گردشگران سودی برای ماسوله ندارند

گفت وگو با شهردار و رئیس شورای شهر ماسوله

این روزها ماسوله روزهای سختی را می‌گذراند. ظاهرش مثل گذشته زیبا و دلفریب است اما از داخل ارزش‌های کهن خویش را از دست می‌دهد.

طبیعت بکر تخریب می‌شود و معماری بی‌همتای گذشته، جای خود را به بناهای زمخت و بی‌قواره می‌دهد. انبوه گردشگرانی که به ماسوله می‌آیند، از همه داشته‌های این شهرک بهره می‌برند، بی‌آنکه خود کوچک‌ترین بهره‌ای برای آن داشته باشند. سهل است که به شدت نیز به بافت تاریخی ـ فرهنگی و طبیعت ماسوله آسیب می‌زنند.چند هفته پیش گروهی از خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی به دعوت موسسه توسعه پایدار ماسوله راهی این شهر زیبا شدند تا از نزدیک به بررسی مشکلات آن بپردازند. در این سفر فرصتی دست داد تا گروه خبری به ملاقات شهردار و رئیس شورای شهر ماسوله بروند و ماهیت مشکلات موجود را از آنها جویا شوند.رحمتی، رئیس شورای شهر ماسوله از معدود اهالی قدیمی است که نسل در نسل است در این روستا زندگی کرده‌اند. او ۳ دوره است که این سمت را با رای مردم در اختیار دارد و می‌توان گفت که اشراف کافی به مسائل موجود دارد.حسن یوسف پور،شهردار ماسوله نیز یک سال است که این مسوولیت را برعهده گرفته و البته در این مدت از حجم ساخت و سازهای غیراصولی در ماسوله کاسته شده است.آنچه در پی می‌آید، بخشی از گفت‌وگوی دو ساعته خبرنگاران رسانه‌های مختلف با این دو مقام مسوول در دفتر شهردار ماسوله است.

▪ ما امروز شاهد دگرگونی چهره ماسوله و تخریب آثار گذشته و همچنین ساخت و سازهای غیرمنطبق با اصول حفاظت از میراث فرهنگی هستیم. شما در شهرداری ماسوله برای توقف این روند چه تدابیری اتخاذ کرده‌اید؟

ـ شهردار: لطفاً به وضوح بگویید چه تغییراتی ایجاد شده است؟

▪ معماری ماسوله هم از نظر ساختار، هم از نظر نمای بیرونی و هم به لحاظ نوع مصالحی که در آن به کار رفته، کاملاً منحصربه‌فرد است. اما امروز هر ۳ این جنبه‌ها مورد تهدید واقع شده‌اند. استفاده از در و پنجره‌های فلزی و بسیار نازیبا، استفاده از بتن، ایزوگام کردن بام‌ها، ایجاد اختلاف سطح میان بام‌ها که قبلاً کاملاً همسطح بودند و ... ازجمله این موارد هستند.

ـ شهردار: تمام تلاش من این است که ماسوله به شکل علمی اداره بشود. ما در طول سال شاید ۲ یا ۳ مورد ساخت و ساز در ماسوله داشته باشیم. اساساً شهرداری ماسوله از این محل کسب درآمد نمی‌کند. بنابراین ما نمی‌خواهیم بی‌محابا با صدور پروانه ساخت و ساز درآمد کسب کنیم. ما مصر هستیم که مواریث معنوی در اینجا حفظ بشود و اگر مورد خلافی مشاهده کنیم، به شدت برخورد می‌کنیم. اگر خلاف‌هایی وجود داشته باشد، اجازه نمی‌دهیم متخلفان از مجاری قانونی عبور کنند و در بحث پایان کار و دیگر موارد، اینها را ملزم می‌کنیم که اصول و قوانین مربوطه را رعایت کنند و بنا را به شکل اولیه بازگردانند.ضمناً ما در بحث معماری با پایگاه پژوهشی ماسوله (وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری) رایزنی‌های مرتب داریم و همین‌طور نشست‌های هفتگی و ماهانه. بنابراین در بحث نمای ساختمان‌ها که شما اشاره کردید، کاملاً با سازمان میراث فرهنگی هماهنگ هستیم و طرح نمای ساختمان‌ها را آنها ارائه می‌دهند. اگر هم کسی خلاف طرح سازمان میراث عمل کند، ما با او برخورد می‌کنیم و ارائه خدمات را منوط به رفع اشکالات بنا می‌دانیم.اما توجه داشته باشید که مردم در شهر تاریخی ماسوله زندگی می‌کنند و آیا می‌توانید با توجه به نیازهای زندگی امروزی، با همان سبک و سیاق قدیم در اینجا زندگی کنید؟ آیا می‌شود مثل گذشته روی سقف‌ها یک لایه گل، یک لایه تخته و یک لایه سنگ بگذارید و روی آن خس بریزید؟ به هر حال محیط یک شهر تاریخی که مردم در آن زندگی می‌کنند، باید به نفع انسان‌ها تعدیل شود.

گمان نمی‌کنیم تغییر شکل در و پنجره‌ها و تحریف نمای سنتی ساختمان‌ها، ربطی به اقتضائات زندگی امروزی داشته باشد.

حق با شماست. اگر موردی اینچنین دیدید، عکس بگیرید و بیاورید تا من پیگیری کنم.

▪ موارد آن‌قدر زیاد و نابهنجار است که هرکسی می‌تواند به‌وضوح مشاهده کند استفاده از درهای آهنی کشویی در یک خانه تاریخی چه معنایی دارد؟

ـ شهردار: من قول می‌دهم که این درها در زمان شهرداری بنده ساخته نشده است. اگر شهروندی هم این کار را بکند، از کلیه امتیازات و خدمات شهرداری محروم می‌شود.

ـ رئیس شورای شهر: مثلا موقع نقل‌وانتقال یا خرید کنتور، او را مکلف می‌کنیم که نمای ساختمان را اصلاح کند. این ساخت‌وسازهای غیرمجاز که شما می‌گویید، هست اما بعضی شهروندان خارج از ماسوله ساکن هستند و می‌خواهند اینجا خانه ویلایی و تابستانی داشته باشند و چون شرایط سخت زمستان ماسوله را نمی‌دانند، با این اسلوب‌ها و روش‌ها، معماری بومی را خدشه‌دار می‌کند. گاهی هم این موارد در ساعات غیراداری ـ بعد از ساعت ۲:۳۰ یا ۳ بعدازظهر ـ یا به‌صورت شبانه اتفاق می‌افتد. ماسوله ۱۵۰ روز از سال را مه دارد و گاهی از پوشش مه استفاده می‌کنند.اما مشکلاتی هم هست؛ شرایط ماسوله را هم کسی می‌تواند درک کند که در زمستان با سوخت فسیلی بسازد و بادهای موسمی و توأم با برف شدید را ببیند.

▪ ما وقتی درباره معماری صحبت می‌کنیم، درباره اقلیم حرف می‌زنیم و معماری براساس اقلیم به‌وجود می‌آید. مردم ماسوله حداقل از ۵۰۰ سال پیش با این اقلیم کنار آمده‌اند و این در معماری آنها نمود پیدا کرده است و اتفاق ساخت‌وسازهای جدید حالت شهری دارد و بیگانه با اقلیم ماسوله است.

ـ رئیس شورای شهر: شما فکر کنید شهرداری و شورای شهر، پدر و مادر بافت تاریخی هستند اما وقتی این فرزند به حرف آنها گوش نمی‌کند، چه باید کرد؟

▪ شما کمیسیون ماده ۱۰۰ دارید و می‌توانید برای متخلفان حکم تخریب بگیرید.

ـ رئیس شورای شهر: ماده ۱۰۰ هم اینجا اعمال شده اما اینجا همشهری‌گری و عواطف محلی بسیار زیاد است. شما حکم ماده ۱۰۰ را می‌گیرید و بعد که به خانه می‌روید، همسر و فرزند شما یقه‌تان را می‌گیرد که چرا این کار را کردی؟ من در همین دوره‌ای که رئیس شورای شهر بوده‌ام، بیشترین چالش را با فامیل خودم داشته‌ام چون نمی‌خواستم از موقعیت من سوءاستفاده شود. یک زمانی در اینجا یک نفر را بردند به کمیسیون ماده ۱۰۰ و بعد رفت علیه شهرداری از مردم طومار جمع کرد. خیلی از امضاکنندگان از حامیان شهردار بودند و خودشان خواسته بودند که آن آقا به کمیسیون ماده ۱۰۰ برود اما بلافاصله تغییر موضع دادند.

ـ شهردار: البته ما حساسیت زیادی روی حفظ معماری سنتی داریم. من چند جلسه با پیمانکاران، معماران و نجاران محلی داشته‌ام و از آنها خواسته‌ایم که از الگوی معماری ماسوله تخطی نکنند. ما در فضای کوچکی زندگی می‌کنیم که حدود ۳۵۰ خانوار دارد و در این فضای زندگی تنگاتنگ، اقدامات قانونی خشک خیلی قابل‌تعقیب نیست.

▪ البته نحوه عمل پایگاه پژوهشی ماسوله هم با انتقاداتی مواجه بوده است و به‌نظر می‌رسد که اقدامات این پایگاه تاحدودی تابع سلایق و نظرات مدیران و کارشناسان آن است اما از این فراتر، آیا شما با میراث فرهنگی به یک دستورالعمل مشترک در خصوص نحوه رفتار در بافت تاریخی ماسوله رسیده‌اید و آیا ماسوله طرح جامع و تفضیلی دارد؟

ـ شهردار: ما هم معتقدیم که ماسوله نیازمند طرح جامع و تفضیلی است. تهیه طرح جامع از سال قبل در دستور کار قرار گرفته و مشاور مربوطه در تهران در حال فعالیت است. احتمالاً تا پایان سال طرح جامع تدوین می‌شود و بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. سازمان میراث فرهنگی هم قبلاً طرح جامعی را برای ماسوله تهیه کرده بود، اما این کار از وظایف شهرداری است و به همین علت اختلاف‌‌نظرهایی به وجود آمد.

ما به تهران رفتیم و با آقای دولت‌آبادی (معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری) مذاکره کردیم نتیجه این شد که طرح جامع میراث به‌نام باغ اندیشه هم برای مشاور «شاران» که مشاور شهرداری است ارسال شود و آنها در کار خود تسریع کنند.

▪ حالا موضوع را از بعد دیگری بررسی کنیم. خیلی ساده بگوییم اگر میراث فرهنگی در برخورد با ماسوله مرتکب تخلف شود، موضع شهرداری چیست؟

ـ شهردار: ما این احتمال را کم می‌دانیم (خنده خبرنگاران!) بحث اصلی این است که به شهروندان بفهمانیم این میراث برای خود آنهاست و خود آنها باید حفظش کنند. دوستان ما در NGOها مثل موسسه سبزاندیشان ماسوله یا موسسه توسعه ماسوله نقش اصلی را برای فرهنگ‌سازی دارند. چون برخاسته از دل مردم هستید ، می‌توانید بهتر روی آنها اثر بگذارید.

▪ مردم را خیلی متهم نکنیم. الان بخش زیادی از ساخت و سازها خصوصاً در سمت چپ رودخانه ماسوله توسط ادارات دولتی است و کاملاً خلاف قانون است با اینها چه می‌کنید؟

ـ شهردار: اینها نیاز به تغییر دارند و من قبول می‌کنم که اصولی نیستند.

موضوع دیگر حفظ منظر شهری است که نباید آشفته باشد حتی اگر شهر جنبه تاریخی هم نداشته باشد، این رشته سیم‌ها و طناب‌هایی که به این‌سو و آن‌سو کشیده شده منظر شهر را کاملاً مخدوش کرده است.

ـ شهردار: باید اعتبار لازم برای ساماندهی منظر ماسوله وجود داشته باشد. سیم‌های مخابرات چهره خیلی بدی به شهر داده است و همین‌طور سیم‌های برق، ما مکاتبات عدیده‌ای با این دو ارگان انجام داده‌ایم اینها می‌گویند ما نمی‌توانیم اعتبارات لازم را تامین کنیم. این کار ۶۰ میلیون تومان بودجه می‌خواهد که اصلاً پول زیادی نیست یا اداره مخابرات یا میراث یا استانداری باید این را بدهند اما توجه نمی‌کنند.

ـ رئیس شورای شهر: در مورد سایبان‌های رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها هم درگیری و دعواهای زیادی وجود داشته است. اما قرار است یک اعتباری به ما بدهند و طرحی هم از سازمان میراث فرهنگی خواسته‌ایم.

شهردار: امسال اگر بودجه لازم را به ما بدهند، چند طرح را اجرایی می‌کنیم. یکی ساماندهی سایه‌بان‌هاست که باید یکدست و یک شکل شود. یکی تابلوهای دورن شهری است که گفتیم مشاوره آن برعهده میراث فرهنگی باشد و آنها طراحی کنند همین‌طور ساماندهی تابلوی سر در مغازه‌ها.

▪ اساساً بودجه شما از کجا تامین می‌شود؟

ـ شهرداری ماسوله فعلاً هیچ درآمدی ندارد علت اصلی هم این است که ما اعتباری نداریم تا یک تاسیسات درآمدزا به وجود بیاوریم. ما حتی برای هزینه‌های جاری حقوق پرسنلی وابسته به دولت هستیم و دولت پول ما را می‌دهد ما هر کاری بخواهیم انجام بدهیم نیازمند بودجه دولتی هستیم. ما سال گذشته فقط ۲۵۸ میلیون تومان اعتبار داشتیم درحالی که در اینجا اگر بخواهید یک متر در طول ساخت و ساز کنید بین ۳ تا ۵ میلیون تومان هزینه دارد. به‌خاطر سختی شرایط آب و هوا حمل مصالح به شکل سنتی و... ما با ۲۵۸ میلیون تومان می‌توانیم ۱۰ متر دیوار درست کنیم. ساخت و بهسازی معابر هر متر مربع ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد. البته امسال ۱۷۰ درصد افزایش اعتبار داریم، اما باز هم کم است.

▪ بودجه مطلوب شما چقدر است؟

ـ شهردار: من یک مثال برای شما می‌زنم. مسیر آغاز تا پایان رودخانه‌ای که در ماسوله هست (در محدوده شهر) ۵۰۰ متر است. در دو طرف می‌شود یک کیلومتر. اقدام برای بسترسازی مناسب این محدوده و احداث دیوار برای جلوگیری از رانش زمین و همین‌طور اصلاح منظر شهری، حداقل ۲ میلیارد تومان هزینه می‌خواهد ولی من می‌گویم این کار شدنی است. مسوولان استان باید حساسیت زیادی نسبت به ماسوله داشته باشند. چون جایگاه ملی و فراملی دارد. این شهر در سفر ریاست‌جمهوری، منطقه گردشگری بین‌المللی معرفی شد و یکی از قطب‌های گردشگری ایران است. پس اگر ماسوله جایگاه ویژه‌ای دارد، باید نگاه ویژه‌ای داشت.

▪ الان گردشگرانی که به اینجا می‌آیند، هیچ سود مالی به شما نمی‌رسانند و این منطقی نیست. شما حتی هزینه پارکینگ هم از خودروهای ورودی نمی‌گیرید.

ـ شهردار: همین ۵۰۰ تومان را هم که می‌گیریم کلی حرف و حدیث پشت‌سرماست.همین پارکینگ‌ برای ما یک معضل است. قبلا می‌خواستیم در پایین‌دست ماسوله یک پارکینگ طبقاتی احداث کنیم، اما نه بخش خصوصی آمد و نه دولت. چون ۵/۲ میلیارد هزینه داشت. ما امسال ۲ هزار متر زمین شهرداری را مسطح و کددار کردیم و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار گرفتیم و از منابع طبیعی هم خواسته‌ایم زمین کناری را که ۵ هزار متر مربع مساحت دارد به ما بدهند که البته سیر اداری‌اش حداقل یک سال طول می‌کشد. با این کار می‌توانیم تردد خودرو در ماسوله را به سامان آوریم و آرامش روستا را حفظ کنیم. باید یک کارگروه مختص ماسوله با حضور مسوولان استان و سازمان‌های ذی‌ربط تشکیل شود و به شکل سریع به مسائل ماسوله رسیدگی کند. نه اینکه ما برای ۶۰ میلیون بودجه دو سال معطل شویم!

▪ آیا طرحی دارید که از غیر بومیان و کسانی که در ماسوله ویلاسازی می‌کنند عوارض بیشتری بگیرید و آنها ملزم باشند که هزینه استفاده از ماسوله و بهره‌مندی از امکاناتش را بپردازند.

ـ رئیس شورای شهر: اینجا احداث ساختمان خیلی کم است و بیشتر کار مرمتی انجام می‌شود. در مرمت هم شهرداری تا حالا عوارضی نگرفته و تازه کمک‌های جانبی هم داشته است. مثل در اختیار گذاردن شن یا چوب و از این قبیل. در رابطه با احداث هم قانون شهرداری تفکیکی بین بومی و غیربومی قائل نمی‌شود و یک عوارضی هست که همه باید براساس زیربنا یکسان بپردازند.

ـ شهردار: این روزها به بحث بومی و غیربومی خیلی توجه شده است. ولی ما نمی‌توانیم از نظر قانونی جلوی خرید و فروش املاک و ساخت و ساز را بگیریم. اما شهروندان ماسوله‌ای می‌توانند زمین خود را به غیربومی‌ها نفروشند.

▪ از دیگر مسائلی که در سال‌های گذشته برای ماسوله خطرساز شد، بروز سیل است. برای این معضل چه فکری کرده‌اید؟

ـ شهردار: ما در این باره طی نشستی با مدیر کل منابع طبیعی استان، بحث آبخیزداری در فرادست ماسوله را مطرح کردیم. در سال‌های اخیر تعدیل دام‌ها در فرادست به خوبی صورت گرفته و جنگل‌های اطراف ماسوله هم باید تبدیل به مناطق حفاظت شده شوند و دامداران اصلا در این منطقه حضور پیدا نکنند تا فرادست خودش را بازسازی کند و امکان وقوع سیل به حداقل برسد.قرار است امسال ایستگاه هواشناسی به تجهیزات شناسایی سیل مجهز شود تا بتوانیم حداقل یک روز قبل از وقوع حادثه، مسافران را از مسیر سیل دور کنیم.

▪ به عنوان آخرین سوال بفرمایید که زباله‌های ماسوله را به کجا می‌برید؟

ـ شهردار: متاسفانه جنگل‌های سراوان بدون مقدمه و دادن فرصت به ما برای دفع زباله بسته شد. ما هم قدرت این را نداشتیم که سریعا جایگزینی پیدا کنیم. با استانداری مکاتبه کردیم که فعلا به نتیجه‌ای نرسیده است. یکی از راهکارهای ما خرید زباله‌سوز منطبق با ضوابط زیست‌محیطی است یا یک دستگاه کمپوست به ما بدهند که اخیرا از سوئیس آمده و حدود ۵۰ میلیون تومان قیمت دارد. ماسوله روزی ۳۰۰ کیلو زباله دارد و می‌توانیم اینها را تبدیل به کمپوست کنیم و در فضای شهری مورد استفاده قرار دهیم. اما در حال حاضر مجبوریم زباله‌ها را در فرادست ماسوله بسوزانیم.