواهیم بود ‌‌]برای مثال سیستم امنیتی محافظت از رفیق حریری، نخست وزیر فقید لبنان با این که خیلی پیشرفته بودند ولی در زمان انفجار خودرو حریری عملاً به صورت مشکوکی از کار افتادند و بعداً فاش شد که این سیستم از اسراییل خریداری شده بود‍[.

البته ضربه فقط این نیست که به تاسیسات و مراکز حساس ما بخورد، بلکه همین که اطلاعات میلیون ها نفر را تخریب کنند، ضربه ای است که اتفاقاً خیلی هم موثر است و با توجه به ناگهانی بودن و برتری تکنولوژیک آن ها و وسعت تخریب پیامدهای بدی برای ما خواهد داشت.

▪ به نظر شما برای جلوگیری از سوءاستفاده از اینترنت علیه ما چه ابزارهایی در اختیار ما می باشد؟

ـ یکی از ابتدایی ترین کارها در باره محافظت از اطلاعات این است که مراکز دیتاسنتر در داخل کشور ایجاد بشود و سایت ها اطلاعات خود را در داخل کشورهاست کنند. با این وجود هنوز امکانات و شرایط مناسبی ایجاد نشده است که سایت ها اعتماد بکنند و سرورهای خود را در داخل کشور هاست کنند ولی این از نظر امنیتی بسیار مهم است، همچون اکثر اطلاعات سایت های ایرانی در حال حاضر توسط کشورهایی که دشمن ما هستند نگهداری می شود. علاوه بر این ماهانه میلیون ها دلار برای اجاره فضای اینترنتی از کشور خارج می شود و این سوال وجود دارد چرا ما باید اطلاعات سایت هایی را که حداقل ۹۵ درصد کاربران آن ها در داخل کشور هستند را در امریکا و اروپا قرار بدهیم. این در حالی است که از نظر فنی هم کار سنگینی نیست و هزینه زیادی هم ندارد و بخش خصوصی هم علاقه زیادی برای سرمایه گذاری در این زمینه دارد.

▪ اکثر سایت های مهم و مطرح جهان امکانات زیادی در اختیار کاربران خود می گذارند که از طریق آن ها می توان متوجه شد چه کسی و در چه منطقه ای چگونه جست وجو می کند، از طرف دیگر اکثر مسوولان این سایت ها با مراکز اطلاعاتی مهم جهان ارتباطات نزدیکی دارند. به نظر شما این موضوع تا چه حد تهدید محسوب می شود؟

ـ قطعاً موضوعی که اشاره کردید خیلی شدیدتر و قاطع تر در جریان است. برای مثال اخیراً اعلام شد رییس طرح و برنامه مایکروسافت استعفا کرده و رییس طرح و برنامه سیا جانشین او شده است از طرف دیگر وی نیز به سمت ایشان در سیا منصوب شده است.

حتی اگر این موضوع اعلام نمی شد باز هم بسیار غیرمنطقی می آید که آن ها از این سیطره اطلاعاتی که بر کل دنیا دارند استفاده نکنند. قطعاً استفاده می کنند و فوق تصور ما هم استفاده می کنند.

ما اگر محصولی به نام google earth را می بینیم که در اختیار ماست و به راحتی تصاویر ماهواره ای هر نقطه از جهان را که بخواهید در اختیار شما قرار می دهد، تا حدی که در بعضی موارد پلاک ماشین ها را هم می توانید بخوانید، به این معنی نیست که دنیای آزادی است و نشانه خوبی است، بلکه معنای مهم تر آن قدرت نمایی سیستم های اطلاعاتی امثال گوگل است که دولت امریکا و دولت هایی که این امکانات را در اختیار دارند و غیرمستقیم این پیغام را به ما می دهند که بدانید ما آن قدر از شما اطلاعات داریم که تا این میزان را رایگان به صورت آن لاین در اختیار شما قرار می دهیم.

در صورتی که اگر آدرس مراکز حساس امنیتی خود این کشورها را در این سیستم وارد کنید یا از ارایه تصویر خودداری می کند یا این که تصاویر غیرواقعی به شما می دهند.یکی دیگر از سرویس های گوگل بخشی است که شما کلمه ای را وارد می کنید و به شما سابقه جست وجوی این حکم را در مناطق مختلف نشان می دهد و برای مثال به شما نشان می دهد که از نظر رتبه جست وجوی برای فلان موضوع خاص کرمانشاه رتبه اول، ایلام دوم و تهران در رتبه سوم قرار دارد.

این امکان هم به نوعی قدرت نمایی و به چالش کشیدن کشورهای جهان را نشان می دهد. با توجه به این که سایت گوگل محبوبیت خاص در جهان و از جمله در ایران دارد، آنالیز و تحلیل این اطلاعات توسط این سایت دستاوردهای فوق العاده شدید امنیتی برای دشمنان ما خواهد داشت. برای مثال فلان شهرک در تهران محل سکونت فلان بخش از نیروهای مسلح ماست، از طرف دیگر همه IPهای سیستم های این منطقه مشخص است و از طریق آنالیز این اطلاعات به راحتی می توان فهمید مجموعه خانواده های نیروهای مسلح که در این شهرک ساکن هستند، در اینترنت چه موضوعاتی را جست وجو می کنند و از این طریق می توان حتی از نیازها و مشکلات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... این مناطق آگاهی پیدا کرد و از این اطلاعات، دشمن برای تهاجمات غیرفیزیکی و یا برنامه های آینده خود استفاده خواهد کرد. در حقیقت در جنگ نرم این اطلاعات بسیار سرنوشت ساز خواهد بود و دشمن از این طریق توطئه های مختلف خود را عملی می کند.

حتی در مورد افراد خاص می توان با بررسی عملکرد آن ها در اینترنت در طول یکسال یا یک مدت مشخص به شخصیت آن ها پی برد و در آینده از اطلاعات به دست آمده علیه آن ها استفاده کرد و یا با آگاهی از نیازهای وی از آن ها در جهت منافع خود بهره برداری می کنند.

با توجه به این موارد ضرورت ایجاد یک موتور جست وجوی قوی داخلی در حد گوگل به شدت احساس می شود.

اگر ما موتور جست وجوی قوی مثل گوگل می داشتیم و یا محیط چتی مثل یاهو مسنجر می داشتیم و آن ها در داخل کشور مدیریت می شد بسیاری از مسایل که ذکر شد کلاً منتفی می شد.

▪ منظور شما این است که باید اینترنت ملی داشته باشیم تا از نشت اطلاعات جلوگیری شود؟

ـ مفهوم اینترنت ملی این نیست که ارتباط ما با خارج از کشور قطع می شود، بلکه فقط دیتاسنتر و اطلاعات در داخل کشور نگهداری می شود. این یعنی این که در بدترین شرایط اگر دشمن تمام ورودی های اینترنت ما را قطع کند، ما در داخل کشور می توانیم سایت هایی را که در داخل کشور هاست شده اند و دامین Irدارند را بدون هیچ مشکلی اداره کنیم.

سید عبدالمجید زواری، روزنامه جوان