سه شنبه, ۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 21 January, 2025
رانده شدگان به اعماق اجتماع
زاغه‌نشینی و آلونک‌نشینی درگذشته از دید منتقدان و جامعه‌شناسان لکه ننگی به شمار می‌رفت. حال پایتخت ایران علاوه بر این مشکل، با کارتن خوابی انبوه شهروندان مواجه است. در شهر قم حتی قبرستان نشینی و قبرستان‌خوابی هم رایج است.
● عناوینی از چند خبرگزاری:
هفده نماینده مجلس پیشنهاد طرح الزام دولت به اقدام قانونی جمع آوری و ساماندهی کامل مجموعه افراد کارتن خواب را مطرح کرده‌اند.
رییس شورای شهر تهران می‌گوید تعدادی از کارتن خوابها دچار بیماریهایی همچون ایدز و هپاتیت هستند.
مدیر کل آسیب های اجتماعی شهرداری تهران گفت شهرداری هر شب به کمک چهار گشت سیار پس از جمع آوری زنان کارتن خواب آنها را تحویل مراجع ذیربط می‌دهد.
ساکنان تهران هنگامی که از میدان‌هایی چون محمدیه، امام خمینی یا خیابان ولی عصر می‌گذرند، کارتن خوابها را می‌بینند. اما مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران تاکید می‌کند که در سال جاری کارتن خوابی در تهران وجود نداشته و طرح‌های این نهاد برای بی‌خانمان‌های موقت است. آیا مورد کارتن‌خوابی هم مانند بسیاری از مشکلات اجتماعی رو به افزایش در سالهای اخیر، نخست باید انکار شود و در صورت بروز انفجاری این آسیب‌ها، مورد تایید قرار گیرد؟
سعید مدنی پژوهشگر مسائل اجتماعی می‌گوید: این واقعیت در وهله نخست تکذیب می‌شد اما بتدریج مسوولان پذیرفتند که جا برای انکار این پدیده بویژه در فصل زمستان نیست. اکنون دیگر تلاش میشود با این پدیده مقابله کنند. سعید مدنی در توضیح علت‌های کارتن خوابی و اینکه چه سیری طی میشود که کسی کارتن خواب میشود می‌گوید:
کارتنخوابها در ایران ترکیب متنوعی هستند از افرادی که دچار مشکلات جدی اجتماعی و اقتصادی شده‌اند و امکانات لازم را برای داشتن یک سرپناه بخصوص در شب از دست داده‌اند. فقرا، معتادان یا کودکان فراری و خیابانی و همینطور مهاجرین و کارگران فصلی که مجبور می‌شوند شب بدون سرپناه باشند. الان بخصوص که هوا سرد است اینها در تهدیدهای جانی قرار دارند.
بر اساس آمار رسمی در کشور ما دوازده میلیون نفر زیر خط فقر مطلق قرار دارند و این به معنای آن است که این افراد فاقد توانایی ایجاد یک سرپناه برای خود هستند. ما حداقل چهار میلیون معتاد در جامعه داریم که هر کدام در مراحلی از اعتیاد هستند. با افزایش روز افزون کودکان فراری و خیابانی و مخصوصا دختران، طبیعی است که آثار و عوارض بعدی این مشکلات یکی‌اش هم کارتن خوابی است که اساسا از قطع ارتباط‌های خانوادگی و فقر می‌آید.
از سوی شهرداری تهران اعلام شده که در گرمخانه‌ها یا سرپناه‌های بی‌خانمان‌ها هیچ زنی نگهداری نمی‌شود. آیا کارتن خوابها همه مذکرند و اگر نه، پس به زنان و دختران بی‌خانمان و کارتن خواب چه توجهی میشود؟ سعید مدنی آمار اعلام شده و رسمی زنان کارتن خواب را ۲ درصد کل این افراد ذکر می‌کند و می‌افزاید:
«تا آنجا که من اطلاع دارم یک گرمخانه در تهران توسط یک مرکز غیر دولتی اداره میشود که به زنان و دختران کارتن خواب اختصاص دارد اما با توجه به گستره جغرافیایی وسیع تهران دسترسی به یک مرکز برای همه مشکل است و تنها معدودی می‌توانند از این امکان استفاده کنند».
کارتن خوابی که به گفته سعید مدنی غیر از تهران در کلان‌شهرهایی چون مشهد، تبریز، شیراز ، اصفهان یا اهواز نیز مشاهده میشود، از توسعه نامتوازن کل جامعه ایران در سالهای اخیر ناشی میشود و پدیده‌هایی چون حاشیه‌نشینی، اعتیاد، مهاجرت، فرار از خانه، بیکاری و بی‌برنامگی، نوعی بی‌هنجاری ارزشی در سطح اجتماع ایجاد کرده است. آیا کارتن خوابی، تنها مختص رده سنی خاصی است؟ آیا آماری دراین زمینه در ایران وجود دارد؟
برخی اظهارات در سالهای ۸۲ و ۸۳ حاکی از این است که متوسط سنی اینها ۲۵ تا ۴۵ سال است اما واقعیت این است که افراد جمع آوری شده لزوما کل کارتنخوابها را نمایندگی نمی‌کنند. بخصوص اینکه ما در ایران با پدیده‌یی مواجه هستیم که تعدادی از کارتنخوابها اوایل پاییز یا زمستان برای حفظ جان خود سعی میکنند جرم‌های کوچکی انجام دهند تا آنها را به زندان ببرند و به این وسیله دست کم از فضای گرم و غذا بهره‌مند باشند. در زندان‌های ایران هم میانگین سنی ۲۱ تا ۲۵ است. به اعتقاد من می‌توان گفت مجموعه کارتن خوابها یک فاصله سنی ۱۵ تا ۴۵ سال را تشکیل می‌دهند. خوشبختانه تعداد موارد سالمندان کارتن خواب کمتر گزارش میشود.
در گرمخانه یا همان سرپناه موقتی کارتنخوابها، به کارگران فصلی و ساختمانی که از استانها و مناطق محروم مثل کردستان، لرستان یا کرمانشاه و چهارمحال و بختیاری به تهران می‌آیند و در زمستان بیکارند، جا داده میشود. گفته میشود برخی شب‌های زمستان تا ۱۸ هزار کارگر فصلی در گرمخانه‌های تهران پذیرش می‌شوند. اما آیا رانده‌شدگان به اعماق اجتماع، بیکاران و معتادان و فراریان به خدمات بهداشت روانی نیاز ندارند؟ مگر نه اینکه طبق آمار ، اکثر آنها دچار مشکلات جدی روحی هستند؟ باید گفت در مراکز موجود خدمات مددکاری یا اصلا وجود ندارند یا بسیار محدودند.
رسول خادم رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران می‌گوید تعدادی از کارتن خوابها دچار بیماریهایی همچون هپاتیت و ایدز هستند اما بیمارستان‌های وزارت بهداشت به دلیل عدم اعتبار، آنها را پذیرش نمی‌کنند.
رییس سرای احسان کهریزک می‌گوید همه نوع بیماری را می‌توان میان کارتن خوابها پیدا کرد. از گال و شپش گرفته تا ایدز و هپاتیت. نصرت‌الله داهی می‌افزاید در حال حاضر ۷ مورد بیمار ایدزی در مرکز وجود دارد. اکثر مددجویان منتقل شده به این نهاد نیازمند درمان ارتوپدی و جراحی هستند که به بیمارستان‌های شهر منتقل می‌شوند و هزینه‌ها نیز یا توسط سرای احسان کهریزک یا کمک نیکوکاران پرداخت میشود.
آیا کارتن خوابی جرم است و مجازات دارد؟
در جایی که بی‌خانمان‌ها نیاز به حمایت و ریشه یابی علت بی‌خانمانی دارند، گاه آنها را به عنوان ولگرد دستگیر هم میکنند. آیا کارتن‌خوابی یا خیابان‌خوابی جرم است؟ محمد علی دادخواه وکیل عضو کانون مدافعان حقوق بشر می‌گوید:
«از نظر قانون این جرم محسوب نمی‌شود چون تکالیف دولت‌هاست که باید در خصوص تامین امنیت و بهداشت و فرهنگ افراد جامعه اقدام کنند و این برمی‌گردد به عدم اجرای تکالیف دولتها. مضاف بر اینکه برابر اصل قانونی بودن جرم و مجازات ما جرمی به نام کارتن‌خوابی نداریم».
اما در سطح شهر وقتی گشت‌های شهرداری اقدام به جمع آوری خیابان‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌ها میکنند، مستمسک‌شان چیست؟ دادخواه می‌گوید:
«دو بهانه برای این کار هست. یکی اینکه به آنها کمک کنند تا در وضعیت بهتری قرار گیرند و دیگر اینکه برخی از آنها را ولگرد تلقی میکنند . ذات ولگردی در نهایت به عنوان کسی که شغل و اقامتگاه مشخصی ندارد، قابل تعقیب است اما کارتن‌خواب کسی است که اجتماع نتوانسته شغل برایش تامین کند و این چیزی نیست که قابل تطبیق با مورد ولگردی باشد».
مطابق مواد ۲۲ و ۲۳ اعلامیه حقوق بشر، هر عضو جامعه حق امنیت اجتماعی دارد و مجاز است به وسیله مساعی ملی و همکاری بین‌المللی، حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را که لازمه مقام و نمو آزادانه شخصیت اوست، به دست آورد. حق سرپناه، حق بازیافتن کرامت انسانی و حق تلاش برای بازگشت به هنجارهای اجتماعی برای بی‌خانمان‌ها و کارتنخوابها نیز از این جمله‌اند.
منبع:دویچه وله
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست